Het hersenvocht: fundament van het centrale zenuwstelsel
Het hersenvocht is een van de belangrijkste vloeistoffen van het menselijk lichaam. De belangrijkste functie is om het hersenweefsel en het ruggenmerg te beschermen.
Het dient als een kussen dat het centrale zenuwstelsel, de schedel en de omliggende botten beschermt tegen stoten. Onder normale omstandigheden heeft het hersenvocht een volume van tussen de 100 en 150 milliliter.
Het is transparant en het verschilt in samenstelling van het vloeistof in serum, maar is vergelijkbaar met dat in het bloedplasma. Het heeft ook dezelfde consistentie als water.
De hoofdsamenstelling is H2O, mineralen (natrium, kalium, calcium, chloor), anorganische zouten (fosfaten) en vitamines (vooral B-vitamines). Het bevat elektrolyten, leukocyten, aminozuren, choline, nucleïnezuur en meer.
Een extracellulair type vloeistof
Het lichaam bevat vier vloeistofcompartimenten, verdeeld in intracellulaire en extracellulaire vloeistof. Ongeveer tweederde van de totale hoeveelheid water in ons lichaam is intracellulair of intravasculair vocht.
Dat is het vloeibare deel van het cytoplasma van de cellen. De rest is namelijk extracellulair. Feitelijk zijn er drie soorten extracellulaire vloeistof:
- Bloedplasma: dit is het vloeibare deel van het bloed.
- Interstitiële vloeistof: dit komt voor tussen de cellen.
- Tot slot, het hersenvocht: de vloeistof die zich in en om het ruggenmerg en de hersenen bevindt.
Laten we dan nu dieper ingaan op de samenstelling, lokalisatie en functie ervan.
Lokalisatie en circulatie
Een volwassene heeft ongeveer 140 ml hersenvocht. Het hersenvocht circuleert door de subarachnoïdale ruimte, de hersenventrikels en het centrale kanaal. Laten we deze onderverdelen:
- De subarachnoïde ruimte is de ruimte tussen de het spinnenwebvlies (arachnoides) en het zachte hersenvlies (pia mater). De pia mater staat in contact met het hersenoppervlak. De kleine ruimte waardoor het hersenvocht circuleert, scheidt dus de schedel van de hersenen.
- De hersenventrikels: dit zijn vier met elkaar verbonden anatomische holtes die zich in de hersenen bevinden. Samen vormen ze het ventrikelstelsel, waardoor het hersenvocht circuleert.
- Het centrale kanaal: dit is een kanaal midden in het ruggenmerg dat met hersenvocht gevuld is. Het loopt van het verlengde merg tot halverwege de rug, waar het ruggenmerg ophoudt.
Synthese en reis van het hersenvocht
Het grootste deel van het hersenvocht wordt gecreëerd uit het bloedplasma in de plexus choroideus van de hersenventrikels. Zodra het is gesynthetiseerd, gaat het naar de laterale ventrikels (gelegen in beide hersenhelften).
Als laatste gaat het door de foramina van Monro naar de derde ventrikel, die zich op het niveau van het diencephalon of de tussenhersenen bevindt.
Van daaruit gaat het door het aquaduct van Sylvius en komt terecht in de vierde ventrikel, die een driehoekige vorm heeft en zich bevindt in het rhombencephalon of de ruithersenen, zeer dicht bij de hersenstam en de kleine hersenen.
Zodra de reis gereed is, gaat het naar de subarachnoïde ruimte door de foramina van Magendie en Luschka zodat het rondom het ruggenmerg en de hersenen kan stromen.
Als laatste wordt het gereabsorbeerd in de sinus sagittalis superior (een passief proces dat geen energie vereist). Onder normale omstandigheden re-absorbeert het hersenvocht zeer snel, bijna met dezelfde snelheid als waarin het zich vormt in de plexus choroideus. Dit maakt de intracraniële druk altijd constant.
Het hersenvocht vernieuwt ongeveer zes of zeven keer per dag en de gemiddelde cyclus duurt meestal niet langer dan drie uur.
Wanneer de kanalen waardoor het hersenvocht circuleert, blokkeren en het hersenvocht zich ophoopt in een compartiment van de hersenen, dan spreken we van hydrocefalus, ook wel waterhoofd. Het directe gevolg is een toename van de intracraniële druk.
Functies van het hersenvocht
Het hersenvocht heeft veel verschillende functies:
- Het beschermt het centrale zenuwstelsel tegen mogelijke trauma’s, beroertes en stoten. We kunnen gerust zeggen dat het de intracraniële beweging tot wel 97% kan dempen.
- Het heeft een dubbele biologische functie. Aan de ene kant voeding, omdat het de baas is over het transport van hormonen, antilichamen en lymfocyten naar het zenuwweefsel. Aan de andere kant, verwijdering, omdat het namelijk de neuronale metabolische residu verwijdert.
- Het werkt als een elektrische isolator van het ruggenmerg.
- Het helpt bij het diagnosticeren van een reeks neurologische aandoeningen, veranderingen in de hersenvliezen, subarachnoïdale bloedingen of cerebrospinale tumoren.
- Het is de toegangsweg voor epidurale anesthesie.
Zoals je kunt zien, is het hersenvocht essentieel voor het onderhoud en het behoud van het centrale zenuwstelsel. Kleine veranderingen in de dichtheid of kwantiteit ervan kunnen dan ook ernstige gevolgen hebben voor het functioneren van de hersenen.
