Het dilemma van de egel: wanneer angsten in stekels veranderen
Liefhebben is prachtig, maar voor velen ook een ervaring vol angst. Angst voor verlating, verraad, je kwetsbaar voelen en je emotioneel openstellen voor iemand en later falen. Natuurlijk vereisen relaties het nemen van risico’s. Sommigen zien ze echter als meer bedreigingen dan voordelen.
Veel van deze manieren om relaties of vriendschappen te begrijpen worden georkestreerd door angstige-vermijdende persoonlijkheden. Het zijn mensen die eigenlijk hunkeren naar sociale interactie, evenals naar liefde en om bemind te worden.
Toch zijn ze bang om hun welzijn in de handen van anderen te leggen. Dit verklaart waarom ze hun toevlucht zoeken in eenzaamheid en de voorkeur geven aan omgevingen waar alles onder hun controle is.
Het zijn individuen die onzichtbare stekels op hun rug lijken te kweken. Met hun gedrag en houding verjagen ze inderdaad iedereen die hen wil benaderen. Ze kwetsen met hun reacties, en zijn vaak nors of worden gedomineerd door een bijtende verlegenheid. We zijn misschien geneigd te denken dat ze nogal asociaal zijn en dat hun gedrag doet denken aan het Hikikomori-syndroom.
Er is één beeld dat dit persoonlijkheidsprofiel uitstekend uitlegt. Het is dat van twee egels. Het is een metafoor die Arthur Schopenhauer voorstelde in zijn werk Parerga en Paralipomena (1851).
Menselijke verbondenheid is een menselijke basisbehoefte, maar soms kwetsen onze angsten en zorgen onszelf en anderen.
Het dilemma van de egel
Het dilemma van de egel, soms ook wel het stekelvarken-dilemma genoemd, is een interessante parabel om over na te denken. Arthur Schopenhauer beschreef het als volgt:
“Op een koude winterdag kroop een aantal stekelvarkens vrij dicht tegen elkaar aan om door hun wederzijdse warmte te voorkomen dat ze zouden bevriezen. Maar al snel voelden ze het effect van hun stekels op elkaar, waardoor ze weer uit elkaar gingen. Toen nu de behoefte aan warmte hen weer bij elkaar bracht, herhaalde zich het nadeel van de stekels, zodat ze tussen twee kwaden heen en weer werden geslingerd, totdat ze de juiste afstand hadden ontdekt van waaruit ze elkaar het beste konden verdragen. Zo drijft de behoefte aan gezelschap, die voortkomt uit de leegte en monotonie van het leven van de mens, hen samen; maar hun vele onaangename en afstotende eigenschappen en onverdraaglijke nadelen drijven hen opnieuw uit elkaar. De gemiddelde afstand die ze uiteindelijk ontdekken, en die hen in staat stelt het samenzijn te verdragen, is beleefdheid en goede manieren.”
Schopenhauer schetste met dit dilemma een niet minder netelige werkelijkheid. De mens heeft tegelijkertijd behoefte aan eenzaamheid en liefde. Als we bij elkaar komen, ontstaan de meest ongemakkelijke eigenschappen en dimensies, die ons bijvoorbeeld verhinderen als echtpaar te leven. Het betekent dat we afstand nemen, en in die afstand verschijnen de kou en de afgrond van de leegte.
Tussen de dodelijke eenzaamheid en de banden die pijn doen
De egeltjes hebben enerzijds te maken met de gevaarlijke gevolgen van de strenge winter en anderzijds met de pijn van de stekels van de ander als ze proberen dicht bij elkaar te leven. Ook mensen worden vaak geconfronteerd met het dilemma van de egel.
Eenzaamheid is dodelijk, maar soms doen we, samenlevend met anderen, ook pijn. Wat kunnen we doen? Sommige mensen kiezen voor de eerste optie. Zoals we eerder vermeldden, isoleren mensen met het hikikomori syndroom zich maandenlang in hun kamer, waarbij ze alle sociale verplichtingen vermijden.
Volgens een onderzoek (Engelse link) van de Newcastle University (VK) vertoont de vermijdende persoonlijkheidsstoornis ook een angst voor sociale interactie en afwijzing.
Schopenhauer gaat zelfs zo ver dat hij op een gegeven moment in Parerga en Paralipomena zegt dat er mensen zijn die veel interne warmte hebben en dat ze daarom liever uit de buurt van de maatschappij blijven om geen ongemak te geven of te ontvangen.
Dit is echter niet waar. In feite hebben we als mensen intimiteit en sociale verbondenheid nodig om te overleven en voldoende psychisch welzijn te garanderen. Isolatie maakt ons ziek, eenzaamheid veroorzaakt een vroegtijdige dood. We moeten optimale nabijheid tot stand brengen.
Sigmund Freud zou de figuur van een stekelvarken op zijn bureau hebben bewaard vanwege zijn fascinatie voor Schopenhauer’s egel-dilemma.
Stekelige wezens kruipen bij elkaar
Sommige moeilijke processen kunnen in werking treden als we proberen dicht bij anderen te komen. In feite is het soms zo dat hoe dichterbij we komen, hoe meer we anderen wegduwen. Dat komt omdat kwetsbaarheid of de eeuwige angst om gekwetst te worden betekent dat we degenen van wie we het meest houden wegduwen.
Bovendien, hoe angstiger we worden, hoe meer barrières en verdedigingen we bouwen. Onze ganzenveren komen naar buiten en uiteindelijk kwetsen we elkaar. Dat doen we om onszelf te beschermen, want we zijn bang voor eenzaamheid en weten ook niet hoe we onszelf moeten toestaan om bemind te worden.
Aan de andere kant is het dilemma van de egel niet helemaal waar. Het is uiterst effectief als parabel en als oefening in reflectie. Maar in werkelijkheid prikken egels niet, tenzij ze zich bedreigd voelen. Hun stekels zijn als dikke haren die zich alleen spannen als ze zich boos of bedreigd voelen.
De sleutel ligt in vertrouwen, in het scheppen van een optimale afstand tussen persoonlijke vrijheid en affectieve intimiteit. Alleen als we onze angsten uitschakelen en begrijpen dat liefhebben zonder voorbehoud vertrouwen impliceert, zullen we geluk bereiken.
Het zal ons geen goed doen om de nabijheid van anderen te zoeken als we er niet eerst in slagen om, net als egels, onze stekels te ontspannen.
Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.
- Lampe L, Malhi GS. Avoidant personality disorder: current insights. Psychol Res Behav Manag. 2018 Mar 8;11:55-66. doi: 10.2147/PRBM.S121073. PMID: 29563846; PMCID: PMC5848673.
- Schopenhauer, Arthur (1851-01-01), “Parerga and Paralipomena: Short Philosophical Essays, Volume 2″Arthur Schopenhauer: Parerga and Paralipomena: Short Philosophical Essays, Oxford University Press, vol. 2, pp. 651–652