Het belang van overgangsrituelen in de adolescentie

De overgang van kindertijd naar volwassenheid is niet altijd zo duidelijk en gedefinieerd als zou moeten. We vertellen je waarom overgangsrituelen in dit opzicht belangrijk zijn.
Het belang van overgangsrituelen in de adolescentie
Elena Sanz

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Elena Sanz.

Laatste update: 08 februari, 2023

Gedurende ons leven doorlopen we verschillende overgangsfasen. Van allemaal is de adolescentie een van de belangrijkste. In deze periode laten we de kindertijd achter ons en beginnen we onze identiteit als volwassenen te consolideren. Deze verandering gaat meestal ook gepaard met bepaalde overgangsrituelen die de impact van de verandering in de adolescentie kunnen helpen verzachten.

In de regel bepalen biologische factoren het moment van de adolescentie. Volgens deze parameters vindt die meestal plaats tussen 12 en 18 jaar, en brengt ze een reeks belangrijke veranderingen met zich mee.

In deze fase worden de lichamen van jongeren volwassen en wordt hun psychologie complexer. Bovendien krijgen ze op sociaal niveau te maken met veeleisender uitdagingen en rollen. Ze beschikken echter niet altijd over de nodige steun en erkenning om deze het hoofd te bieden.

Adolescentie en transformatie

Hoewel de adolescentie deel uitmaakt van een belangrijke biologische overgang, gaan de fysiologische, psychologische en sociale aspecten in werkelijkheid niet noodzakelijkerwijs samen.

In feite hebben veel jonge mensen, die al als man en vrouw beschouwd zouden kunnen worden, niet echt de instrumenten om functionele volwassenen te zijn. Ook nemen ze geen levensstijl aan die in overeenstemming is met wat van hen verwacht wordt.

In de westerse samenleving wordt de adolescentie steeds langer. Zo vinden we de verschijnselen van de eeuwige puber of het volle-nest-syndroom. Verscheidene auteurs zijn namelijk van mening dat de adolescentie tegenwoordig tot de leeftijd van 24 jaar duurt, en dat veel jongeren weigeren volwassen te worden en hun noodzakelijke verantwoordelijkheden op zich te nemen.

Anderzijds is er de opvatting van de adolescentie als een fase van plotselinge, gewelddadige en turbulente veranderingen. Veel ouders vrezen het moment dat hun kinderen deze fase bereiken, uit angst voor rebellie, conflicten en geestelijke gezondheidsproblemen. Dit hoeft niet het geval te zijn. Maar als het wel zo is, kan het komen door het ontbreken van bepaalde rituelen.

Trieste tiener
De overgangsrituelen zijn nodig in de adolescentie om jonge mensen te begeleiden op hun weg naar een nieuwe rol.

De overgangsrituelen in de adolescentie

Rituelen of riten zijn gebruiken of ceremonies die richtlijnen volgen die door de traditie van elke culturele gemeenschap worden geregeld. Meer in het bijzonder markeren overgangsrituelen traditioneel de socialisatie van de belangrijkste overgangen in het menselijk leven.

Ze hebben de neiging in twee richtingen te werken. Zo wordt de rite op een bepaald moment noodzakelijk om de transformatie van het individu te begeleiden en te erkennen. Maar tegelijkertijd stimuleert het feit dat het ritueel plaatsvindt de transformatie.

Deze overgangsrituelen kennen drie belangrijke momenten of factoren:

  • Het eerste moment helpt hen zich los te maken van de vorige toestand, van het leven dat ze kenden.
  • Het tweede is de ruimte van de overgang zelf. Het herbergt verandering en transformatie.
  • Op het derde moment beginnen ze aan de nieuwe fase. Deze omvat hen of introduceert hen in een nieuwe sociale dynamiek waarbij de nieuwe rol en de huidige toestand kenmerkend is. In feite is het proces een soort symbolische dood en wedergeboorte.

Er zijn meerdere overgangsrituelen die we als samenleving uitvoeren, Bijvoorbeeld huwelijken, dopen en begrafenissen. Deze helpen ons om onze vitale posities te reguleren, oude staten te verlaten en nieuwe te betreden, met de juiste begeleiding en sociale erkenning.

Deze worden echter steeds minder zichtbaar in de huidige westerse samenleving. Dit komt grotendeels door de lagere religiositeit van de bevolking. Het betekent dat de overgangsrituelen in de adolescentie niet zo duidelijk zijn als ze zouden moeten zijn.

Verdrietige tiener
Om een goede overgang uit te voeren, moeten adolescenten zichzelf innerlijk transformeren.

Overgangsrituelen in de adolescentie

Zoals we al eerder zeiden, kan het ontbreken van een overgangsritueel de verwarring die de overgang teweegbrengt, vergroten. De antropologe Margaret Mead deed studies in verschillende gemeenschappen en culturele groepen.

Zij concludeerde dat in die samenlevingen waar overgangsrituelen naar volwassenheid worden uitgevoerd, de adolescentie wordt ervaren als een tijd van volwassenheid, verandering en motivatie. Daarentegen, waar deze rituelen niet plaatsvinden, neemt de kans toe dat men de fase als meer conflictueus en verontrustend ervaart.

Dit komt doordat jongeren de steun en erkenning van hun vooruitgang en nieuwe rol in de samenleving missen. Bijgevolg aanvaarden ze de verantwoordelijkheid van hun nieuwe positie niet en worden ze er ook niet in verwelkomd.

Overgangsrollen

In de westerse samenleving zijn er bepaalde overgangsrituelen (Spaanse link) in de adolescentie. Toch zijn ze zo cultureel geassimileerd en geïntegreerd dat ze niet eens als zodanig worden ervaren.

Bijvoorbeeld, de eerste romantische en seksuele relatie, de eerste breuk, de eerste alcoholische drank, en de overgang van de lagere naar de middelbare school zijn elementen die adolescenten ertoe brengen hun nieuwe identiteit geleidelijk te consolideren.

Deze processen zijn echter niet de meest geschikte en ook niet voldoende. Voor een positieve overgang moet de jongere zich namelijk niet alleen ‘gedragen’ als een volwassene, maar ook innerlijk transformeren, een groter zelfbewustzijn bezitten, en verantwoordelijkheid voor zichzelf gaan dragen.

Daarom zou het echt een positieve zet zijn om bepaalde rituelen met jongeren te herstellen en uit te voeren. Die hoeven geen religieuze component of vooraf bepaalde stappen te bevatten. In feite is het alleen nodig dat ze een betekenis hebben, om de erkenning van hun vooruitgang en een welkom in hun nieuwe levensfase in te bouwen.


Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.


  • De Picciotto, María Lucila (2019), “Lo singular de los rituales de iniciación y su relación con los grupos de pares como proceso para la entrada a la adultez en los tiempos contemporáneos” (trabajo de integración final de licenciatura), El Salvador: Universidad de El Salvador.
  • Mead, M., Sieben, A., & Straub, J. (1973). Coming of age in Samoa. London: Penguin.
  • Van Gennep, A. (2013). The rites of passage. Routledge.

Deze tekst wordt alleen voor informatieve doeleinden aangeboden en vervangt niet het consult bij een professional. Bij twijfel, raadpleeg uw specialist.