Heb jij een experiëntiële vermijdingsstoornis?

De classificatie van psychologische stoornissen en hun therapieën veranderen steeds. Eén model van de therapieën van de derde golf wordt de Acceptance and Commitment Therapie genoemd. Het zegt veel over het psychologische lijden dat veroorzaakt wordt door een experiëntiële vermijdingsstoornis.

Er zijn vele voorbeelden van een experiëntiële vermijdingsstoornis. Vaak treedt het in situaties op die een persoon met deze stoornis ongewenst vindt. Ze zullen dan proberen om niet te hoeven omgaan met de situatie door het te vermijden of weg te lopen.

Maar niet willen omgaan met ongemak of willen weglopen in plaats van het te aanvaarden is geen stoornis. Het is eigenlijk net een normale reactie die we bij alle soorten dieren zien. De stoornis ontstaat wanneer iemand starre gedachten heeft zoals,

• “Ik moet me goed voelen om dingen te doen”
• “Mijn werk maakt me ongelukkig”
• “Ik kan het niet aan zenuwachtig te zijn, ik wil dat dit stopt”

Dit alles zijn bronnen van ongemak die jou geen enkel moment van rust gunnen.

Hoe weet je of jij een experiëntiële vermijdingsstoornis hebt?

Dit zijn de dingen die bepalen of jij een experiëntiële vermijdingsstoornis hebt:

• Je voelt je voortdurend overrompeld door gedachten en gevoelens die te maken hebben met ‘je slecht voelen’, ‘verdrietig zijn’ of ‘vechten om je goed te voelen’.
• Je geest bestookt je onafgebroken met gedachten die vechten tegen ongemak, onzekerheid of twijfel.
• Veel van je dagelijkse tijd besteed je aan het onder controle houden van deze gedachten.
• Je dagelijks leven draait rond een “eind maken aan het ongemak” vóór je je leven kan terugkrijgen. Je begint het gevoel te krijgen dat je niets kan doen. Dat gevoel zal sterker worden tot die gedachten verdwijnen.
• Je wacht tot je je oké voelt. Pas dan doe je de dingen die je graag doet (naar het park gaan met je kinderen, tijd met vrienden doorbrengen of aan het strand wandelen).

Waar komt een experiëntiële vermijdingsstoornis vandaan?

De oorsprong van een experiëntiële vermijdingsstoornis is dat iemand op een psychologisch starre manier met ongemak omgaat. De persoon doet dit door het te vermijden of door weg te lopen. Dit onvermogen om zich aan te passen veroorzaakt een experiëntiële vermijdingsstoornis. Het leven van iedereen met deze stoornis draait om het vermijden van pijnlijke gevoelens of gedachten.

Wat betekent psychologisch star zijn? De persoon sluit zich af van pijnlijke gedachten, emoties of herinneringen. Hij is niet flexibel. Bovendien zullen ze de dagelijkse activiteiten blijven uitvoeren die hen een gevoel van welzijn geven. Ze doen dat zelfs al vormen ze één of vele bronnen van ongemak. Ze hebben het idee dat ze zich ‘goed moeten voelen’ vóór ze van iets kunnen genieten.

Wanneer iemand al vooraf een psychologisch probleem heeft zoals angst of depressie, dan heeft dit gebrek aan flexibiliteit op hen een negatieve invloed. Wanneer je het ongemak van angst of depressie niet aanvaardt en probeert een eind eraan te maken om je leven opnieuw op te nemen, dan heeft dit twee gevolgen:

• Door je leven volledig te richten op het ongemak en te proberen het onder controle te houden maak je het alleen maar erger. Want we moeten onthouden dat onze geest nooit ophoudt met werken. Het is net als een soort kookketel boven een eindeloos vuur. Als je probeert op te houden met te denken over het verdriet en de angst, dan zal je uiteindelijk die gedachte nog meer gebruiken als brandstof voor de vlam.
• Je dagelijks leven omvormen tot een strijd tegen ongemak vermindert de bevestigingen of beloningen waarnaar je kan ‘streven’. Je zal minder activiteiten hebben die je een goed gevoel van welzijn bieden. Bovendien zal je je persoonlijke relaties verwaarlozen en jezelf in het ongemak afzonderen.

De valkuil van ‘een goed gevoel’

We leven in een maatschappij die welzijn en genot stimuleert en lijden zo ver mogelijk op afstand wil houden. Huilen, verdrietig zijn en je angstig voelen bekijken we als iets slecht. Wanneer je dus één van deze gevoelens of emoties ervaart, dan vecht je ertegen.

Hoe meer dit ‘goede gevoel’ het voornaamste en centrale element van je leven wordt, hoe meer je in zijn val trapt. Op zoek gaan naar een perfect gevoel van welzijn is net wat jou zo waakzaam maakt. Je focust je op de negatieve emoties die eigenlijk normaal zijn. Maar het doeleinde van deze emoties is om aanpassing mogelijk te maken.

Door je zorgen te maken over het feit of je je goed of slecht voelt, zal je uiteindelijk een heel onaangename psychologische ervaring teweeg brengen. Je geeft de negatieve emoties alleen maar nog meer belang. Door deze negatieve psychologische ervaringen (gedachten en gevoelens) weg te duwen maak je ze sterker.

De gevolgen van een experiëntiële vermijdingsstoornis

Op sociaal vlak zijn de gevolgen van een experiëntiële vermijdingsstoornis uitermate belangrijk. Je wacht tot je je goed voelt om naar de film te gaan, tijd met vrienden door te brengen, opnieuw naar school te gaan of te daten. Dit geldt ook voor een oneindig aantal andere dingen. Je ontwikkelt gewoonten waarmee je probeert om onaangename psychologische ervaringen te vermijden. Maanden en jaren gaan voorbij terwijl jouw leven zich volledig focust rond dit vermijdingsgedrag.

Dat is de manier waarop jij een echte deskundige wordt in doen wat je niet wilt. Je bepaalt je wensen en verlangens uitsluitend op basis van wat je probeert te vermijden. Jouw identiteit en verwachtingen voor de toekomst worden dan heel zwak.

Experiëntiële vermijding zal alleen maar de symptomen erger maken die verbonden zijn met ongemak. Het zal ook jouw emotioneel leven erger maken. Dat is de reden dat de Acceptance en Commitment Therapy (ontwikkeld om een experiëntiële vermijdingsstoornis te overwinnen) zich focust op het aanvaarden van ongemak. Het probeert ook doelstellingen tot stand te brengen die gebaseerd zijn op persoonlijke waarden.

De behandeling van experiëntiële vermijdingsstoornis

Ten eerste kan je de oplossing voor deze stoornis in aanvaarding vinden. Dat betekent onvoorwaardelijk waarnemen van jouw psychologische ervaringen zoals gedachten, emoties en gevoelens en zonder te oordelen. Acceptance en commitment therapy gebruikt verschillende strategieën: mindfulness, cognitieve diffusie en therapeutische metaforen om dat doel te bereiken.

Ten tweede geeft de behandeling van een experiëntiële vermijdingsstoornis het belang van persoonlijke waarden en hun rol terug, wanneer we met emoties geconfronteerd worden. Dit is waar het woord ‘verbintenis’ in deze therapie vandaan komt. Het probeert jou aan te moedigen om je in om het even welke situatie te verbinden met je waarden. Bovendien probeert het de strijd tegen ongemak te laten ophouden.

Deze stoornis bestrijden is moeilijk en een zware reis. Maar het is iets dat je moet doen zodat je uit die valkuilen van gedachten en starre overtuigingen kan ontsnappen. Want het zijn dingen die je gebruikt om je goed te voelen. Maar uiteindelijk zorgen ze ervoor dat je je slechter voelt. Laat jouw persoonlijke waarden het middelpunt van je leven zijn. Aanvaard het ongemak dat eigen is aan het leven. Je zal je vrijer en gelukkiger voelen.