Gestaltprincipes: hoe we organiseren wat we zien

Gestaltprincipes zijn regels die verklaren hoe ons brein stimuli organiseert.  Deze principes helpen ons te begrijpen waarom we de dingen zien zoals we doen. Ze draaien om het idee dat het geheel iets meer is dan de som der delen.

Een paar psychologen hebben deze principes opgesteld, waaronder onderzoekers van het Gestalt Therapy Institute of Cologne, zoals Max Wertheimer, Wolfgang Kohler en Kurt Koffka. Deze psychologen werkten in een laboratorium om te demonstreren hoe het menselijk brein de informatie en afbeeldingen die het ziet gedurende de dag organiseert.

Deze nieuwe gestaltprincipes vervangen dus het idee dat gewaarwordingen het resultaat zijn van een eenvoudige som van afzonderlijke stukjes of afbeeldingen. Zoals we zeiden, stellen deze principes dat het geheel meer is dan de som der delen.

Onze wereld vereenvoudigen

Het feit dat we afbeeldingen kunnen interpreteren in termen van betekenisvolle eenheden illustreert een van de hoofdprocessen van de waarneming. Het is zijn taak om de complexe stimuli die de omgeving ons biedt te vereenvoudigen.

Als onze hersenen die complexe prikkels niet tot iets begrijpelijker zouden reduceren, zou de wereld een te grote uitdaging voor ons zijn om onze taken adequaat uit te voeren. Ironisch genoeg ontdekten psychologen dat het proces van vereenvoudiging van de wereld een aanzienlijke perceptuele inspanning van de hersenen vereist.

Perceptie geeft betekenis aan de wereld

Laten we de volgende afbeeldingen eens bekijken:

De meesten van ons zouden zeggen dat we een onvolledig beeld zien in de bovenstaande afbeelding.

We kunnen van bovenstaande afbeelding bijvoorbeeld zeggen dat je vier tubes kunt vinden.

In de afbeelding hierboven zien we een vierkant of ruit binnen twee lijnen.

Zijn dit de enige interpretaties die we kunnen bedenken? Een persoon, met al zijn gedachten en ideeën, zou kunnen zeggen dat er drie hoeken te zien zijn in de eerste figuur, er acht verticale lijnen te zien zijn in de tweede en een “W” boven een “M” te zien is in de derde.

Het Gestalt-idee van perceptie benadrukt hoe we afzonderlijke elementen van een scène interpreteren als een compleet en verenigd geheel. Deze opvatting is gebaseerd op de aanname dat het georganiseerde geheel enigszins anders is en in feite groter is dan de som van de afzonderlijke delen.

Gestaltprincipes van groepering

Elementaire perceptuele processen werken volgens een reeks principes. Deze principes beschrijven bijvoorbeeld hoe we delen en verhoudingen van informatie organiseren in zinvolle eenheden.

Deze processen worden de gestaltprincipes van groepering genoemd. Een groep Duitse psychologen die zich toelegt op het bestuderen van patronen, zette deze beginselen voort in het begin van de twintigste eeuw. Ze slaagden erin geldige principes te ontdekken voor visuele en auditieve stimuli. Hieronder bespreken we die principes:

Sluiting

Dit principe stelt dat we meestal groeperen in termen van gesloten of volledige figuren, in plaats van open figuren. Dit betekent dat we de neiging hebben om discontinuïteiten te negeren en ons te concentreren op algemene vormen.

Nabijheid

We hebben de neiging om elementen te groeperen die dicht bij elkaar liggen.  Als gevolg hiervan hebben we de neiging om letters te zien in plaats van enkele punten, zoals in de volgende afbeelding:

Gelijkenis

We hebben de neiging om elementen te groeperen die er hetzelfde uitzien.  Daarom zien we rijen van identieke appels in plaats van kolommen met verschillende cijfers in de volgende afbeelding.

Eenvoud

In algemene zin is het overheersende gestaltprincipe de wet van de eenvoud.  Wanneer we een patroon waarnemen, zien we het op de meest basale en directe manier mogelijk.

In de volgende afbeelding kunnen we de wijzers zien als een Y. Dit gebeurt in overeenstemming met het principe van eenvoud waarin het brein zich ‘aanpast‘ aan wat gemakkelijker te begrijpen is.

Wanneer omringd door het beeld van de andere letters, vertellen onze hersenen ons dat de spaken de letter Y-vormen. Echter, de wet van nabijheid speelt ook een rol, omdat de stukken waaruit de Y bestaat, tussen andere letters staat. We kunnen ook denken aan het gelijkheidsbeginsel omdat de kleuren in het beeld hetzelfde zijn en er geen gebogen lijnen zijn.

Zoals we kunnen zien, zijn deze gestaltprincipes uiterst belangrijk als we willen begrijpen hoe we beelden waarnemen. We organiseren stimuli op een zodanige manier dat we afbeeldingen volgens deze verschillende principes betekenis geven.

Deze verklaring is gebaseerd op het feit dat de hersenen moeten vereenvoudigen wat zij waarnemen om het begrijpelijker te maken.