Families kunnen psychotherapie laten mislukken

Wanneer een patiënt in therapie begint te verbeteren, kan de familie hun voortgang en herstel saboteren. Maar waarom gebeurt dit? Ontdek het hier.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Elena Sanz.

Laatste update: 31 januari, 2023

Wanneer mensen lijden op psychisch of emotioneel niveau, kunnen hun familieleden op heel verschillende manieren reageren. Natuurlijk zijn er onder hen die het herstel van hun familielid steunen en aanmoedigen. Maar er zijn er ook die op een meer of minder subtiele of manifeste manier het proces hinderen en belemmeren. In feite kunnen families psychotherapie doen mislukken.

Het is misschien niet gemakkelijk voor de patiënt om te beseffen dat hij gesaboteerd wordt door zijn naasten. Of misschien, zelfs als ze het wel beseffen, is hun invloed zo groot dat ze er uiteindelijk voor kiezen de therapie op te geven ten gunste van de harmonie in de familie.

Omdat dit verschijnsel zeer veel voorkomt, is het nuttig om er kennis van te hebben om het in goede banen te leiden.

Hoe families psychotherapie kunnen laten mislukken

Naar schatting (Spaanse link) lijdt één op de acht mensen in de wereld aan een psychische stoornis. Dit betekent dat veel families zich in de positie bevinden dat ze een geliefde moeten ondersteunen in het herstelproces.

De rol van de familie is echt belangrijk. Het is inderdaad aangetoond (Spaanse link) dat de emotionele en instrumentele steun van familieleden en andere naasten de patiënt helpt zich beter in staat te voelen om met zijn situatie om te gaan en verder te gaan.

Deze steun is echter niet altijd beschikbaar. In veel gevallen is het juist omgekeerd. Bij deze gevallen is er een houding van weerstand en afwijzing van de therapie en de veranderingen die daaruit voortvloeien. In werkelijkheid gaat het er niet om dat familieleden gemeen zijn en niet het beste willen voor de patiënt.

Het is het feit dat alle familiesystemen een zeker evenwicht bewaren en ook al zijn deze systemen disfunctioneel, de leden proberen ze niet te doorbreken.

In de meeste gevallen reageren deze houdingen van afwijzing dus op onbewuste redenen. Maar, dit betekent niet dat we ze moeten negeren. In feite kunnen ze het herstel van een patiënt echt belemmeren. Hieronder verkennen we de belangrijkste redenen waarom families psychotherapie kunnen laten mislukken.

Onderschatting van de waarde van therapie

We hebben een lange weg afgelegd wat betreft de bewustwording van het belang van geestelijke gezondheid. Toch zijn er nog steeds mensen die denken dat in therapie gaan zinloos is. Het kan zijn dat ze vinden dat het probleem van de patiënt niet zo ernstig is. Of ze geloven dat therapie niet effectief is.

Bovendien geloven sommige mensen dat je de vuile was niet in het openbaar gewassen moet tonen. Of ze denken dat een psychische stoornis gewoon veroorzaakt wordt door een gebrek aan wil van de patiënt. Deze ideeën zijn inderdaad nog vaak diep geworteld. Daarom vindt men het idee om alles aan een derde persoon te vertellen, hoe deskundig die ook is, een complete verspilling van tijd en geld.

Er wordt op een bepaald moment op hen gezinspeeld

Het komt voor dat de familie in het begin de behandeling lijkt te steunen, maar daar later mee ophoudt. Dit kan komen doordat er in de therapiesessies naar hen verwezen wordt.

Vanuit een systemisch perspectief beschouwt men de patiënt als de drager van het symptoom. In werkelijkheid is er echter sprake van een disfunctionele dynamiek die het hele familiesysteem beïnvloedt.

Men beschouwt de patiënt dus niet langer beschouwd als degene met het probleem. In feite wordt de blik verruimd tot de hele familiekern, zijn interacties, zijn communicatie en zijn functioneren.

Dit kan ertoe leiden dat sommige familieleden met afwijzing reageren, zich aangevallen voelen, en weigeren hun deel van de verantwoordelijkheid voor het ontstaan van de situatie en voor een mogelijke oplossing op zich te nemen. Op de een of andere manier tonen ze steun als het hun familielid is die zichzelf moet “repareren”. Als iemand naar hun eigen rol verwijst, sluiten ze zich volledig af.

Verlies van privileges

Anderzijds kunnen familieleden hun steun intrekken als ze het gevoel hebben dat ze bepaalde privileges dreigen te verliezen. Bijvoorbeeld, misschien was de patiënt een echt meegaand persoon, die afhankelijk was van en toegewijd aan zijn familie.

Maar tijdens het therapieproces leren ze hoe ze grenzen kunnen stellen, hoe ze voor zichzelf prioriteiten kunnen stellen, en hoe ze psychologische manipulaties kunnen herkennen en erop kunnen reageren.

Daardoor kunnen ze besluiten minder tijd met hun familie door te brengen. Ze weigeren het soort misbruik te accepteren dat ze voorheen tolereerden, en voor zichzelf beginnen op te komen.

Dit maakt natuurlijk dat degenen die eerder profiteerden van de vorige situatie zich ongemakkelijk voelen. Om hun vroegere status terug te krijgen, kunnen ze dus weigeren de verbetering van de patiënt te accepteren. Bovendien kunnen ze vertellen dat ze ten kwade veranderen en dat de therapie hen helemaal geen goed doet.

Psychotherapie bedreigt het gezinsevenwicht

Zoals we al eerder zeiden, streven families ernaar het gevestigde evenwicht te bewaren. Daarom worden veranderingen niet goed ontvangen. Dat komt omdat ze de neiging hebben de eerdere dynamiek en werking, die jarenlang in stand is gehouden, te bedreigen.

Als een lid van het systeem begint te veranderen, is het heel gewoon dat de rest van het gezin gevoelens van ongemak en afwijzing ervaart. Bovendien kunnen ze proberen hun vroegere status terug te krijgen.

De manieren waarop families psychotherapie kunnen laten mislukken zijn uiterst divers. In het geval van kinderen en adolescenten kunnen ouders bijvoorbeeld weigeren hen te blijven meenemen naar sessies of hun financiële steun intrekken. In deze situaties is hun invloed totaal en eindigt het proces net op het moment dat de veranderingen begonnen.

De patiënt saboteren

Zelfs bij volwassenen kan de sabotage intens zijn. Familieleden kunnen bijvoorbeeld met de vinger gaan wijzen naar de patiënt, hem verwijten maken over zijn veranderingen en nieuwe houding, boos worden en hun genegenheid of emotionele steun terugtrekken.

Zo kan iemand die blij was met zijn psychotherapeutisch proces, zijn taken vervulde en grote vooruitgang boekte, zich gaan verzetten, niet meer meewerken, of zelfs de therapie helemaal opgeven.

Daarom is het belangrijk om te bedenken dat afwijzing door de familie uiterst gebruikelijk is. Daarnaast kan dit de patiënt sterk beïnvloeden. Door zich van dit feit bewust te zijn, zal de patiënt standvastig kunnen blijven en de therapie voortzetten. Dit ondanks alle obstakels en verwijten die andere familieleden kunnen maken.

Laten we in gedachten houden dat het familiesysteem altijd streeft naar evenwicht. Dit is echter niet noodzakelijkerwijs gezond. In feite zal de patiënt door dingen te veranderen niet alleen zichzelf helpen, maar ook iedereen in zijn omgeving.