Epictetus en de wijsheid van emoties

Epictetus van Frygië, een Stoïcijns filosoof uit de eerste eeuw, heeft de wortels van de moderne psychologie gelegd met deze simpele maar ware uitdrukking:  “Het zijn niet de dingen die met ons gebeuren die ons doen lijden. Het is wat we onszelf vertellen over deze dingen.”

Epictetus werd geboren in 55 na Christus in Hierapolis, Frygië, en werd naar Rome gebracht als slaaf van Epaphroditus. Zijn meester onderwees Epictetus totdat hij in 93 na Christus werd verbannen naar Nicopolis. Daar richtte Epictetus een prestigieuze school op waaraan hij de rest van zijn leven weidde.

Ondanks dat hij een slaaf was en gedurende zijn leven veel slaag kreeg, was Epictetus een gelukkig persoon. Zijn filosofie was gebaseerd op het duidelijk onderscheiden tussen dingen die we kunnen beïnvloeden en dingen die we niet kunnen beïnvloeden. Op deze manier kan een persoon zich richten op het veranderen van de dingen die veranderd kunnen worden en het accepteren van de dingen die niet veranderd kunnen worden, waarbij pijn en ongeluk vermeden kunnen worden.

Epictetus accepteerde dat hij zijn omstandigheden niet kon veranderen of beheersen, maar dat kon hij wel doen met zijn geest. Op deze manier had hij alle macht. Daardoor besloot hij dat dingen hem alleen konden beïnvloeden als hij dat toeliet. Als je je ergens positief of negatief over voelt, heeft dat geen invloed op de externe gebeurtenis, maar wel op jezelf en hoe je je voelt over de gebeurtenis.

Wij kunnen onze emoties controleren

De meeste mensen die gevangen zijn in een negatieve emotionele toestand – zoals depressie, angst, boosheid of schuldgevoel – hebben de neiging te geloven dat dat komt door de omstandigheden of de situaties die in hun leven ontstaan. Maar de waarheid is dat dat vaak niet het geval is.

Wat echt onze emotionele toestand bepaalt, is onze manier van de wereld interpreteren, onze houding, onze overtuigingen en gedachten. Het bewijs ligt in het feit dat dezelfde situatie verschillende emoties naar boven brengt in verschillende mensen.

Logisch gezien, als de situatie wel verantwoordelijk was voor onze emoties, zou iedereen op dezelfde manier reageren. En dit is zeker niet waar. Dus moet er een bepaalde filter zijn die onze emoties bepaalt.

Gedachten komen eerst, emoties daarna

Laten we een voorbeeld geven. Stel je voor dat je per bus ergens naartoe reist en je staat in het gangpad en houdt de paal vast voor steun. Opeens slaat iemand je van achter. Je wordt kwaad, omdat een onbeschofte persoon niet oplette. Dus je draait je om om die persoon eens even de waarheid te vertellen. Maar dan zie je dat de persoon achter je blind is.

Op dat moment veranderen alle gevoelens van kwaadheid, wraak en woede in compassie en genade tegenover die arme blinde man die niet de bedoeling had om je te duwen.

De stimulus die de kwaadheid bij je uitlokte is nog steeds de duw die je kreeg, maar nu weet je dat de man blind is. Je denkt niet meer dat hij onbeleefd of slechtgemanierd is. In plaats daarvan denk je dat hij een ongelukkige man is die niet de bedoeling had om dat te doen. Dus we kunnen concluderen dat wat je kwaad maakte was niet de duw. Het was je innerlijke dialoog en alles dat je dacht over de ongelukkige die je duwde.

Zoals je ziet gaan gedachten altijd de emotie voor. En het goede nieuws is dat we ze kunnen beïnvloeden! Wij zijn er verantwoordelijk voor. En ik zeg goed nieuws, want als dit niet het geval was, zouden we als slaven moeten toegeven aan de wereld om ons heen. Toegeven als weerloze marionetten die bewegen naar gelang de situatie of de ideeën van anderen.

Laat anderen je emoties niet bepalen

Stel je voor dat ik depressief word omdat anderen me bekritiseren. De persoon die uiteindelijk verantwoordelijk voor de depressie is ben ik zelf, omdat ik de kritiek en de meningen van anderen geloofde en eigen maakte. Als ik had veranderd hoe ik dacht over de kritiek en het niet zo’n belangrijk iets maakte, zou mijn emotionele toestand anders zijn.

Het kan onplezierig zijn, maar ik zou niet depressief worden door de ideeën van anderen. Want dit zijn hun ideeën en niet die van mij. Ik zal ze alleen van mij maken als ik daarvoor kies. Als dit niet waar was, als mijn eigen gedachten niet in zouden kunnen grijpen, zou ik altijd depressief zijn. Behalve wanneer ik ervoor kon zorgen dat iedereen zijn mening over mij veranderde, maar dat is bijna onmogelijk.

Mensen hebben zelfs het prachtige vermogen om gelukkig te zijn ondanks bijna alle omstandigheden en situaties. Als je de middelen hebt om te overleven, heb je alles wat je nodig hebt om oké te zijn. Maar het is belangrijk dat je deze ideeën je eigen maakt, dat je ze aanneemt als levensfilosofie.

Als Epictetus gelukkig was als slaaf dankzij de manier waarop hij het leven aanging, kunnen wij ook gelukkig zijn in omstandigheden die waarschijnlijk veel beter zijn dan die van hem. Misschien klaag je wel te veel. Is het mogelijk dat je een beetje overdrijft naar de wereld, iedereen en jezelf? Geef je jezelf een angstgevoel doordat je probeert het onbeheersbare te beheersen?

Doe de deur dicht voor ellende. Stop met klagen over wat er buiten gebeurt. Los het op als je dat kan en laat het dan gaan. Verander de manier waarop je naar dingen kijkt en dingen zullen veranderen.