Een gegeneraliseerde angststoornis bij kinderen

Gegeneraliseerde angststoornis (GAS) komt steeds vaker voor bij kinderen. Slaapproblemen, constant vragen om naar het toilet te gaan en aanhoudende angsten zijn allemaal tekenen die de alarmbellen moeten laten rinkelen.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 15 november, 2023

Gegeneraliseerde angststoornis bij kinderen is een van de meestvoorkomende klinische kinderstoornissen. Het verschijnen van angsten en zorgen bij kleintjes is heel gewoon. Sommigen lijden echter aan extreme en invaliderende symptomen. Dit beïnvloedt natuurlijk hun kwaliteit van leven.

Een groot percentage van de kinderen rond de leeftijd van vier tot vijf jaar heeft last van deze stoornis. Ouders besteden er in het begin meestal niet al te veel aandacht aan. Ze gaan er meestal van uit dat de symptomen gewoon komen door het opgroeien en dat ze na verloop van tijd wel zullen verdwijnen.

Toch zal angst die in de kindertijd niet wordt aangepakt het kind volgen tot in de adolescentie en volwassenheid. Dan verschijnen vroeg of laat depressieve symptomen. In feite zal deze stoornis hun sociale leven, hun schoolprestaties en hun persoonlijkheidsvorming beïnvloeden.

De incidentie van gegeneraliseerde angststoornis bij kinderen

We weten dat tussen de 15 en 20 procent van de kinderen en jongeren (drie tot achttien jaar) lijdt aan angst. Dit percentage is het hoogst in de adolescentie. Wat betreft gegeneraliseerde angststoornis is de prevalentie 3 procent.

Tulane University in New Orleans deed onderzoek (Engelse link) dat suggereerde dat extreem jonge kinderen aan deze stoornis lijden. In feite vertonen ze op vijfjarige leeftijd al bepaald angstig gedrag. Maar pas als ze naar school gaan, krijgen ze de diagnose gegeneraliseerde angststoornis.

Het is noodzakelijk dat de juiste diagnose wordt gesteld. Want in veel gevallen zouden ze kunnen lijden aan verlatingsangst of fobieën. Dit zijn klinische realiteiten die na verloop van tijd kunnen verdwijnen. Gegeneraliseerde angststoornis is echter meestal een chronische aandoening.

Symptomen van gegeneraliseerde angststoornis

Gegeneraliseerde angststoornis vertoont bij kinderen andere symptomen dan volwassenen. Daarom moeten we alert zijn op symptomen die verward kunnen worden met andere stoornissen.

Het eerste aspect waar we rekening mee moeten houden is dat kinderen de neiging hebben om hun symptomen te somatiseren. Dit betekent dat ze hun psychische problemen omzetten in organische symptomen. Een gegeneraliseerde angststoornis presenteert zich meestal met de volgende symptomen:

• Verhoogde bezorgdheid over onbelangrijke zaken.
• Herhaalde vragen over negatieve gebeurtenissen die in de toekomst zouden kunnen gebeuren.
• Aanhoudende onzekerheden en angst voor dingen die hen of hun ouders zouden kunnen overkomen.
• Weigering om gebruikelijke activiteiten uit te voeren. Bijvoorbeeld buitenspelen, naar school gaan, zwemmen, wandelen, logeren, enz. Dit komt door angst, onzekerheid en angst voor wat er met hen kan gebeuren.
• Concentratieproblemen.
• Spijsverteringsproblemen. Bijvoorbeeld buikpijn of misselijkheid.
• Darmstoornissen zoals diarree.
• Slaapstoornissen.
• Hoofdpijn en duizeligheid.
• Aanhoudend naar het toilet moeten om te plassen.
• Het gevoel hebben dat ze een brok in hun keel hebben waardoor ze niet kunnen slikken.
• Extreme vermoeidheid.
• Over het algemeen zijn het kinderen die de nabijheid en bescherming van volwassenen zoeken.
• Ze zijn meestal prikkelbaar. Bovendien worden ze extreem snel boos en hebben ze weinig geduld.

Hoe wordt de diagnose gesteld?

De aanwezigheid van een gegeneraliseerde angststoornis bij kinderen kan worden gediagnosticeerd volgens de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5). Toch moet de zorgverlener ook een aantal aspecten van het leven van het kind evalueren. Dit zijn:

• De datum van het begin en hoe de symptomen zich hebben ontwikkeld.
• De angst zelf. Is het bijvoorbeeld gegeneraliseerd of treedt het op als reactie op bepaalde stimuli?
• De impact van de symptomen op het dagelijks leven van het kind.
• De aanwezigheid van biopsychosociale stressoren. Met andere woorden, is er iets aan de hand in het leven van het kind waardoor het op deze manier reageert?
• Mogelijke comorbiditeit van andere klinische stoornissen. Dit kunnen depressies, ADHD, fobieën, enz. zijn.
• De evolutionaire geschiedenis van het kind.
• Familiegeschiedenis.
• Schoolrapporten.
• Medische rapporten.
• Observatie van het gedrag van het kind. De therapeut moet het kind interviewen en eventueel relevante diagnostische tests uitvoeren.

Oorzaken van gegeneraliseerde angststoornis bij kinderen

Op dit moment weet de medische wereld niet zeker wat de oorzaak is van gegeneraliseerde angststoornis bij kinderen. Ze denken echter dat er meerdere oorzaken kunnen zijn, waarbij zowel genetische als omgevingsfactoren een rol spelen.

Genetische factoren

De afdeling klinische psychologie van de Universiteit Leiden (Nederland) ontdekte opmerkelijk bewijs. Ze ontdekten dat gegeneraliseerde angststoornis bij kinderen erfelijk is. Genetica is zelfs verantwoordelijk voor 30 procent van de gevallen.

Bovendien hebben kinderen thuis de neiging om zich te spiegelen aan de gedragspatronen van hun ouders. Met andere woorden, ze internaliseren het gedrag en de reacties van hun ouders. Dit betekent dat overmatig piekeren, overdreven reageren en angst van ouder op kind kunnen worden overgedragen.

Vroeg trauma

Psychologisch trauma is een van de meest voorkomende oorzaken van gegeneraliseerde angststoornis. Mishandeling of verlating door de ouders laat bijvoorbeeld een diepe emotionele wond achter die zich vaak uit in angst.

Kinderen die lijden aan een gegeneraliseerde angststoornis zijn vaak erg stil en verlegen. Ze kunnen ook vaak driftbuien hebben. Ouders moeten hier gevoelig voor zijn. Op deze manier zijn ze in staat om eventuele onderliggende problemen te begrijpen.

Therapie en behandeling voor kinderen

Als een kind eenmaal de diagnose gegeneraliseerde angststoornis heeft gekregen, is de manier van behandelen multidisciplinair. In feite kunnen therapeuten verschillende benaderingen gebruiken om de kwaliteit van leven van het kind te verbeteren.

Psychologische therapie

Cognitieve gedragstherapie is de meest effectieve behandeling voor angst bij kinderen. De aanpak hangt altijd af van de leeftijd van het kind of de jongere. In de meeste gevallen kan het proces van psychotherapie het kind echter helpen:

• Een positieve interne dialoog te ontwikkelen.
• Hun angsten te beheersen en gezondere gedachten te ontwikkelen.
• Hun emoties begrijpen en beheersen.
• Ontspanningstechnieken ontwikkelen.
• Het verbeteren van de copingvaardigheden bij ongemak en zorgen.
• Betere sociale vaardigheden en zelfvertrouwen ontwikkelen.

Het is echter belangrijk dat ook de ouders bij de therapie worden betrokken. Omdat zij het kind kunnen helpen hun situatie te begrijpen.

Farmacologische aanpak

Soms is voor angst bij kinderen ook een farmacologische behandeling nodig. In deze gevallen schrijven artsen meestal selectieve serotonine heropnameremmers (SSRI’s) voor. Deze zijn namelijk de meest effectieve behandeling met de minste bijwerkingen.

Meer aandacht voor de behoeften van kinderen

Angststoornissen komen steeds vaker voor bij kinderen. Bovendien hebben ze naast de gegeneraliseerde angststoornis ook last van andere aandoeningen zoals paniekstoornissen en verlatingsangst.

Hoewel het waar is dat er biologische factoren kunnen zijn om het verschijnen van deze stoornissen te verklaren, zijn de meest voor de hand liggende oorzaken psychosociaal. In feite hebben gebeurtenissen en veranderingen in de omgeving, evenals de dynamiek van het gezin, de neiging om de aandoeningen in veel gevallen te bepalen.

Vroege opsporing, de steun van medische professionals en de nabijheid van ouders te allen tijde zullen ongetwijfeld een goede therapeutische vooruitgang garanderen. Tot slot is het duidelijk dat ouders en opvoeders in het algemeen gevoeliger moeten zijn voor de behoeften van kinderen.