Derde plaatsen: ruimtes om aan de routine te ontsnappen

Derde plaatsen leren ons om in harmonie te leven en bieden ons de mogelijkheid om erbij te horen en contact te maken met anderen. Ontdek waar ze uit bestaan ​​en wat hun belang is in de wereld van vandaag.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Elena Sanz.

Laatste update: 13 juni, 2023

Waar breng je de meeste tijd door? Meer dan waarschijnlijk zullen dat je huis en je werkplek zijn. Maar als er geen andere alternatieven waren en je je dagen alleen op een van deze twee plaatsen zou doorbrengen, zou je dan echt het gevoel hebben dat je in een samenleving leeft of dat je deel uitmaakt van een gemeenschap? In feite wordt ons gevoel erbij te horen gesmeed in zogenaamde derde plaatsen, een concept dat we in dit artikel gaan onderzoeken.

Dit idee werd voorgesteld door de stadssocioloog Ray Oldenburg, in zijn boek The Great Good Place. Het richt zich op de informele ruimten waar het openbare leven zich afspeelt. We merken het belang van deze plaatsen misschien niet altijd op, maar ze zijn essentieel voor socialisatie, democratie en gemeenschapsleven.

Wat deze plaatsen zijn, welke functies ze vervullen, en hoe ze in de loop der tijd zijn veranderd, zijn enkele van de punten die we gaan bekijken.

Derde plaatsen

Om de oorsprong van de term derde plaatsen te begrijpen, moeten we het eerst hebben over de andere twee. Volgens Oldenburg zijn er drie belangrijke ruimten waarin ons dagelijks leven zich afspeelt. De eerste is het huis waar we wonen en de mensen met wie we samenleven. Hier worden familieregels opgelegd. De tweede is het werk, dat beheerst wordt door de cultuur van de organisatie.

Naast deze twee plaatsen is er nog een derde. Die bestaat uit de ruimtes die leven geven aan gemeenschappen en de basis vormen van sociale relaties. Ze bestaan uit omgevingen zo divers als bars, restaurants, bibliotheken, kappers, winkels, parken en pleinen.

Kenmerken van derde plaatsen

• Derde plaatsen worden meestal bezet door dezelfde mensen die elkaar regelmatig ontmoeten. Daarom is het gebruikelijk er bekende gezichten aan te treffen. Ze staan ook open voor nieuwe leden die de ervaring verrijken.
• Socialisatie is van het grootste belang op derde plaatsen. Dit zijn omgevingen waar mensen elkaar ontmoeten, met elkaar omgaan en delen. Hier worden relaties geboren en bestaande relaties geconsolideerd en gevoed. Ze hebben vooral een speelse component.
• Ze voelen als thuis. Derde plaatsen zijn eenvoudige en gastvrije ruimtes waar mensen zich prettig en ontspannen voelen. Ze worden niet gedomineerd door vijandigheid of concurrentie, maar ze moedigen samenwerking, plezier en gedeelde momenten aan.
• Het zijn neutrale ruimtes vrij van hiërarchieën. Hier verwatert het sociale onderscheid. Mensen hoeven niet aan specifieke eisen te voldoen om zich welkom te voelen. Ook heeft de autoriteit van sommigen niet de overhand over die van anderen. Bovendien gaan mensen vrijwillig naar derde plaatsen, zonder daar verplichtingen aan te verbinden.

De belangrijke rol van derde plaatsen in de samenleving

Derde plaatsen zijn op vele manieren belangrijk voor ons leven. Aan de ene kant zijn het plaatsen waar we democratie leren toepassen, omdat deze gedeelde gebieden hun eigen regels hebben waar we ons allemaal aan moeten houden.

Ze leren ons over tolerantie, diversiteit en samenleven. We accepteren bijvoorbeeld dat we in bioscopen of bibliotheken onze stem niet mogen verheffen om de ervaringen van anderen niet te verpesten. Of dat we in winkels moeten wachten tot we bediend worden.

Het aanvaarden en naleven van deze regels maakt deel uit van een sociaal contract. Dit levert ook een reeks voordelen op. Het maakt het mogelijk dat samenlevingen functioneren. Als we ons niet aan het contract houden, verliezen we cruciale elementen voor ons welzijn.

Bijvoorbeeld menselijke verbondenheid, sociale steun, en een gevoel van erbij horen. Een artikel (Engelse link) gepubliceerd in het Journal of Service Research beweert dat we op derde plaatsen deze voordelen krijgen.

Deel uitmaken van een gemeenschap, het gevoel hebben dat we erin geïntegreerd zijn en dat we bepaalde rollen vervullen, beschermt onze lichamelijke en psychische gezondheid.

Het zijn andere mensen en onze banden met hen die ons bestaan verrijken en ons een doel geven. Wanneer dit ontbreekt, verhoogt dit onze risico’s op lijden aan isolatie, depressie en zelfs het ontwikkelen van verslavingen.

Herstellend leven in de gemeenschap

Deze omgevingen voor samenleven in de gemeenschap bestaan overal. Niet alle regio’s hechten er echter evenveel belang aan of gaan er op dezelfde manier mee om. Zo is er volgens de OESO Better Life Index (Engelse link) in sommige landen, zoals Spanje, een beter evenwicht tussen vrije tijd en werk dan in landen als Japan. In feite zien ze derde plaatsen als relevanter, dus zorgen ze ervoor.

Maar dit is aan het veranderen. want grote steden ontnemen ons de elementen van derde plaatsen en stellen ons welzijn op de proef. Helaas overheerst het individualisme, leren buren elkaar niet kennen, en vindt vrije tijd plaats in overvolle en onpersoonlijke winkelcentra. Het leven wordt een routine tussen thuis en werk en omgekeerd. Als gevolg daarvan is onze sociale en emotionele omgeving verarmd.

Bovendien heeft de komst van internet het gemeenschapsleven bedreigd. Want ondanks het feit dat sociale media ons verbinden met mensen uit de hele wereld, isoleert het ons ook in een virtuele wereld die sommigen al beschouwen als een “vierde plaats.”

We kiezen er bijvoorbeeld voor om thuis te blijven en audiovisuele inhoud te consumeren in plaats van uit te gaan. Of we laten onze mobiele telefoons onze aandacht monopoliseren in plaats van onze tijd te delen met vrienden en familie. Hoe dan ook, we zijn steeds minder aanwezig en minder verbonden met de mensen om ons heen.

Om onze levenskwaliteit en emotionele gezondheid te verbeteren, moeten we het leven in de gemeenschap behouden en herstellen. In feite is het cultiveren van onze openbare en gedeelde ruimten en er met anderen van genieten ook een vorm van zelfzorg.