De stem in je hoofd: ben jij het?

We horen allemaal stemmen in ons hoofd. En ze zijn niet noodzakelijkerwijs gekoppeld aan psychische stoornissen. In feite verschijnen ze voor het eerst wanneer we leren spreken. Ze hebben ook rechtstreeks invloed op ons welzijn. Lees hier meer.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 26 juni, 2023

Soms is het vriendelijk en wijs. Op andere momenten is hij je ergste vijand en bekritiseert hij je bij alles wat je doet. Maar wat is die stem in je hoofd eigenlijk? Is het het product van een auditieve hallucinatie? Maakt het deel uit van je bewustzijn? En, hoort iedereen deze stemmen?

Wetenschappers begonnen eind jaren ’90 het psychologische verschijnsel van de innerlijke stem te bestuderen. Tot op heden hebben ze enkele interessante gegevens gevonden. Ze beweren dat dit mentale proces psychologische doelen bevordert, zoals planning, probleemoplossing, reflectie en zelfkennis. Soms kunnen echter ook andere, minder gezonde verschijnselen worden ervaren.

De stem in je hoofd

Lange tijd was het het vakgebied van de filosofie dat de innerlijke stem probeerde te begrijpen en te definiëren. In feite werd het onderwerp pas in 1993 vanuit een psychologisch perspectief behandeld, dankzij een studie (Engelse link) van Hubert Hermans en Harry Kempen, van de Radboud Universiteit Nijmegen, in Nederland. Zij definieerden dit hersenverschijnsel als een intern discours dat de mens vormt.

Deze psychologische werkelijkheid is bekend onder verschillende namen. Bijvoorbeeld innerlijke dialoog, innerlijke stem, heimelijke spraak, auditieve imprints, enz.

De psycholoog Lev Vygotsky stelde dat dit vermogen begint rond de leeftijd van drie jaar. Op deze leeftijd wordt de spraakontwikkeling volwassen en begint het kind zijn taal te scheiden van zijn gedachten.

Wat produceert de stem in je hoofd?

Je innerlijke stem is een mechanisme dat je hersenen produceren als je in je hoofd tegen jezelf praat. Het kan met een enkel woord komen of een krachtige zin vocaliseren als “Vergeet je sleutels niet mee te nemen”. Het is een soort intrapersoonlijke communicatie die zich meestal op drie verschillende manieren manifesteert.

De Universiteit van Grenoble (Frankrijk) heeft een studie uitgevoerd (Engelse link) waarin deze typologieën werden geanalyseerd. Ze zijn als volgt:

1. Dialoog. Hiermee kun je tegen jezelf praten.
2. Condensatie. De stem in je hoofd kan komen in de vorm van een beeld, losse woorden of lange zinnen.
3. Intentionaliteit. De stem kan verschijnen met een specifiek doel. Bijvoorbeeld om je te helpen een probleem op te lossen. Een andere mogelijkheid is dat hij willekeurig optreedt en niet veel zin heeft.

Het doel van je innerlijke stem

De stem in je hoofd bevordert het denken met meer helderheid. In feite is haar eerste doel om te dienen als mentaal instrument waarmee je kunt redeneren en nadenken over je omringende werkelijkheid. Bovendien draagt hij positief bij aan je sociale relaties. In feite is er een direct verband tussen innerlijke dialoog en empathie.

Je innerlijke dialoog is een vorm van introspectie die je helpt je omgeving te begrijpen en je ermee te verbinden. Sterker nog, als je innerlijke stem positief tegen je praat, verbetert je zelfbewustzijn en krijg je bepaalde psychologische gezondheidsvoordelen.

Mensen die niet tegen zichzelf praten

We hebben allemaal innerlijke stemmen, maar sommigen van ons praten niet tegen zichzelf. Deze toestand waarbij iemand geen gebruik maakt van intrapersoonlijke conversatie wordt geestesoogblindheid genoemd.

Het bestaat uit de onmogelijkheid om zich voor te stellen, visualisaties uit te voeren, met onszelf te communiceren, mentaal plannen te maken en te dromen. Als zodanig maakt een gebrek aan innerlijke spraak het moeilijk om complexe redeneringen en planningen uit te voeren.

Auditieve hallucinaties

Wat zou er gebeuren als de stem in je hoofd echt storend was en negatieve of bedreigende dingen tegen je zei? En bovendien, als er in plaats van één, meer waren? De ervaring van het horen van stemmen kan soms in verband worden gebracht met auditieve hallucinaties. Het zijn frequente verschijnselen. In feite heeft tussen de vijf en 15 procent van de bevolking er ooit last van.

Hoewel deze ervaringen vaak in verband worden gebracht met schizofrenie, kunnen ze aan veel meer factoren te wijten zijn. Die liggen niet allemaal binnen het klinische veld. Hier zijn de soorten situaties die de neiging hebben om dit minder vaak voorkomende maar toch verontrustende proces in gang te zetten.

• Problemen met het gehoor.
• Gebruik van alcohol of drugs.
• Eenzaamheid of isolatie.
• Lijden aan psychologisch trauma.
• Bij het inslapen hoort de persoon stemmen die woorden spreken die heel levendig lijken. Het zijn soorten hallucinaties die typisch zijn voor bepaalde fasen van de slaap.

Zal de stem in je hoofd er altijd zijn?

Je innerlijke stem is een inherent deel van jou. Daarom moet het je missie zijn om ervoor te zorgen. In feite moet je dit voor ogen houden, zodat wat het je vertelt altijd gunstig is voor je welzijn. Deze innerlijk aanwezigheid kan echter soms op de automatische piloot handelen. Bijgevolg wordt het plotseling kritisch en wordt het gedomineerd door een werkelijk negatieve en uitputtende benadering.

Bovendien kan het soms verdwijnen. Als je bijvoorbeeld door tijden van stress gaat, laat je je geest afdwalen en maak je je los van je innerlijke stem. Dit betekent dat de stem in je hoofd plotseling zwijgt omdat je je meer richt op wat er buiten gebeurt dan van binnen.

Dit kan negatief zijn omdat het betekent dat je stopt met reflecteren en aandacht schenken aan je emoties en behoeften. Bovendien worden je gedachten star en negatief. Je redeneert niet meer, je reageert alleen nog maar.

Het is echter noodzakelijk dat je naar je innerlijke stem blijft luisteren en er zorg voor draagt. Het is namelijk de beste metgezel die je kunt hebben op de reis van het leven. Het stelt je in staat je meer bewust te zijn van zowel je omgeving als je gevoelens.