De drie soorten onzekerheid in het leven
Psycholoog Paul K.J. Han heeft drie soorten onzekerheid gecatalogiseerd: waarschijnlijkheid, dubbelzinnigheid en complexiteit. Dit is een interessante bijdrage omdat onzekerheid als zodanig meestal wordt genoemd, maar de vormen die het in bepaalde omstandigheden aanneemt niet worden gespecificeerd.
Elk van de soorten onzekerheid verwijst naar de bron of oorzaak van die toestand. Het is duidelijk dat onzekerheid niet altijd door dezelfde factor wordt veroorzaakt. In het algemeen heeft het te maken met een toestand waarin er geen zekerheid is over het verloop of de gevolgen van iets, maar deze afwezigheid van kennis kan verschillende oorzaken hebben.
“Onderwijs is de weg van verwaande onwetendheid naar ellendige onzekerheid.”
De drie soorten onzekerheid
Alle soorten onzekerheid zijn een onvermijdelijk onderdeel van iemands leven. Dit gebrek aan zekerheid kan onrust of zelfs angst veroorzaken, hoewel het aanwezig is in bijna alles wat je doet, zelfs als je doet alsof dat niet zo is. Lees verder om ze in detail te bestuderen.
1. Waarschijnlijkheid
De eerste soort onzekerheid is waarschijnlijkheid. Dit heeft te maken met situaties waarin het niet mogelijk is om het risiconiveau van een situatie of beslissing af te wegen. Dit komt meestal doordat er veel variabelen tegelijk aan het werk zijn. Het is dus onmogelijk om gevolgen en uitkomsten te voorspellen.
Een voorbeeld van dit soort onzekerheid zou een ernstige ziekte kunnen zijn. Er is informatie over de aandoening en zelfs een algemene prognose. Er zijn echter geen zekerheden over hoe iemand zou kunnen reageren op een behandeling. Ook de ontwikkeling staat niet vast.
Mensen worden in deze omstandigheden vaak geleid door een optimistische vooringenomenheid. In feite hebben ze de neiging om aan te nemen dat er uiteindelijk geen negatieve effecten zullen zijn, ook al is er geen echte basis voor deze bewering. In zulke situaties is het belangrijk om ook rekening te houden met mogelijke negatieve scenario’s
2. Dubbelzinnigheid
Het tweede type onzekerheid is volgens Paul K.J. Han, dubbelzinnigheid. Deze komt overeen met die gevallen waarin er twijfel bestaat over de ontwikkeling of het effect van een bepaalde situatie of beslissing door een gebrek aan betrouwbare informatie. Wat beschikbaar is, is onvolledig, verwarrend of niet helemaal betrouwbaar.
Een typische situatie in dit geval zou het gebruik van een experimenteel medicijn kunnen zijn. Er is geen zekerheid over de werkzaamheid en er is ook geen volledig bevestigde informatie over de mogelijke bijwerkingen. Het geschatte risico kan dus op een bepaald moment aanzienlijk variëren.
In zo’n situatie moet je onderzoek doen en zoveel mogelijk informatie verzamelen, hopelijk uit verschillende betrouwbare bronnen. Het zal de informatiekloof niet volledig dichten, maar het is mogelijk om de onzekerheidsmarge enigszins te verkleinen en een meer verantwoorde beslissing te nemen.
Het is ook belangrijk om het risico te berekenen en het voordeel af te wegen. De reden hiervoor is dat een te hoog risico of een te laag voordeel de balans doet doorslaan in de richting van iets niet doen.
3. Complexiteit
De derde en laatste vorm van onzekerheid is complexiteit. In deze gevallen is er een probleem dat moeilijk te begrijpen is omdat het een nieuwe of ongebruikelijke situatie is en er niet veel ervaring mee is (Engelse link). Het leidt dus tot het meest intense gevoel van onzekerheid, omdat het veel kwetsbaarheden blootlegt.
Een veel voorkomend voorbeeld is bijvoorbeeld schade aan een computer. Hij werkt plotseling niet meer en je past de bekende corrigerende maatregelen toe, maar dat is niet genoeg. Een ander illustratief voorbeeld was de coronacrisis van 2020. De hele wereld was verbijsterd en er was geen duidelijke koers.
Het is belangrijk om kalm te blijven als je met dit soort onzekerheid wordt geconfronteerd. Neem emotioneel afstand van dergelijke situaties om ze in perspectief te kunnen zien. Begin dan te interpreteren wat er aan de hand is. Je moet ook wennen aan het idee dat de oplossing niet onmiddellijk zal zijn. Het is dus belangrijk om er meer onderzoek naar te doen.
Alle soorten onzekerheid roepen een zekere mate van bezorgdheid op omdat mensen graag “op veilig spelen.” Een intelligente benadering is om de onvermijdelijkheid van onzekerheid te accepteren en ermee om te leren gaan.