De ontmenselijkte samenleving volgens Erich Fromm
Erich Fromm definieerde de ontmenselijkte samenleving. Dit concept schetst een reflectie die ons vandaag bijzonder bekend is. In feite beweerde de beroemde psychoanalyticus, filosoof en sociaal psycholoog dat de wereld geleidelijk zou evolueren naar een scenario met minder sociale interactie en groter isolement.
Verder stelde hij dat in de ‘megamachine’, zoals hij de geïndustrialiseerde samenleving definieerde, de mens de slaaf van de technologie zou zijn.
Fromm’s definitie was meer een voorspelling. In feite was het een bijna exacte visie van onze huidige realiteit. In 1968 verscheen zijn boek The Revolution of Hope. Hierin wilde hij nadenken over de samenleving en het soort mensen dat er in het jaar 2000 zou zijn.
Hij speculeerde dat, als kernoorlogen ons niet eerder zouden vernietigen, de wereld zeker kouder, meer vervreemd en minder empathisch zou zijn.
Fromm beweerde bijvoorbeeld dat de komst van het nieuwe millennium niet het hoogtepunt van geluk zou zijn, en nog minder van vrijheid. Om deze reden, en om hoop terug te brengen in een hopeloze wereld, suggereerde hij dat het noodzakelijk was dat mensen zich bewust worden van een reeks dimensies. De voorstellen die Fromm ons heeft nagelaten, zijn trouwens nog steeds actueel.
“Het gevaar van het verleden was dat de mensen slaven werden. Het gevaar van de toekomst is dat de mensen robots kunnen worden.”
Sleutels om de ontmenselijkte samenleving te begrijpen
Er zijn mensen die erop wijzen dat Erich Fromm een van die figuren was die niet genoeg aandacht kreeg of de erkenning die hij verdiende. Zijn collega’s van de Frankfurter Schule, zoals Theodor Adorno en Max Horkheimer, zijn misschien meer bekende namen op het gebied van filosofie of sociologie.
Nu is het echter onvermijdelijk dat we de grote intellectuele impact erkennen die hij had op de Amerikaanse intellectuele wereld. Meer diepgaand, op het gebied van psychologie.
Fromm was een groot verdediger van de vrijheid. In feite waarschuwde hij voor de mechanismen waartegen we onderdanig zouden kunnen worden.
Het soort houding dat plaats maakte voor nieuwe autoritaire regeringen, zoals in Duitsland was gebeurd tijdens de Tweede Wereldoorlog. Wat Fromm in de eerste plaats deed, was ons leren het nazisme te begrijpen vanuit een sociaal-economisch en psychologisch oogpunt.
De Revolutie van de Hoop had een profetische boodschap. Inderdaad, in dit boek wilde hij ons er onder andere op attent maken op hoe de mens van 2000 eruit zou zien. Hij beweerde dat ze louter consumenten zouden zijn, passieve wezens die onderworpen zijn aan een gemechaniseerde realiteit die het ene individu van het andere scheidt.
De ontmenselijkte samenleving zoals geïdentificeerd door Erich Fromm is in veel opzichten een portret van onze huidige wereld.
“Het zieke individu voelt zich thuis bij alle andere even zieke individuen. De hele cultuur is afgestemd op dit soort pathologie.”
-Erich Fromm-
De mens zal nog maar een machine zijn
Erich Fromm keek met enige bezorgdheid naar de opmars van geïndustrialiseerde samenlevingen, zoals de Verenigde Staten. Hoewel het waar is dat vooruitgang troost brengt, lijdt het geen twijfel dat schijnbaar welzijn een prijs heeft, een donkere kant.
De zakenelite, en zelfs de ondernemers zelf, zijn ook slechts aanhangsels van de machines die de wereld in beweging brengen. We zijn slaven van de technologie.
De megamachine is voor Fromm een totaal georganiseerd en gehomogeniseerd sociaal systeem waarin machines en mensen dezelfde dingen zijn. Het enige verschil is dat de mens vrijheid, gezondheid en geluk verliest om deze machines te laten werken.
We gaan ervan uit dat onze computers en andere technologieën tot onze beschikking staan. In werkelijkheid is het echter andersom. Er is ook nog een ander interessant aspect waar Fromm in zijn boek op wees. Het is het idee dat mannen en vrouwen hun geloof en vertrouwen in menselijke waarden zullen verliezen, en in plaats daarvan zullen ze alleen technische en materiële waarden erkennen.
De ontmenselijkte samenleving zal volgens Erich Fromm een ongelukkige samenleving zijn.
Geconfronteerd met een sombere vooruitzichten, zijn er twee opties:
Erich Fromm wilde voorkomen dat zijn voorspellingen werkelijkheid zouden worden. Hij suggereerde onder andere dat de mensheid twee opties heeft.
De eerste is om ons te laten meeslepen door een gemechaniseerde samenleving waarin het individu slechts een radertje zal zijn. De tweede manier is dat, als we als samenleving vooruit willen, we ervoor moeten zorgen dat technologie ons eigen welzijn dient en niet andersom.
Deze Duitse filosoof van Joodse afkomst wist dat het ons veel kost om te investeren in onze eigen groei en vooruitgang. Dat we vaak vervallen in apathie en traagheid. In feite verplichten we ons niet tot veranderingen, maar in veel gevallen zijn we slechts slaven van onze eigen passiviteit en zelfgenoegzaamheid.
Mensen worden apathisch omdat ze meer en meer afhankelijk zijn van machines dan van hun eigen vermogen om te redeneren en revoluties te beginnen.
Is het al te laat?
“Als mensen zich niet realiseren in welke richting ze gaan, worden ze wakker als het te laat is en is hun lot onherroepelijk bezegeld,” stelt Fromm in zijn boek. Zijn theorie van een ontmenselijkte samenleving had een profetische connotatie die verwant was aan de voorspellingen van George Orwell.
De volgende vraag is echter: zijn we op tijd om te voorkomen of te voorkomen dat de mensheid ondergeschikt wordt gemaakt aan het technologische universum?
Iets waar Fromm zelf op wijst, is dat consumentisme niet de weg naar geluk is en dat echte vooruitgang en vrijheid worden geïnitieerd door de movers en de shakers. We zijn al een beetje laat voor zijn specifieke revolutie, maar we moeten zeker zijn gedachten in gedachten houden.
Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.
- Korstanje, Maximiliano E. (2009). Reseña de “El Miedo a la Libertad” de Erich Fromm. Nómadas. Revista Crítica de Ciencias Sociales y Jurídicas, 24 (4),. [Fecha de Consulta 21 de Noviembre de 2021]. ISSN: 1578-6730. Disponible en: https://www.redalyc.org/articulo.oa?id=18112178025
