De oerwond - de invloed van onze jeugdtrauma's

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 27 december, 2022

De oerwond is een onopgelost trauma. Het heeft te maken met de schending van gehechtheid, de schending van die essentiële band tussen een kind en zijn ouders. Het is het verraad van emotionele behoeften waaraan niet is voldaan. Deze pijn ontstaat al op jonge leeftijd en is nooit opgelost. Wanneer we volwassen zijn, proberen we de pijn te verdoven, en toch blijft het ons vormen.

Trauma, het Griekse woord voor wond, is een van de meest gebruikte termen binnen de psychoanalyse. Freud legde ons uit dat deze psychische wonden van buiten naar binnen gaan. Ze komen voor in onze meest intieme relaties, vooral in onze kindertijd. Deze wonden verdwijnen echter niet met de tijd. Nee, ze overleven, blijven latent en dringen ons wezen binnen. Vervolgens creëren ze steeds meer lagen en bereiken ze elk deel van ons leven dat ze maar kunnen bereiken.

Onze vroege ervaringen

Sigmund Freud en zijn dochter Anna Freud waren de eersten die de transcendentie van vroege ervaringen in de ontwikkeling van onze persoonlijkheid onthulden. In de jaren ’90 kwam er echter een boek uit met betrekking tot hetzelfde onderwerp dat een realiteit tackelde die veel verder ging dan waar Freud het over had. Primal Wound behandelt het stille, onzichtbare maar permanente trauma van geadopteerde kinderen.

Nancy Verrier, de auteur van het boek, wijst op de effecten van het verbreken van de natuurlijke band die bestaat tussen moeder en kind. Deze schending van de genegenheid creëert vaak onbewuste wonden die mensen tot in hun volwassenheid bij zich dragen. Dit is allemaal het gevolg van een kindertijd waarin van alles ontbrak.

Wat is de oerwond?

Mensen hebben een behoefte die verder gaat dan alleen eten. Wanneer een kind ter wereld komt, moet hij zich eerst beschermd voelen. Hij moet in liefde worden gewikkeld en ondersteund worden door genegenheid. Liefde plaatst ons in deze wereld en voedt ons. Liefde helpt ons om ons te ontwikkelen, om ons veilig te ontwikkelen in een vriendelijke omgeving. We komen in deze wereld met de wetenschap dat we belangrijk zijn voor iemand.

Wanneer we dan ook een psycholoog of therapeut bezoeken, dan zal deze altijd proberen om een omgeving te creëren waarin empathie en nabijheid voelbaar zijn. Mensen hebben dit soort voedingsstoffen nu eenmaal nodig. En als we ze niet kunnen waarnemen of voelen, reageert ons brein bijna onmiddellijk. Achterdocht, angst en spanning verschijnen.

Dit is wat een kind ervaart als hij geen intieme band voelt. De oerwond drukt zijn stempel op levens als ouders niet toegankelijk zijn, of dit nu emotioneel of fysiek is. Beetje bij beetje wordt de geest van die baby binnengevallen door angst, honger, emotionele hunkering, leegte, eenzaamheid, verlies en een gebrek aan bescherming. En hoewel de baby zal opgroeien, zullen deze gevoelens blijven.

Moeder en kind

We kunnen de oerwond bijna begrijpen als een evolutionaire heiligschennis. Dit proces van ‘hominisatie’ (menswording), waar ieder mens doorheen gaat, komt allereerst voort uit een uitwisseling van oprechte genegenheid en door een constante nabijheid tussen moeder en kind. We moeten niet vergeten dat een baby ter wereld komt met een onvolgroeid brein. Het kind heeft de aanraking van die huid en die speciale band nodig om verder te groeien en zich te ontwikkelen.

Als er iets faalt in dit proces, als er iets gebeurt in onze eerste drie levensjaren, dan zal er een onzichtbare, maar diepe breuk plaatsvinden. Het is een blessure die niemand ziet. Maar het is een verwonding die ons in de toekomst mogelijk op verschillende aspecten van ons leven zal uitschakelen. Hier zijn er een aantal:

Effecten van de oerwond

Er is een zeer interessant boek dat wordt beschouwd als het referentiehandboek in de studie naar hechting. Het heet het Handbook of Attachment en is geschreven door psychologen Jude Cassidy en Phillip R. Shaver. In dit boek beweren de auteurs dat het eigenlijke doel van de mens zelfverwerkelijking is. Ons doel is om te transcenderen, veilig vooruit te gaan en onze persoonlijke en emotionele groei te bevorderen. Op deze manier kunnen we genieten van een volledig leven met onszelf en met anderen.

Een van de belangrijkste voorwaarden hiervoor is dat we in onze vroege jaren een veilige, volwassen, hechte en intuïtieve gehechtheid aan onze behoeften hebben. Als dit echter niet gebeurt, dan kan de oerwond zich ontwikkelen en de volgende gevolgen met zich meebrengen:

• Onzekerheid en een laag zelfbeeld.
• Impulsiviteit, emotioneel wanbeheer.
• Verhoogd risico op verschillende psychische stoornissen.
• Moeite met het vormen van solide, liefdevolle relaties.
• Een ‘overlevingspersoonlijkheid’ ontwikkelt zich. We proberen autonomie en veiligheid te tonen, maar de leegte blijft bestaan. Het is gebruikelijk dat deze mensen tijden van isolatie en eenzaamheid nodig hebben. Op andere momenten streven ze echter juist naar nabijheid, zelfs als die nabijheid niet echt is en schadelijk kan zijn.

Hoe kunnen we onze oerwond genezen?

Het beste wat we kunnen doen in deze gevallen, is professionele hulp aanvragen. In de afgelopen jaren worden therapieën zoals EMDR (eye movement desensitization and reprocessing) steeds belangrijker. Het is een techniek die verschillende soorten stimulatie en informatieverwerking combineert, zodat mensen hun jeugdtrauma’s en oerwond aan het licht kunnen brengen. De techniek helpt ze om erover te praten, de trauma’s te herkennen en beter met ze om te gaan.

Het is ook goed om enkele basisstrategieën te overwegen die meestal worden gebruikt om onze oerwond te genezen. Dit zijn de volgende:

• Ons bewust worden van onze latente emoties en ze een naam geven.
• Hardop zeggen wat onze onvervulde behoeften zijn (genegenheid, steun, gebrek aan bescherming, empathische nabijheid enz.) We moeten deze behoeften ‘legitimeren’ en niet onderdrukken.
• Nadenken over de eenzaamheid die we voelden tijdens onze jeugd. We moeten dit doen zonder angst, zonder woede en zonder schaamte. Sommige mensen denken echter liever helemaal niet meer terug aan de leegte die ze in hun jeugd hebben ervaren. Ze stoppen het leed liever weg, omdat het zo pijnlijk en ongemakkelijk is. We moeten onze beschadigde zelf echter in het licht brengen – dat deel van ons dat nog steeds vol woede zit omdat het niet genoeg liefde en bescherming ervaart.
• We moeten begrijpen dat niets onze schuld was. Het slachtoffer maakt zich nergens schuldig aan.
• Onszelf toestaan om ons verdriet en onze innerlijke emoties los te laten.
• Onszelf wijden aan de verandering. We moeten in staat zijn onszelf te transformeren, om verantwoordelijkheid te nemen voor een verandering die ons innerlijk welzijn zal brengen.

Vergeving

Tot slot is het belangrijk dat we leren vergeven. Deskundigen zijn het erover eens dat dit een belangrijke stap is om met de oerwond en het trauma dat daarmee gepaard gaat om te gaan.

Het vergeven van onze ouders zal hen niet vrijpleiten van schuld, maar het zal ons wel in staat stellen om onszelf te bevrijden van hun invloed. Het betekent dat we accepteren wat er is gebeurd, dat we de realiteit aanvaarden van alles wat we hebben moeten doorstaan. Tegelijkertijd zal het schenken van vergeving ons in staat stellen de cirkel van pijn te doorbreken en ons te ontdoen van de last op ons hart. We zullen vrij zijn van pijn, woede en de herinneringen aan gisteren.

Laten we dit daarom zorgvuldig overwegen. Het onderwerp van de oerwond trekt zeker grote belangstelling. En het is dan ook de moeite waard om tijd te besteden aan het begrijpen van deze complexe psychologische realiteit.