De noodzaak voor bedrijven om geestelijke gezondheid op de werkplek te bevorderen

Het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk heeft het duidelijk gemaakt: bedrijven moeten het psychisch welzijn van hun werknemers garanderen en er zorg voor dragen. Als ze deze psychosociale risico's, zoals angst of stress, niet aanpakken, krijgen ze een boete.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 04 december, 2023

Het opsporen en aanpakken van het psychisch ongemak van werknemers zou in elke organisatie een doelstelling moeten zijn. Bijvoorbeeld, de psychosociale risico’s van een werknemer die stress, angst of depressie ervaart in verband met pesten hebben hoge kosten.

Zowel in menselijke als in economische zin. Het kan onder meer leiden tot ongelukkigheid, ziekteverzuim, een verhoogd risico op ongevallen en een lage productiviteit. Daarom wordt het tijd dat bedrijven de kwestie van geestelijke gezondheid op de werkplek aanpakken.

Het lijkt er echter op dat we het psychologische aspect met betrekking tot werk nog steeds op de achtergrond laten. Productie is belangrijker dan menselijke behoeften, evenals het bereiken van doelstellingen en het waarderen van technologische aspecten. Dit leidt tot de perceptie dat het beroepsleven en de werkplek vaak niet altijd verenigbaar is met een goede geestelijke gezondheid.

Gelukkig zijn veel van deze realiteiten nu aan het veranderen. Tegenwoordig zijn er arbeidsinspecteurs die psychologische factoren beoordelen, omdat men inziet dat psychosociale risico’s ook beroepsrisico’s zijn.

Het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk heeft bepaald dat bedrijven dit aspect voortaan moeten aanpakken. Anders krijgen ze hoge boetes opgelegd.

Dit is een revolutionaire verandering die een grote vooruitgang kan betekenen voor ons sociale weefsel.

Het bevorderen van de geestelijke gezondheid op de werkplek: een verwaarloosd doel

Velen zullen het bovenstaande nieuws met scepsis bekijken. Immers, het feit dat arbeidsrisicotechnici nu verplicht zijn om problemen als stress of angst op te sporen en te voorkomen, is voor sommigen misschien onmogelijk of slechts een utopie.

Tot nu toe werden arbeidsrisico’s opgevat als factoren die samenhangen met elektrische gevaren, branden, explosies, besmetting, vallen, extreme temperaturen, enz.

Men vergat echter (of zag bewust over het hoofd) dat de voorschriften voor beroepsrisico’s ook betrekking moeten hebben op psychologische variabelen. Het is inderdaad niet voldoende om ervoor te zorgen dat een afdeling over een voldoende aantal recent geteste brandblussers beschikt.

Psychosociale factoren zijn lange tijd gestigmatiseerd

Om het psychologisch onbehagen van werknemers op te sporen moet men de psychosociale factoren van de organisatie analyseren. Met andere woorden, het is essentieel om aandacht te besteden aan alle omstandigheden op iemands werkplek die van invloed kunnen zijn op zijn geestelijk welzijn. In de regel moet rekening worden gehouden met de volgende gebieden.

• Stress.
• Mentale belasting en vermoeidheid.
• Ontevredenheid over de baan door roosters, organisatie, salaris, enz.
• Demotivatie in verband met de gevoelens van ontevredenheid van de werknemer.
• Tegenstrijdige eisen en onduidelijkheid over hun verantwoordelijkheden en taken.
• Slechte organisatie. Dit genereert onzekerheid bij de werknemer.
• Interpersoonlijke problemen. Bijvoorbeeld pesten, ruzies, discriminatie, conflicten, enz.

Het Europees Agentschap voor Veiligheid en Gezondheid op het Werk beweert dat meer dan de helft van de Europeanen stress beschouwt als het grootste probleem in elke werkomgeving. Op lange termijn vertaalt zich dat in lichamelijke en geestelijke ziekten. Psychische gezondheid blijft echter een stigma.

Volgens een onderzoek van Dr. Michael T. Ford aan de Universiteit van Albany (VS) voelen veel werknemers in deze situaties een zeker gevoel van onrechtvaardigheid en verlatenheid.

Net als veel andere zaken die met psychische ziekten te maken hebben, wordt er geen rekening gehouden met stress en angst. In feite worden ze gestigmatiseerd. Organisaties beschouwen geestelijke gezondheid niet als een probleem dat te maken heeft met de werkplek. Als een werknemer last heeft van psychisch ongemak, ligt het probleem bij henzelf. Het is nooit het ‘oorzaak-gevolg’ van het bedrijf zelf.

Er is actie nodig om problemen met de geestelijke gezondheid op de werkplek aan te pakken

Het Europese initiatief om bedrijven te dwingen psychisch ongemak van werknemers op te sporen is goed nieuws. Maar we moeten hier nog iets duidelijks aan toevoegen. Het heeft geen zin om tests toe te passen op werknemers om psychosociale aspecten te beoordelen als er daarna geen veranderingen worden geproduceerd.

Als dus wordt vastgesteld dat 70 procent van een personeelsbestand hoge stressniveaus vertoont, is het niet genoeg om dat alleen maar te weten. Er moet actie worden ondernomen.

Want een omgeving met een hoge belasting van psychische uitputting vertaalt zich in lage prestaties. Het leidt ook tot iets veel belangrijkers: mogelijke ongelukken, cardiovasculaire of musculoskeletale problemen, en nog meer psychische problemen.

Stress is het substraat van alle psychosociale problemen. Het ontstaat wanneer de eisen die aan ons gesteld worden groter zijn dan ons vermogen om ermee om te gaan. Toch is dit het eeuwige leidmotief in veel organisaties. Inderdaad zijn niet alle bedrijven bereid hun arbeidsomstandigheden aan te passen aan de middelen en omstandigheden van hun werknemers.

Hoe psychosociale problemen te voorkomen

Werkstress is weinig meer dan een stigma. Als het wordt geleden, wordt het meestal gezien als het probleem van het individu. Men denkt dat dit ontstaat omdat hij niet weet hoe hij zich moet aanpassen aan de omstandigheden van zijn baan.

Het is cruciaal om één detail in gedachten te houden. Aandacht voor werkstress door een bedrijf is niet alleen een morele verplichting. Het is een wettelijke verplichting waaraan de werkgever moet voldoen. In Europa is het geregeld in de Kaderrichtlijn 89/391/EEG.

Als het gaat om het voorkomen van psychosociale problemen, is het dus niet voldoende om alleen het psychisch ongemak van werknemers op te sporen. Er moeten mechanismen worden ingesteld om te voorkomen dat het probleem extreme proporties aanneemt.

Werkgevers zijn verplicht de juiste arbeidsomstandigheden te garanderen waarin de geestelijke gezondheid op de werkplek van hun werknemers verzorgt en gewaarborgd is.

Maar werknemers moeten ook technieken en strategieën leren om hun psychisch welzijn op het werk te bemiddelen. Flexibel omgaan met uitdagingen, beschikken over goede vaardigheden op het gebied van emotionele intelligentie, en omgaan met dagelijkse stress is ook van het grootste belang.

In feite is het een uitdaging waarvoor iedereen verantwoordelijkheid moet nemen, zowel bazen als werknemers.