De mythe van de sfinx en zijn symboliek

De mythe van de Sfinx is meer dan een vermakelijk verhaal. Het gaat over de manier waarop omstandigheden samenspannen zodat mensen vast komen te zitten in ons eigen lot, ook al denken we misschien dat we er bovenop komen bij het ontcijferen van een raadsel op ons pad.
De mythe van de sfinx en zijn symboliek
Gema Sánchez Cuevas

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Gema Sánchez Cuevas.

Laatste update: 05 september, 2021

De mythe van de Sfinx is een van de mooiste en belangrijkste van de Griekse cultuur. Dit speciale karakter is het symbool van mysterie, een enigma. Dit wezen maakt ook de vervulling van het ongelukkige plan van Oedipus mogelijk: zijn vader vermoorden en met zijn moeder trouwen. Daarom heeft deze mythe een speciale plaats in de psychoanalyse.

De mythe van de Sfinx beschrijft haar als een mysterieus wezen. Het was een angstaanjagende demon vanwege de dood en verlatenheid die ze veroorzaakte. Tegelijkertijd was het van dezelfde aard als de muzen, omdat ze woorden prachtig wist te gebruiken. Ze zong haar raadsels, daarom noemde Sophocles haar een “wrede zangeres.”

Een interessant feit is dat de mythe van de Sfinx niet alleen in de Griekse cultuur voorkomt. Er zijn ook afbeeldingen van dit wezen in India en andere plaatsen in Azië. Daarnaast is de meest populaire die van de Grote Piramide van Gizeh, in Egypte. De mythe verschilt van plaats tot plaats, hoewel de voorstelling in wezen hetzelfde is.

“Je bent bang voor me, want ik praat als een sfinx.”

-Charlotte Brontë, Jane Eyre

Een stenen sfinx

De mythe van de Sfinx

Deze mythe biedt geen duidelijk perspectief op de oorsprong van dit wezen. Blijkbaar was ze ofwel de dochter van twee demonen of van een demon en een nimf. Haar uiterlijk is in ieder geval hybride. Het bleke gezicht en de buste zijn vrouwelijk en de ogen zijn als vlammende vreugdevuren.

Bovendien had ze het lichaam van een hond, de poten van een leeuw, de vleugels van een adelaar en de staart van een draak. De sfinxen van Egypte hebben echter een mannelijk gezicht en hebben geen vleugels. De klassieke mythe van de sfinx zegt dat ze uit Ethiopië kwam en zich vestigde in de Griekse stad Thebe. Ze was blijkbaar door de godin Hera gestuurd om de Thebanen te straffen.

Hera, een nogal wraakzuchtige godin, wilde alle inwoners van de stad straffen voor de zaken van Laius, de koning van Thebe. Hij was getrouwd met Jocasta en had een zoon met haar (Oedipus), maar hij ontvoerde en verleidde een jonge man genaamd Chrysippus (dit is de eerste directe toespeling op homoseksualiteit in Griekse tragedies).

Het verschrikkelijke wezen

De Sfinx, zowel demon als muze, zaaide geen angst en verderf zonder enige flair. Ze verstopte zich op afgelegen plaatsen op eenzame wegen. Als er een of andere Thebaan langskwam, verscheen ze aan hen met haar afschuwelijke figuur en stelde een raadsel op. Ze zou iedereen vermoorden die het niet kon ontcijferen.

Dit wezen doodde haar slachtoffers door wurging. In feite komt het woord “sfinx” van een Grieks woord dat “wurgen” betekent. Natuurlijk zaaide ze terreur en verwoesting in Thebe.

Dus, met het oog op deze schrijnende situatie, was er een proclamatie waarin stond dat iedereen het raadsel van de sfinx kon oplossen en haar zou kunnen laten verdwijnen, koning van Thebe zou worden en met de mooie koningin, Jocasta, mocht trouwen.

Oedipus, die door het gebied dwaalde, ontmoette de sfinx in een bocht in de weg. De laatste legde hem het raadsel voor, er stond: “Wat loopt er ‘s ochtends op vier benen, ‘s middags op twee benen,’ s avonds op drie en ‘s nachts op geen benen?

Oedipus antwoordde correct: mensen. Ze kruipen op handen en voeten als ze baby’s zijn, lopen op twee benen als ze opgroeien en hebben op hoge leeftijd de hulp van een wandelstok nodig.

Een oude illustratie.

De dood van de sfinx en de interpretatie

Het is niet helemaal duidelijk wat er gebeurde toen Oedipus het juiste antwoord gaf. Volgens sommige versies sprong de sfinx echter in een afgrond. Andere versies zeggen dat Oedipus haar heeft gedood of dat het schepsel naar Egypte vluchtte, waar het in steen veranderde.

Wat zeker is, is dat Oedipus koning van Thebe werd en, zoals beloofd, met Jocasta trouwde, waarmee hij de profetie vervulde dat hij met zijn moeder zou trouwen. Hij had zijn vader, Laius, al eerder vermoord, na een misverstand.

Sommige psychoanalytici interpreteerden de sfinx als een representatie van het mysterie van het vrouwelijke, dat vaak een raadsel is voor veel mensen. Anderen suggereren dat het de tragische bestemming van de mens symboliseert.

Oedipus verslaat de sfinx, maar het is precies dit dat hem naar de grootste tragedie van zijn leven brengt : trouwen met zijn moeder zonder het te weten en zichzelf er vervolgens voor straffen door zijn ogen uit te steken.


Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.


  • Zanuy, T. Q. (1996). Voces femeninas en el mito antiguo: el maleficio de un enigma. Scriptura, (12), 13-31.


Deze tekst wordt alleen voor informatieve doeleinden aangeboden en vervangt niet het consult bij een professional. Bij twijfel, raadpleeg uw specialist.