De merkwaardige zaak van Kleine Hans

Heb je ooit gehoord van het merkwaardige geval van Kleine Hans? Dit was een van de beroemdste gevallen van Sigmund Freud. je leest er alles over in dit artikel.

Heb je ooit gehoord over het merkwaardige geval van Kleine Hans? Dit intrigerende geval is misschien wel de bekendste van Sigmund Freud’s casestudies. Met andere woorden, het gaat over het leven van een vijfjarig jongetje dat bang was voor paarden.

De vader van de jongen zocht hulp bij Freud vanwege zijn angst voor paarden. Het belangrijkste was dat de psychoanalyticus geloofde dat het gedrag van Kleine Hans het broodnodige bewijs leverde om zijn theorie te ondersteunen.

Freuds theorie bespreekt namelijk hoe kinderen vijf stadia van psychoseksuele ontwikkeling doorlopen. Hij publiceerde het geval in zijn briljante artikel uit 1909 Analyse van een fobie bij een vijfjarige jongen. De naam ‘Kleine Hans’ is een pseudoniem voor Herbert Graf de zoon van de Weense muziekcriticus Max Graf. Hij was ook een familievriend van Freud en een aanhanger van zijn theorieën.

Herbert werd in 1903 in Wenen geboren. Geloof het of niet, maar er waren 70.000 paarden in Wenen toen de jongen zijn fobie ontwikkelde. Freud behandelde de jongen meestal niet direct. Zijn vader deed dat door middel van een serie brieven met Freud. Daarin beschreef hij het gedrag van zijn zoon en citeerde hij hun gesprekken. Slechts één keer hield Freud een persoonlijke sessie met de jongen.

Een korte biografie van Sigmund Freud

Sigmund Freud was een Oostenrijkse neuroloog die vooral bekend werd door het ontwikkelen van psychoanalytische theorieën en technieken. Hij was een 20e-eeuwse fysioloog, arts, psycholoog en invloedrijk denker.

De wereld beschouwt hem nu als de vader van de psychoanalyse, een methode waarbij een analyticus onbewuste conflicten ontrafelt. Maar de analyticus baseert de conflicten op de vrije associaties, dromen en fantasieën van de patiënt.

Freud werd geboren in de Oostenrijkse stad Freiberg, nu Tsjechië, op 6 mei 1856. Toen hij vier jaar oud was, verhuisde zijn familie naar Wenen. Ook zijn theorieën over kinderseksualiteit, libido en het ego waren de meest invloedrijke concepten.

In samenwerking met Joseph Breuer werkte hij de theorie uit dat de geest een complex energiesysteem is. Het structurele onderzoek daarvan is bijvoorbeeld het eigenlijke terrein van de psychologie. Tenslotte stelde Freud een driedelige beschrijving van de structuur van de geest voor, als onderdeel van een radicaal nieuw conceptueel en therapeutisch referentiekader.

Dit werd gedaan voor het begrijpen van de menselijke psychologische ontwikkeling en de behandeling van abnormale mentale condities. Ondanks de vele verschijningsvormen van de psychoanalyse zoals die vandaag de dag bestaat. We kunnen bijna alle fundamentele aspecten direct terugvoeren op het oorspronkelijke werk van Freud.

Traumatische gebeurtenis

Toen hij vier jaar oud was, werd het leven van Kleine Hans beïnvloed door een traumatisch ongeluk. Helaas stortte een paard met een zwaar beladen kar in elkaar op straat. Na de gebeurtenis merkten de ouders van de jongen dat hij een angst voor paarden begon te ontwikkelen, vooral voor paarden die een last droegen of paarden met zwart rond hun ogen.

Freud geloofde daarom dat de fobie verband hield met de aanblik van de grote geslachtsdelen van de dieren. En de angst voor paarden leidde ertoe dat de jongen zijn huis verliet voor het geval hij de dieren tegenkwam.

In de brieven van Graf aan Freud beschreef hij zijn zorgen over de mannelijke geslachtsdelen. Zijn vrouw dreigde tegen de jongen om een dokter te bellen die hem zou castreren als hij niet stopte.

Ten tweede vertelde Max Freud over talloze gesprekken die hij met zijn zoon had gehad. Deze waren zeer belangrijk voor de zaak. Bij één gelegenheid beschreef Kleine Hans dat er twee giraffen de kamer binnenkwamen waar hij zich bevond.

Hij stelde zich voor dat een van de giraffen verfrommeld was en de tweede giraf, die naar hem riep, afpakte. Ook jaloezie van broers en zussen was een probleem voor de jongen.

Toen hij drie jaar oud was, beviel zijn moeder van een zusje. De aandacht van zijn moeder ging nu uit naar het pasgeboren kind, waardoor de jongen werd beroofd. Natuurlijk was de jongen jaloers op haar. Hij wenste echt dat zijn zusje zou verdrinken in bad. In feite was de jongen zelf ook bang dat hem zo’n ongeluk zou overkomen.

De geboorte van zijn zusje bracht Kleine Hans ertoe om vraagtekens te zetten bij het geboorteproces. Maar omdat ze dit niet aan hun zoon wilden uitleggen, boden zijn ouders hem een verhaal aan. Bijvoorbeeld een traditioneel verhaal over ooievaars die pasgeboren baby’s in dozen afleveren.

Freuds stadia van psychoseksuele ontwikkeling

Tegen de tijd dat Max Graf Freuds hulp inriep, had hij zijn theorie over psychoseksuele ontwikkeling al vastgesteld. Met andere woorden, Freud geloofde dat zuigelingen vijf stadia doormaken waarin de primaire erogene zone verandert. Samengevat zijn de vijf stadia:

• Orale fase. Ten eerste is dit stadium vanaf de geboorte tot ongeveer één jaar. Tijdens dit stadium wordt de behoefte om te voeden met orale middelen bevredigd. Freud zei dat orale stimulatie kan leiden tot een orale fixatie op latere leeftijd.
• Anale fase. Dit stadium is tussen de leeftijd van één en drie jaar. Tijdens het anale stadium van de psychoseksuele ontwikkeling richt het libido zich op de anus. Bij toilettraining ligt de nadruk op de bevrediging die voortkomt uit ontlasting.
• Het fallische stadium. Vanaf de leeftijd van drie tot zes jaar zorgt het zelfbewustzijn van een kind voor interesse in de geslachtsdelen. Met andere woorden, de geslachtsdelen zijn de belangrijkste erogene zone in deze fase. Het belangrijkste aspect van deze fase is het Oedipus- of Elektracomplex dat door velen wordt verworpen.
• Latente fase. Dit stadium loopt van zes jaar tot de puberteit. Hier sluimert het libido en vindt er geen verdere psychoseksuele ontwikkeling plaats. Volgens Freud onderdrukken kinderen en tieners in deze fase de meeste seksuele impulsen.
• Genitale fase. Dit stadium is vanaf de puberteit twee volwassenheid. Het is een tijd van seksuele experimenten door adolescenten. De succesvolle oplossing ervan is het aangaan van een liefdesrelatie met iemand anders in onze twintiger jaren.

Oedipuscomplex

De geboorte van zijn zusje en het vreemde gedrag beschreven door Max Graf vonden plaats in de fallische fase van Kleine Hans. Volgens Freuds theorie was zijn preoccupatie met mannelijke genitaliën op deze leeftijd normaal. Daarom kunnen we het begrijpen in termen van de aandacht die ze aantrokken tijdens deze fase.

Freud geloofde ook dat de jongen in het fallische stadium tekenen van een oedipuscomplex vertoonde.

Met andere woorden, het kind nam het zijn vader kwalijk dankzij de liefde en aandacht van zijn moeder. Omdat hij dreigde de genegenheid van hen weg te stelen, was hij bang dat zijn vader hem zou elimineren.

Bijvoorbeeld door hen te castreren, wat leidde tot castratieangst. Op dezelfde manier interpreteerde Freud de fantasie van de jongen over de twee giraffen symbolisch. Omdat zijn vader periodes afwezig was, sliep de jongen in het bed van zijn ouders.

Het belangrijkste is dat Freud de verfrommelde giraffe zag als een voorstelling van de moeder van de jongen. Hij probeerde haar te stelen van de andere giraffe, die zijn vader voorstelde. De bekering van een jongen die naar zijn vader verwees als “grootvader” ondersteunde de zienswijze nog meer. Daarom verving de jongen hem als de vaderfiguur en de focus van de affectie van de moeder.

We kunnen de angst van de jongen voor paarden ook symbolisch begrijpen. Volgens Freud leidden de grote geslachtsdelen van de dieren ertoe dat hij angstverplaatsing ervoer. Dus in plaats van bang te zijn voor zijn vader, was hij bang voor paarden. Het zwart rond hun ogen herinnerde Hansje aan zijn vader. Anna Freud, de dochter van de psychoanalyticus, publiceerde ook een geniaal stuk over vader-zoonconflicten.

Anna was ook schrijfster en psychoanalytica. Haar boek uit 1936, Het ego en het verdedigingsmechanisme bespreekt vader en zoon die strijden om de genegenheid van de moeder. Ze kunnen dit echter oplossen via het proces van het verdedigingsmechanisme “identificatie met de agressor.”

In dit proces gelooft het kind dat het de vader gunstig kan stemmen. Bijvoorbeeld door zijn gedrag over te nemen in de hoop dat een gelijkenis tussen de twee een potentieel conflict zal verminderen.

Van probleemkind tot operaregisseur

Allereerst merkten Freud en Graf op hoe de angst van Kleine Hans voor paarden verminderde door zijn beschrijving van een fantasie. De fantasie suggereerde bijvoorbeeld de oplossing van zijn castratieangst en zijn acceptatie van een Oedipuscomplex, met zijn toelating in een andere fantasie.

Met andere woorden, hij zou graag zijn vader vervangen en kinderen krijgen met zijn moeder. De patiënt bezocht Freud op negentienjarige leeftijd.

Het belangrijkste is dat Freud hem als gezond beschreef, wat suggereerde dat zijn angst op de lange termijn was opgelost. Herbert Graf zou een succesvolle carrière als operaregisseur opbouwen.

Helaas stierf hij in 1973 in Genève. Velen bekritiseerden echter Freuds interpretatie van het geval en zijn gebruik van de ervaringen van de jongen om zijn theorieën te ondersteunen. Bijvoorbeeld door psychologen van recentere datum.

Jerome Wakefield paste de gehechtheidstheorie van John Bowlby toe op de giraffefantasie van Kleine Hans. Hij stelde dat het symbool stond voor zijn ouders. Maar ook van de competitie tussen hem en zijn jongere zusje om de aandacht van hun moeder.

Mensen zetten ook vraagtekens bij het proces waarmee Freud bewijsmateriaal verkreeg om zijn ideeën te ondersteunen. In feite baseren ze het op brieven van een persoon van wie Freud geloofde dat de jongen bang was en die vragen oproept over het succes van de zaak.

Samengevat is de merkwaardige zaak van Kleine Hans vatbaar voor kritiek. Het laat echter ook zien dat Freud uiterst zorgvuldig nadacht over de emotionele wereld van kinderen. Is Freuds geval een voorbeeld van slechte psychologie of was Freud iets op het spoor?