De Maya-legende van de axolotl
De Maya-legende van de axolotl is van generatie op generatie doorgegeven. Momenteel wordt deze prachtige antropologische erfenis meer dan ooit opgeroepen, en wel om één specifieke reden. Dat is het feit dat de axolotl, endemisch in het meer van Xochimilco in Mexico, met uitsterven wordt bedreigd.
Factoren als het verlies van hun natuurlijke habitat door het verschijnen van nieuwe invasieve soorten, en overexploitatie door de mens en vervuiling verklaren deze bedreiging. Zonder twijfel zou het een echte schande zijn als de Mexicaanse axolotl of Ambystoma mexicanum ophield te bestaan in ons permanent bedreigde natuurlijke ecosysteem.
Het is interessant om de verhalen op te roepen waarin het dierenrijk verweven raakt met de culturele wereld. Het erfgoed van een land en zelfs van een planeet bestaat inderdaad uit zijn eigen kleine levende wezens. Vooral dit dier heeft een heel bijzondere symboliek en verschijning. Het is een teer amfibie in de vorm van een dikkopje met een opvallende manen.
Axolotls hebben aquatische milieus nodig met uiterst schone, kalme wateren waar ook geen geluidshinder is. Het geluid van grote steden en verkeer bezorgt ze stress.
De Maya-legende van de axolotl
De Maya-legende van de axolotl beweert dat, bij het aanbreken van de tijd, de goden in het mythische Teotihuacan bijeenkwamen om het universum te scheppen.
Deze oer- en schitterende daad had echter een prijs: hun leven. De geschiedenis en de volksliteratuur beweren dat veel godheden zich zonder erbij na te denken in het vuur wierpen, zoals Huitzilopochtli of Tezcatlipoca. Toch was er een in het bijzonder die zich tegen deze woeste daad verzette.
Xólotl, god van het vuur, van de dood, van de zon, en ook de tweelingbroer van Quetzalcóatl, wilde niet sterven, maar zijn dood was nodig opdat het licht het universum zou bereiken.
Hij was een machtige godheid, en alleen zijn lichaam, verteerd door de vlammen, kon het licht in het universum aanzetten en de beweging van de sterren choreograferen. Xolotl vluchtte. Hij nam de gedaante aan van vele dieren, waarvan er een een hond was. Hij slaagde er zelfs in de gedaante van een maïsplant aan te nemen. De meest opvallende van zijn gedaanteverwisselingen was die van een axolotl.
Hij koos het lichaam van dit dier omdat het in water leefde, mooi was, en ook klein. Hij hoopte onopgemerkt te blijven. De god van de wind wist er echter achter te komen.
De vangst en het einde van Xólotl
Het deed er niet toe dat de almachtige god Xolotl zich in het lichaam van een eenzame amfibie op de bodem van een rivier verborg, tussen het slib, de stenen en andere waterwezens. De god van de wind was sluw en schrander, dus het duurde niet lang of ook hij ontdekte het.
Dat was de laatste gedaanteverwisseling van de god van vuur en bliksem. Kort na zijn gevangenneming werd Xolotl terug naar Teotihuacan gebracht om het ritueel af te maken. Men zegt dat met de eerste druppels van zijn bloed ons hele universum begon op te lichten.
Ook verscheen de vijfde Mexica zon en begon het aanbreken van een nieuw tijdperk. Volgens de legende is dat het tijdperk waarin we nu leven. Vanuit Nahua perspectief verdwijnt het met de komst van bepaalde natuurverschijnselen zoals aardbevingen, verduisteringen en overstromingen. Anderzijds wijzen sommige bronnen erop dat de god Xólotl niet geofferd werd.
Ze beweren dat slechts een deel van zijn bloed gebruikt werd. Later werd hij voor zijn laffe daad gestraft door voor altijd in een axolotl veranderd te worden.
Hoewel de Azteekse god het lichaam van een amfibie koos, is de waarheid dat de axolotl een echt gevoelig schepsel is. In feite komen ze om bij de geringste verontreiniging van het water waarin ze leven.
De axolotl, een heel bijzonder schepsel
De axolotl betekent ‘watermonster’ in het Nahuatl. Ondanks dat ze oorspronkelijk uit Mexico komen, werden ze in 1864 naar Europa gebracht. Sindsdien worden ze in gevangenschap gekweekt, waarbij ze een warme witte of roze tint krijgen. De axolotls die van oorsprong uit Mexico komen zijn echter bruin. Jammer genoeg worden de exemplaren steeds zeldzamer.
De Maya-legende van de axolotl beweert ook dat dit dier zo bijzonder is omdat de god, Xolotl er nog in zit. Zowel natuurkenners als wetenschappers zijn gefascineerd door zijn regeneratievermogen. In feite is het in staat zijn ledematen te regenereren als het door een roofdier wordt aangevallen. Hetzelfde kan het ook doen met zijn hart, ruggenmerg en delen van zijn hersenen.
Monash University in Melbourne (Australië) voerde een studie (Engelse link) uit waarin ze de reden van deze buitengewone eigenaardigheid verklaarden. De ontstekingsreactie na verwonding resulteert in de verwijdering van ziekteverwekkers en dood weefsel.
Later worden moleculaire patronen geactiveerd die een geleidelijke regeneratie van het getroffen deel of orgaan op gang brengen. Het lijdt geen twijfel dat dit verbazingwekkend is.
Een merkwaardig feit is dat het genoom van de axolotl tot tien keer langer is dan dat van de mens. Het is ook bekend dat ze bij de geboorte vaak zo hongerig zijn dat ze de ledematen van hun broers en zussen opeten. Er gebeurt echter niets want, zoals we al weten, kunnen ze elk deel van hun lichaam regenereren.
Gezien deze unieke kenmerken hebben ze misschien inderdaad de erfenis van een Maya-god in hun DNA.
Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.
- Akerberg, V. D. Á., Martínez, T. M. G., Hernández, A. G., & Trejo, M. V. (2021). El género Ambystoma en México¿ Qué son los ajolotes?. CIENCIA ergo-sum, Revista Científica Multidisciplinaria de Prospectiva, 28(2).
- Debuque RJ, Nowoshilow S, Chan KE, Rosenthal NA, Godwin JW. Distinct toll-like receptor signaling in the salamander response to tissue damage. Dev Dyn. 2022 Jun;251(6):988-1003. doi: 10.1002/dvdy.340. Epub 2021 Apr 8. PMID: 33797128; PMCID: PMC8484370.