Zes van de grondbeginselen van EMDR

EMDR is een model van psychotherapie dat zich richt op de behandeling van trauma. Als je de principes waarop het gebaseerd is wilt begrijpen, lees dan dit artikel, waarin we de basisbegrippen ervan uitleggen.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Ebiezer López.

Laatste update: 21 augustus, 2023

Traumatische gebeurtenissen laten sporen na in de hersenen die behandeld moeten worden om te voorkomen dat ze negatieve gevolgen hebben voor de gezondheid. De laatste jaren is EMDR een van de voorkeursopties geworden om psychologisch trauma te behandelen. Het kan echter vaak moeilijk te begrijpen zijn. Daarom verkennen we zes van de grondbeginselen van EMDR.

Door de analyse van de fundamentele grondslagen ervan, zul je beter kunnen begrijpen waaruit dit therapeutisch model bestaat. Bovendien kun je nagaan in welke situaties het toegepast kan worden en wat de mate van effectiviteit ervan is.

EMDR (Eye movement desensitization reprocessing)

Verwerkingstherapie en oogbewegingsdesensitisatie (EMDR) is een behandeling voor het aanpakken van trauma. Trauma wordt opgevat als elke gebeurtenis in iemands leven die zijn lichamelijk en geestelijk welzijn bedreigt. Bijvoorbeeld een auto-ongeluk, seksueel misbruik, het overleven van een natuurramp, enz.

Trauma heeft ook te maken met de gevolgen van dit soort gebeurtenissen voor hun gevoelsleven. Soms maken deze situaties, door de stress die ze opwekken, hen kwetsbaarder voor posttraumatische stress.

Zoals de naam al zegt, maakt EMDR gebruik van oogbewegingen als middel om een deur te openen naar het opnieuw verwerken van de traumatische gebeurtenis.

De patiënt staat zijn hersenen toe zich te desensibiliseren voor de herinnering aan de situatie. Daardoor verminderen de symptomen die met de gebeurtenis samenhingen, zoals stress, hypervigilantie, depressie, schuldgevoelens, enz. Elke EMDR-sessie duurt gewoonlijk 30 minuten tot een uur. Het aantal sessies hangt af van de ernst van het trauma. In bepaalde gevallen kan tot een jaar behandeling nodig zijn.

Is EMDR effectief?

Alvorens de basisbegrippen van EMDR te onderzoeken, is het belangrijk te praten over de effectiviteit ervan in een therapeutische context. Voor sommige mensen kan het idee om over hun trauma’s te praten terwijl hun therapeut hen vraagt hun vingers met hun ogen te volgen vreemd lijken. Onderzoek wijst er echter op dat het een praktijk is die in bepaalde omstandigheden uiterst nuttig kan zijn.

Wilson et al. (2018) publiceerden een systematische review (Engelse link) over het gebruik van EMDR bij posttraumatische stress. Ze concludeerden dat deze therapie de diagnose van posttraumatische stress verbetert en de symptomen ervan vermindert. Het verlicht ook andere stoornissen die het gevolg zijn van trauma, en het is nuttig gebleken in verschillende culturele settings.

Bovendien werd een studie uitgevoerd (Engelse link) om na te gaan hoe effectief EMDR was bij online therapie. Hoewel er nog meer onderzoek nodig is, zeggen de auteurs van dit overzicht dat de resultaten ‘veelbelovend’ zijn. Evenzo vermelden ze dat EMDR de voorkeur lijkt te hebben bij online traumapsychotherapie (Lenferink, Meyerbröker & Boelen, 2020).

Zes EMDR Basisbegrippen

Er zijn verschillende basisbegrippen van EMDR die je moet begrijpen als je wilt weten hoe het de resultaten bereikt waarover we het hebben gehad. Deze therapie integreert elementen die uit de gedragspsychologie, de cognitieve psychologie, de psychodynamische en de gezinstherapie komen.

Trauma

In het theoretische kader van EMDR is trauma informatie die voortkomt uit een stressvolle ervaring en die op een disfunctionele manier wordt opgeslagen. Als iemand zo’n gebeurtenis meemaakt, slaat hij de herinnering eraan op het moment van de gebeurtenis op. Het wordt een soort ‘levende’ herinnering aan de ervaring.

Wanneer de patiënt aan soortgelijke situaties wordt blootgesteld, treedt daarom een intense emotionele activering van angst en stress op. EMDR wil de patiënt helpen deze ervaring opnieuw te verwerken om ze te desensibiliseren en te integreren met de rest van zijn normale herinneringen.

Bilaterale stimulatie

In een EMDR-sessie vraagt de therapeut de patiënt de traumatische ervaringen te vertellen terwijl hij de vingers van de deskundige volgt, in een poging beide hersenhelften tegelijk te stimuleren. Dit proces staat bekend als bilaterale stimulatie en vormt de basis van de therapie. Op dezelfde manier kan ook gestimuleerd worden met geluiden of lichamelijke aanrakingen.

Adaptive Information Processing Model (AIP)

Van de basisbegrippen van EMDR is AIP een van de belangrijkste omdat het de onderliggende mechanismen van de therapie verklaart. Volgens deze benadering beschikt ons zenuwstelsel over middelen om de informatie van negatieve ervaringen te verwerken. Maar als deze gebeurtenissen echt intens zijn, hapert het systeem en wordt het geheugen niet normaal verwerkt.

Waarnemer positie

Zoals eerder gezegd kunnen mensen traumatische gebeurtenissen niet verwerken zoals andere en wordt de herinnering ‘levend’ gehouden. Vandaar dat een van de symptomen van PTSS flashbacks zijn, waarin de lijders het trauma ‘herbeleven’. Voor hen is het alsof ze terug zijn in de tijd en plaats van het trauma, en alles voelen wat ze toen meemaakten.

In deze zin probeert EMDR de patiënt in de positie van toeschouwer te plaatsen in plaats van het slachtoffer te zijn. Met andere woorden, als ze zich iets herinneren, doen ze dat alsof ze de scène van veraf zien en niet alsof ze die opnieuw beleven.

Desensibilisatie

Een ander basisbegrip van EMDR is het geleidelijke verlies van reactiviteit op stimuli die met met het trauma samenhangen. Om dit beter te illustreren stellen we ons het hypothetische geval voor van iemand die bij een verkeersongeluk betrokken was en PTSS ontwikkelde. Vanaf dan kan het simpele idee om in een voertuig te stappen of een autoclaxon te horen zijn traumagevoelens triggeren.

EMDR probeert ervoor te zorgen dat deze stimuli niet langer de emotionele activering van angst teweegbrengen. Dit staat bekend als desensibilisatie en gebeurt, dankzij het opnieuw verwerken van de ervaring.

Debat rond EMDR

De American Psychological Association (APA) erkent EMDR als een evidence-based behandeling voor PTSS. Ze benadrukken echter dat men op wetenschappelijk niveau nog steeds over het beschikbare bewijs debatteert. In feite beschouwen sommige critici van dit model het als gewoon een andere vorm van blootstellingstherapie.

Desondanks is EMDR nog steeds een aanbevolen therapie voor de behandeling van trauma. Daarom is het interessant de basisbegrippen ervan te kennen om zo een beter begrip van de therapie in het algemeen te krijgen.