De gevolgen van overmatige zelfopoffering

Er zijn bepaalde essentiële vormen van leren die aanleiding geven tot zeer kwetsend gedrag, vooral wanneer ze na verloop van tijd worden herhaald, ondanks pogingen om ze te corrigeren. Vandaag gaan we het schema van zelfopoffering en de gevolgen ervan uitleggen.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Gorka Jiménez Pajares.

Laatste update: 10 februari, 2024

Besteed je de meeste tijd aan anderen? Merk je dat je meer van je energie besteedt aan het vervullen van hun behoeften dan aan die van jezelf? Als je deze vragen met ja hebt beantwoord, ben je waarschijnlijk een slachtoffer van het schema van overmatige zelfopoffering.

Voor de prestigieuze psycholoog Jeffrey Young, volger van de schematherapie, ligt de oorsprong van dit probleem in de kindertijd. Meer specifiek komt het voort uit het leren van verkeerde manieren van reageren op gebeurtenissen uit de kindertijd. In zijn model stelt hij in totaal 18 soorten schema’s voor. In dit artikel gaan we ons richten op zijn zelfopofferingsschema.

Een benadering van het begrip vroeg disfunctioneel schema (EDS)

Voor Young worden schema’s gedefinieerd als de manieren van voelen en denken die pijn veroorzaken. Ze beginnen zich te vormen in de kindertijd en worden gedurende het hele leven herhaald en herhaald. Hoe vaak heb je bijvoorbeeld al niet gemerkt dat je denkt “Ik heb het weer gedaan”?

Dit is een schema: een aangeleerde en geïnternaliseerde volgorde die je bij bepaalde gelegenheden toepast zonder er zelfs maar bij na te denken. Hier zijn enkele kenmerken van vroege disfunctionele schema’s (EDS):

• Het zijn gidsen, patronen en geïnternaliseerde modellen die extreem breed zijn. In feite zijn ze gegeneraliseerd naar een veelheid van situaties.
• Ze bestaan uit gevoelens, herinneringen, gedachten en lichamelijke indrukken.
• Ze verwijzen zowel naar onszelf als naar onze relaties met andere mensen.
• Deze schema’s worden geboren als we kinderen zijn of zelfs in onze tienerjaren.
• Ze kunnen in de loop van ons leven veranderen.
• Ze kunnen buitengewone bronnen van ongemak worden.

Ondanks het feit dat vroege disfunctionele schema’s zich kunnen ontwikkelen zonder traumatische of gewelddadige situaties, worden veel ervan in werkelijkheid veroorzaakt door situaties die als verderfelijk kunnen worden omschreven. Met dit in gedachten kunnen we stellen dat het allemaal verwoestende manieren zijn om omgevingsstimuli te verwerken en erop te reageren.

De gevolgen van overmatige zelfopoffering

“Wat je ook nodig hebt, ik zal het je geven.” Dit zal een frequente reactie van je zijn als je aan anderen geeft ten koste van het ontzeggen van jezelf zorg.

Zelfopoffering is een schema (Spaanse link) dat gericht is op de behoeften van anderen in plaats van op die van jezelf. In feite zorg je voor anderen, maar oefen je geen zelfzorg uit. Jezelf beroven van zelfzorg kan echter enorme gevolgen hebben voor je geestelijke gezondheid:

Relationele problemen

Onder dit soort problemen vallen ook misbruikrelaties. Als je bijvoorbeeld aan overmatige zelfopoffering doet, veel van jezelf aan anderen geeft, en negeert wat je nodig hebt, kom je op gevaarlijk terrein waar je geen rekening houdt met jezelf.

Verwarring

Een van de pijlers die overmatige zelfopoffering in stand houdt, is het feit van ‘schade vermijden’. Dat gezegd hebbende, is het belangrijk in gedachten te houden dat je als onvolmaakt mens altijd op een bepaald moment anderen zult schaden.

Moeite met nee zeggen

Vaak maakt deze moeilijkheid dat je je schuldig voelt. Je ervaart een schuldgevoel als je ‘nee’ zegt. Dat komt omdat je in het verleden leerde dat je altijd beschikbaar moet zijn om aan de behoeften van anderen te voldoen. Sterker nog, als je dat niet was, waren je gehechtheidsfiguren teleurgesteld in je.

Compassiemoeheid

Als je jezelf opoffert, heb je misschien een buitengewoon empathisch vermogen ontwikkeld. Dit is gebeurd omdat je je bewust bent van elk teken dat aangeeft dat er hulp nodig is. In feite ben je een hyperdetective.

De prijs van het bezitten van zo’n gevoeligheid is echter dat je uiteindelijk lichamelijk en psychisch uitgeput raakt. In feite lijken de problemen je permanent te belagen.

Zoals je hebt gezien, betekent overmatige zelfopoffering dat je intense aandacht geeft aan anderen, wat jou kan schaden. Als je wat anderen willen, voelen of nodig hebben boven je eigen verlangens en gevoelens stelt, kun je terechtkomen bij relatieproblemen en situaties waarin je je enorm verward voelt.

Ook is het je slecht voelen om nee te zeggen tegen iets dat je duidelijk niet wilt, als een auto die verkeerd rijdt op een snelweg: het is gevaarlijk. Vooral als het de norm wordt in plaats van de uitzondering.

De eerste stap naar verandering ligt in het bewust worden van hoe je je gedraagt ten opzichte van je relaties. Soms heb je echter meer gespecialiseerde hulp nodig. Als dat bij jou het geval is, overweeg dan de hulp van een vertrouwde professional.