De film Kapitein Fantastisch: iets om over na te denken
Sommige films zitten vol inspiratie. De film Kapitein Fantastisch is één van die films. Deze film zal bijna iedereen ontroeren, ongeacht wat jouw persoonlijke smaak is. En bovendien probeert het zijn verlangen om te provoceren en de kijkers het gevoel te geven dat de grond onder hun stoelen trilt, niet te verbergen. Het is een gedurfde film die controversiële onderwerpen als de Amerikaanse cultuur en onafhankelijke opvoeding aanpakt. Hij neemt radicale kritische posities in over bepaalde onderwerpen. Maar hij is ook oprecht en staat open voor kritiek.
Vanuit een psychologisch standpunt kunnen we vele verschillende interpretaties van Kapitein Fantastisch geven. Maar in dit artikel zullen we ons op enkele van zijn psycho-culturele aspecten richten. We bedoelen hiermee dat we zullen beschrijven hoe bepaalde gedragingen in de film voor jou misschien raar en excentriek lijken, maar in andere culturen eigenlijk gewoon zijn.
Als je nog steeds de film Kapitein Fantastisch niet gezien hebt, dan zal dit artikel er misschien voor zorgen dat je hem wil zien. Maar we willen er ook op wijzen dat dit artikel enkele SPOILERS bevat. Tegelijkertijd hebben we geprobeerd om er zo weinig mogelijk in dit artikel te stoppen. Op die manier verliest de film voor iedereen die hem voor de eerste keer ziet, geen enkele waarde op vlak van verrassing.
Een fantastisch ritueel
De film begint met bloed. De oudste broer verschijnt op het scherm terwijl hij met niets anders dan een mes op een hert jaagt. Dat kan een verwarrend beeld zijn. En terwijl je kijkt, vraag je je misschien zelfs af waarom het precies op deze manier begint. Om het te begrijpen moet je teruggaan naar de culturen die inwijdingsriten hebben voor de volwassenheid.
Veel culturen hebben inwijdingsriten. Er zijn bijvoorbeeld de quinceañera in Mexico. Deze rituelen zijn bijna nooit precies hetzelfde. In elke cultuur gebeuren ze op een andere leeftijd. Maar ze markeren allemaal het begin van het volwassen leven. Het uitvoeren van deze rituelen maakt de jongens en meisjes ervan bewust dat hun kindertijd voorbij is en dat ze als volwassenen moeten beginnen handelen.
In de moderne samenleving zijn we deze rituelen kwijtgeraakt. Dat heeft tot verwarring geleid. Vele mensen zijn niet echt zeker wanneer ze volwassenen worden. In de Verenigde Staten gaan ze er bijvoorbeeld van uit dat volwassenheid op de leeftijd van 18 jaar start. Maar op die leeftijd mogen mensen toch nog geen alcohol drinken. Ze beschouwen mensen van die leeftijd dus voldoende verantwoordelijk voor sommige dingen maar niet voor andere. Dit kan tot verwarring leiden.
Bovendien helpen de rituelen (en vooral de zwaarste rituelen) om een band tussen mensen te scheppen. In dit geval gaat het over de diepste band die er is, namelijk die tussen familieleden. Als de betrokken mensen geen familieleden waren, dan hielp het ritueel om een sterke relatie te creëren die bekend staat als ‘psychologisch verwantschap’.
Een fantastische opvoeding
Er is een sleutelidee waaraan deze vreemde vader zich ten aanzien van zijn kinderen vasthoudt: hij vertelt hen altijd de waarheid. Hoe controversieel het onderwerp ook is of tot hoeveel andere vragen zijn antwoord ook kan leiden, hij liegt nooit tegen hen. Het is een vorm van opvoeding die niet om de hete brij heen draait draait. Hij praat met hen over de ziekte en de dood van hun moeder zonder iets te verbergen. Ook over seks praat hij openlijk met hen. Nooit verwerpt hij hun emoties. Allemaal krijgen ze een gelijksoortige behandeling ongeacht hoe oud ze zijn of van welk geslacht.
In westerse samenlevingen (en in vele andere) zijn seks en dood taboe-onderwerpen. Mensen leggen ze met mythen en metaforen aan kleine kinderen uit zodat ze hun behoefte om te weten tot rust kunnen brengen. Op diezelfde manier zeggen deze maatschappijen ons dat we onze emoties moeten vormgeven zodat we ze niet in het openbaar tot uiting brengen maar alleen wanneer het sociaal aanvaardbaar is. Ze hebben veel gebruikte uitspraken als: “mannen huilen niet, huilen is voor meisjes,” als je er verdrietig uitziet, dan zullen mensen denken dat je zwak bent,” of “lach niet zo luid, dat is onbeleefd.”
We moeten de waarheid vertellen
Maar dit is niet in alle samenlevingen waar. De mensen in Chili bijvoorbeeld zijn gekenmerkt door een vorm van “vrouwelijkheid”. Meestal zijn ze ook heel expressief in het uiten van hun emoties. Want ze geven mensen altijd de ruimte en een kans om over hun emoties te praten en er betekenis aan te geven. Waarschijnlijk is dit afkomstig van hun Quechua-Aymará verleden.
Wetenschappers hebben ook aangetoond dat we door kinderen bepaalde dingen niet te vertellen hen alleen maar in verwarring brengen. Dit betekent dat we door hen antwoorden te geven zelfs nog vóór ze het vragen, hun zelfvertrouwen kan stimuleren. Ze zullen zich heel dapper voelen wanneer ze erin slagen een onderwerp te begrijpen dat hen een ongemakkelijk gevoel geeft. De Tibetaanse cultuur is bijvoorbeeld een cultuur die het heel belangrijk vindt om openlijk over de dood te praten. Noorwegen is een land waar ze erg duidelijke programma’s voor seksuele opvoeding toelaten.
Kapitein Fantastisch: een toegeeflijke kapitein
Naar het einde toe van de film lijkt het of het hoofd van de familie (de vader) inziet dat zijn kinderen zich moeten mengen in de samenleving. Dat is de reden waarom de film verwijst naar hoe de kinderen naar een normale school gaan en in contact komen met andere kinderen van hun leeftijd. Maar het oudste gezinslid werd aanvaard door enkele van de beste universiteiten en beslist om als vrijwilliger in een Afrikaans land te werken en de wereld te zien.
Beide dingen komen heel erg overeen met een veel voorkomend gebruik in de Amishcultuur, genaamd rumspringa. Het betekent dat je rond de leeftijd van 16 jaar je gemeenschap verlaat tot je een beslissing neemt. Daarmee bedoelt men een beslissing of je wil terugkeren naar je mensen en voor altijd bij hen blijven, of juist of je wilt weggaan. Er is geen specifieke tijdslimiet om te beslissen. Je kan er jaren over doen voordat je een keuze maakt.
De bedoeling van deze praktijk is dat jonge mensen in staat zijn om andere manieren van leven te leren kennen. De maatschappij van de Amish bezit vele beperkingen: ze gebruiken geen elektriciteit en ze hebben heel strikte regels. Jonge mensen gebruiken deze periode om de wereld in te trekken en dingen te doen die in hun gemeenschap niet toegelaten zijn. Het is ook een tijd van verkeringen. Ze zullen dus ook op zoek gaan naar een partner. Na de rumspringa beslissen de meeste Amish om naar hun mensen terug te keren.
Dat is alles, mensen… al het andere is te zien in de film Kapitein Fantastisch
Ook al zijn er vele scenes in Kapitein Fantastisch die geweldig zouden zijn voor discussies en vergelijkingen tussen verschillende gebieden van de psychologie, toch hebben we ons slechts op enkele gericht. De grootste vraag die de film waarschijnlijk stelt, is of er een andere manier is om mensen op te voeden. En als dat het geval is, dan is er misschien ook een andere manier van leven mogelijk.
Als het jou intrigeert en jou een ongemakkelijk gevoel geeft, dan denken we dat je de film Kapitein Fantastisch moet zien. Of misschien ben je er klaar voor om de wereld vanuit een andere hoek te bekijken. Misschien zal wat zich achter die deur bevindt jou verbazingwekkend lijken of misschien ook niet. Maar er is geen twijfel dat je tijdens het bekijken van deze film een geweldige tijd zal hebben.