De D-factor en de eigenschappen van menselijk kwaad
Over het algemeen zijn mensen in aanleg gevoelig voor gezelligheid, empathie en wederzijdse zorg. Dit is hoe we erin geslaagd zijn om als soort te overleven en vooruit te gaan. We weten echter dat er menselijk kwaad bestaat en nu hebben we de mogelijke oorsprong ervan ontdekt: de ‘duistere factor’, ofwel de D-factor.
Philip Zimbardo, een sociaal psycholoog en de voormalige president van de American Psychological Association (APA), zegt dat het kwaad meer is dan alleen een verlangen om anderen te kleineren, te vernederen, te overheersen en schade toe te brengen.
We hebben tal van historische voorbeelden van het kwaadaardige. Zo hebben we seriemoordenaars zoals Ted Bundy of Andrei Chikatilo, en genocidale tirannen zoals Hitler en Stalin. Er zijn ook mensen zoals Charles Manson die andere mensen beïnvloeden om geweldsdelicten te plegen.
Het kwaad kan alledaags zijn
Maar het kwaad is sluw, stil en meestal niet zo voor de hand liggend als de dramatische verhalen van deze mythische namen uit de criminele geschiedenis. Het kwaad krijgt ook gestalte op meer alledaagse plaatsen: CEO’s, politici, wrede ouders of zelfs kinderen die meedogenloos pesten, vernederen en hun klasgenoten aanvallen.
We weten ook dat er verschillende bepalende factoren zijn die een rol spelen bij deze vormen van agressief gedrag. Desalniettemin hebben neurologen, psychiaters en psychologen zich altijd afgevraagd of deze vormen een gemeenschappelijke factor hebben.
Het lijkt erop dat het antwoord ja is. Enkele weken geleden publiceerden wetenschappers van de Universiteit van Ulm en de Universiteit van Koblenz-Landau in Duitsland een interessant onderzoek waarin ze een term introduceerden die je waarschijnlijk nog vaak zult horen: de D-factor. Het is een compilatie van de algemene karaktertrekken die betrokken zijn bij slecht gedrag.
“Wie monsters bestrijdt, moet ervoor zorgen dat hij geen monster wordt. En als je in de afgrond kijkt, dan kijkt de afgrond ook in jou.”
-Friedrich Nietzsche-
Van Charles Spearman tot de theorie van het menselijk kwaad
Meer dan honderd jaar geleden bracht psycholoog Charles Spearman ons een stap verder in ons begrip van menselijke intelligentie. Volgens zijn twee-factorentheorie van intelligentie hebben we allemaal iets dat een G-factor wordt genoemd. Dit is de algemene intelligentie die ons de meeste van onze cognitieve vaardigheden geeft.
Deze factor speelt altijd een rol in ons intelligente gedrag, hoe specifiek ook. Voortbordurend op dat idee besloten cognitief psycholoog Morten Moshagen en zijn collega’s van de Universiteit van Ulm om zelfs nog een stap verder te gaan.
Ze wilden zien of er, net zoals de gemeenschappelijke factor voor intelligentie, een gemeenschappelijke factor was voor het kwaad. Een schaal waarop sommige mensen hoog scoren en andere laag.
Ze bestudeerden 2.500 mensen en ontdekten een aantal fascinerende dingen. Ze kwamen tot de conclusie dat het kwaad inderdaad een overlappende component heeft, één die zij de D-factor noemden, bestaande uit negen duistere karaktereigenschappen.
Dit zijn eigenschappen die vooral voorkomen bij mensen die zich op wrede, agressieve manieren gedragen.
De D-factor en het menselijk kwaad
De D-factor is de neiging om zonder enig mededogen je eigen interesses en verlangens na te streven, zelfs al doe je anderen hiermee kwaad. Het maakt niet uit wat de omstandigheden zijn. De theorie beschrijft ook een breed spectrum van gedrag dat deel uitmaakt van het menselijk kwaad.
Overigens is het de moeite waard om te vermelden dat de geldigheid van de D-factor voor het nauwkeurig meten van kwaadaardigheid door vier andere onderzoeken is bevestigd.
De negen donkere persoonlijkheidskenmerken die de D-factor omvat
- Egoïsme: een overdreven begaanheid met de eigen belangen.
- Machiavellisme: manipulerend gedrag, emotionele kilheid en een strategische focus op persoonlijke interesses.
- Een gebrek aan ethiek en moraliteit.
- Narcisme: overmatige eigenliefde en het voortdurende streven naar eigenbelang.
- Superioriteit: de overtuiging dat je meer rechten en privileges hebt dan anderen.
- Psychopathie: gebrek aan emotie en empathie, ongevoeligheid, neiging tot liegen en impulsiviteit.
- Sadisme: bereidwillig pijn toebrengen aan anderen door fysieke, seksuele of psychologische agressie.
- Sociale en materiële interesse: constant streven naar beloningen, zoals sociale steun, materiële zaken, erkenning en succes.
- Wreedheid: een neiging om wreed te handelen, onder meer door geweld, misbruik, diefstal en vernedering.
Waarom de D-factor belangrijk is voor ons begrip van het kwaad
Volgens Ingo Zettler, een van de co-auteurs van het onderzoek, is de D-factor de drijfveer achter onze meest kwaadaardige impulsen. Door deze drijfveer te analyseren kun je bepalen of een persoon een hoge D-factor heeft of niet.
Deze D-factor, ofwel de verenigende eigenschap van het menselijk kwaad, kan worden gedefinieerd als een voortdurend nastreven van het eigenbelang, zonder enige aandacht voor andere mensen en in de overtuiging dat het gedrag gerechtvaardigd is.
Deze theorie schuift ook de mogelijke neurobiologische en sociale verklaringen voor menselijk kwaad terzijde. Voorlopig hebben we een waardevol psychologisch hulpmiddel om het te identificeren en te meten wanneer we het zien.
Als afsluiter geven we je een citaat van Fjodor Dostojevski: “Niets is makkelijker dan de dader te veroordelen; niets is moeilijker dan hem te begrijpen.”
Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.
- Furnham, A., Richards, S. C., & Paulhus, D. L. (2013). The Dark Triad of Personality: A 10Year Review. Social and Personality Psychology Compass, 7(3), 199–216. https://doi.org/10.1002/ijc.31143