Cumulatief verdriet: hoe om te gaan met opeenvolgende verliezen

Soms doet zich tijdens het rouwproces een verandering voor waardoor je een nieuw verlies onder ogen moet zien voordat je klaar bent met het verwerken van het vorige. Ontdek wat je in deze gevallen kunt doen.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Elena Sanz.

Laatste update: 04 november, 2022

De dood van een geliefde is een pijnlijke ervaring. Als het gebeurt, heb je het gevoel dat je leven verlamd is, en je hele emotionele lichaam doet pijn. Maar soms wordt deze periode onderbroken door een nieuw verlies. Dat voegt alleen maar nog meer pijn en vraag toe aan een toch al ingewikkelde situatie. Inderdaad, het overwinnen van cumulatief verdriet is echt een uitdaging.

Je hebt zowel persoonlijke hulpmiddelen als externe steun nodig om ermee om te gaan. Dit is een situatie die zich voordoet wanneer meerdere dierbaren tegelijk verloren gaan (bijvoorbeeld bij een ongeluk) of wanneer ze achtereenvolgens in een relatief korte periode overlijden.

In deze context stapelt de pijn zich op en kan gemakkelijk overweldigend worden. Als er niet goed mee wordt omgegaan, kan het ook uitgroeien tot gecompliceerde rouw (Spaanse link). Als alternatief kan het zelfs leiden tot een depressieve stoornis.

Cumulatief verdriet en emotionele reacties

Zoals we eerder vermeldden, verschijnt cumulatief verdriet als je gedwongen wordt om de opeenvolgende dood van meerdere dierbaren onder ogen te zien. Er zijn echter ook andere soorten verliezen die aanleiding kunnen geven tot dit verschijnsel.

Het kan bijvoorbeeld gebeuren als je, terwijl je de pijn van de dood verwerkt, een scheiding meemaakt, je baan verliest, of een andere dramatische levensverandering meemaakt.

Verdriet is de natuurlijke psychologische reactie op een verlies. Het is dezelfde reactie waarmee je kunt verwerken wat er is gebeurd, je emoties kunt beheersen en de gebeurtenis in je leven kunt integreren en verder kunt gaan.

Al deze processen (Spaanse link) vergen tijd en als je, voordat je klaar bent, geconfronteerd wordt met een nieuwe ongunstige gebeurtenis, wordt het werk ingewikkeld.

Bovendien kan een recent verlies een ander verdriet uit het verleden reactiveren dat je niet goed verwerkt hebt. Daarom kun je merken dat je rouwt om je huidige verlies, terwijl je de pijn lijdt van een ander overlijden dat jaren geleden plaatsvond. Bijvoorbeeld, het verlies van een tweede ouder reactiveert gewoonlijk de rouw om het verlies van de eerste.

Hoe dan ook, cumulatief verdriet genereert een reeks kenmerkende emoties die moeilijk onder ogen te zien zijn.

Machteloosheid en gebrek aan controle

Dit is een van de meest opvallende en overweldigende gevoelens. In feite kun je, als je met cumulatief verdriet wordt geconfronteerd, je totaal machteloos en weerloos voelen tegenover een wereld die vijandig en onvoorspelbaar lijkt te zijn geworden. Je kunt ook sterke gevoelens van woede ervaren. Ook kun je het gevoel hebben dat het leven oneerlijk is omdat het je zo vaak zo slecht behandelt.

In feite kun je het gevoel hebben dat jou alleen maar slechte dingen overkomen en dat je niets kunt doen om jezelf te beschermen tegen pijn en onzekerheid.

Om dit gevoel van kwetsbaarheid te overwinnen, moet je begrijpen dat je in een duale werkelijkheid leeft, en dat er dus zowel positieve als negatieve gebeurtenissen bestaan. Hoewel je in feite geen controle hebt over wat er gebeurt, heb je wel een bepaalde handelingsruimte en kun je kiezen hoe je met de situatie omgaat.

Gevoel van ontoereikendheid

Cumulatief verdriet veroorzaakt grote emotionele stress. Dat komt omdat je het gevoel hebt dat er enorme eisen aan je worden gesteld en je niet de middelen hebt om daarop te reageren.

Als één verlies verwerken al moeilijk is, dan kan het omgaan met twee verliezen tegelijk ronduit overweldigend zijn. Daarom is het volkomen normaal dat je het gevoel hebt dat je niet verder kunt. Dat je denkt dat je niet in staat bent de pijn te beheersen. Je moet echter ook niet vergeten dat het slechts een gevoel is en geen onveranderlijke werkelijkheid.

Schuldgevoel

Een van de meest kenmerkende verschijnselen die ontstaan als je met meerdere opeenvolgende verliezen wordt geconfronteerd, is het schuldgevoel. Het lijkt erop dat je het gevoel hebt dat je meest recente verlies overlapt met het oudste. Dat het meer van je mentale ruimte en emotionele bronnen in beslag neemt.

Toch is het belangrijk om te begrijpen dat dit niet impliceert dat het ene verdriet meer pijn doet dan het andere. Het betekent ook niet dat je van de ene persoon meer hield dan van de andere. Het is gewoon een reactie van je geest die, onder zijn beperkte middelen, je meest recente of nieuwe verdriet benadrukt.

Hoe om te gaan met cumulatief verdriet

Om de opgehoopte pijn van het meemaken van verschillende opeenvolgende verliezen te boven te komen, heb je tijd, zelfcompassie en steun nodig. Hier zijn enkele nuttige richtlijnen.

Probeer elk verdriet te verwerken op het moment dat het zich voordoet

Het ontwijken of vermijden van pijn is een verdedigingsmechanisme. Hoewel het in het begin nodig kan zijn, verhindert het je, als het lang aanhoudt, om verder te gaan. Zo blijft je pijn vastzitten en klaar om in de toekomst opnieuw geactiveerd te raken. Je moet proberen je emoties de baas te worden op het moment dat ze opkomen.

Probeer je herstel niet te overhaasten

We hebben allemaal verschillende hoeveelheden tijd nodig om verdriet te verwerken. Als meerdere verliezen elkaar overlappen, kan deze tijd toenemen. Het is zowel natuurlijk als heilzaam om jezelf toe te staan een tijdje stil te staan.

Je moet je niveau van persoonlijke eisen verlagen en je verdriet bijwonen. Niemand verwacht immers dat je op hetzelfde niveau blijft functioneren als voorheen. Heb mededogen met jezelf.

Vraag je sociale ondersteuningsnetwerk om hulp

De leiding nemen over emotionele pijn is een complexe en veeleisende taak, dus het is oké om bepaalde van je dagelijkse taken te delegeren en op anderen te vertrouwen. Laat je verzorgen en probeer je niet te isoleren. Sociale steun is namelijk een goede beschermer tegen gecompliceerd verdriet.

Zoek professionele steun

Je hoeft niet altijd alles alleen af te handelen. Sterker nog, in zo’n veeleisende situatie als deze is het hebben van een veilige ruimte waarin je je kunt uiten en begeleiding kunt krijgen essentieel. Soms kunnen je naasten of een geestelijk leider je troosten en je helpen je gevoelens te ventileren. Psychologische hulp zal echter vaak nodig zijn om je verliezen te verwerken.

Cumulatief verdriet kan worden overwonnen

Cumulatief verdriet vermenigvuldigt de pijn die elk verlies met zich meebrengt. Het confronteert je met emoties van hulpeloosheid, wanhoop en gebrek aan vertrouwen in je eigen middelen om de situatie te boven te komen.

Daarom is het belangrijk je ritmes te respecteren, jezelf toe te staan te voelen, en je te laten helpen door de directe omgeving en door gekwalificeerde professionals. Zo voorkom je dat je natuurlijke reactie op verlies zich ontwikkelt tot een langdurige stemmingsstoornis.