Bewegingspsychotherapie: wat is het en hoe kan het worden toegepast?

Lichaamsbeweging is een zeer nuttig hulpmiddel in therapeutische omgevingen. Het maakt de expressie van emoties mogelijk, is een zeer catharsisch middel en biedt ook grote voordelen voor de geestelijke gezondheid. Lees verder om meer te weten te komen over deze techniek.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 19 april, 2025

Bewegingspsychotherapie is in opkomst. In de Verenigde Staten wordt het bijvoorbeeld steeds gebruikelijker om deze lichamelijke hulpbron toe te passen in combinatie met traditionele psychologische benaderingen. Het vergemakkelijkt onder andere emotionele, fysieke en ook cognitieve expressie. Patiënten hebben veel baat bij deze interessante hulpbron.

Er moet echter worden opgemerkt dat het geen therapie is die uitsluitend en alleen moet worden toegepast. Het is eerder een aanvullend hulpmiddel, een vorm van non-verbale communicatie die het mogelijk maakt om lijden op een meer succesvolle manier te kanaliseren.

Het is, om maar een gebied te noemen, een nuttige strategie gebleken bij patiënten met schizofrenie. Lees verder om uit te vinden waar het over gaat.

Bewegingspsychotherapie: wat het is en waar het voor dient

Lichaamsbeweging heeft in de cultuur altijd bestaan als een expressief en helend mechanisme. Er zijn oude tradities die spraken van “helende dansen”, van dansen om extase te bereiken of om kwade entiteiten van binnenuit los te laten.

Vaak overstijgt lichamelijke expressie de kunst om contact te maken met het mystieke of spirituele. En het is niet verwonderlijk dat het op een gegeven moment werd opgenomen in het therapeutische veld.

Bewegingspsychotherapie is een vorm van lichaamstherapie die de oplossing van de problemen en het lijden van de patiënt probeert te vergemakkelijken. Interessant genoeg heeft dit model zijn wortels in het werk van de Oostenrijkse psychoanalyticus Wilhelm Reich.

Het is een aanvullende benadering die veel therapeuten gebruiken in hun sessies, vaak ter ondersteuning van reguliere klinische benaderingen zoals cognitieve gedragstherapie of acceptatie- en commitmenttherapie.

Waar dient lichaamsbewegingstherapie voor?

Een doel in de psychologie is om de patiënt te laten voelen en uitdrukken wat er in hem of haar leeft. Dit doel is vaak moeilijk te bereiken; er zijn blokkades en beperkingen in het weten hoe hardop te zeggen wat pijn doet. Bewegingspsychotherapie is vooral een vorm van communicatie.

Onderzoekswerk, zoals dat van Dr. Erma Dosamantes en gepubliceerd in het American Journal of Dance Therapy (Engelse link), identificeert de toepassingen ervan:

• Het externaliseren van de gemoedstoestand.
• Jezelf bewust worden.
• Verbeteren van de communicatie over wat we voelen.
• In contact komen met onze emoties, behoeften en gedachten.
• Het is een speelse ervaring die spanningen ontspant en de verbinding van de patiënt met zijn omgeving vergemakkelijkt.
• Het stelt ons niet alleen in staat om ons bewust te worden van wat we voelen, maar ook om ons eigen lichaam te herontdekken door expressie en gevoeligheid.
• Het is een pedagogische oefening in zelfkennis om onszelf als geheel te zien. Ons welzijn ligt ook in het bereiken van volledige harmonie tussen lichaam en geest.

Voor wie is bewegingspsychotherapie nuttig?

Bewegingspsychotherapie is een effectief middel voor bijna alle soorten patiënten. Het is echter duidelijk dat niet iedereen zich prettig zal voelen bij dit hulpmiddel. Het vereist een vorm van ontremming die voor sommige mensen te radicaal kan zijn. Maar het is de moeite waard.

Hoe het ook zij, deze techniek is op zijn best en is nuttig in scenario’s zoals de volgende:

• Het is gunstig bij patiënten met depressie.
• Mensen met autisme hebben vaak veel baat bij lichaamsexpressietherapie.
• Methodes die werken met angststoornissen passen dit middel vaak toe.
• Mensen met eetstoornissen of een laag zelfbeeld vinden het ook verrijkend.
• Het is heel nuttig voor het werken aan innerlijke conflicten. De Universiteit van Costa Rica (Spaanse link) heeft in een onderzoek de voordelen van lichaamspsychotherapie bij patiënten met schizofrenie gedetailleerd beschreven.
• Wie een psychologisch trauma doormaakt, ziet in deze psychotherapie een uitzonderlijke bondgenoot. We mogen niet vergeten hoe posttraumatische stress zich aan het lichaam hecht en hoe het de geest blokkeert. Je laten meevoeren door lichamelijke expressie of dans is een positieve hulpbron.

Hoe wordt expressieve of bewegingstherapie toegepast?

Een van de doelen van lichaamspsychotherapie is het openen van andere communicatiekanalen voor de patiënt. Traditionele therapie is meestal gebaseerd op conversatie en deze verrijkende uitwisseling tussen patiënt en psycholoog. In dit geval hebben we de mogelijkheid van een ander interventiemechanisme, een dynamischer, vrijer en louterend mechanisme.

Hoe wordt het toegepast? Door middel van welke technieken kunnen we profiteren van deze speelse en bevredigende vorm van beweging? We geven ze hieronder weer.

1. Oefeningen van zelfexploratie en expressie

Dit soort therapie leert geen danstechnieken, het is geen instructiemethode; het is een lichamelijk en expressief hulpmiddel. Daarom is een van de doelen dat de patiënt zich bewust wordt van elk deel van zijn lichaam; het uiteindelijke doel is dat hij een manier vindt om zijn emoties beter te kanaliseren. Dit wordt bereikt door ontspannings- en zelfonderzoeksoefeningen.

Expressiviteit is een andere strategie waarmee angsten, woede en verdriet kunnen worden losgelaten. Het idee is dat handen, armen, benen en gezicht bewegen op het ritme van elke interne emotionele toestand.

2. Groepsspellen

Groepsspellen zijn een manier om bewegingspsychotherapie uit te voeren. Therapeuten stellen dynamieken voor waarbij het lichaam, en niet de stem, het communicatie-instrument is. Rollenspel of rollenspel is een origineel hulpmiddel in deze context.

3. Vrije dans

Dansen, bewegen, uitdrukken met het eigen lichaam, in harmonie met muziek, is een ander voorstel van lichaamspsychotherapie. Bij dit hulpmiddel zijn er geen richtlijnen, de persoon laat zichzelf gaan in totale vrijheid en spontaniteit.

Bewegen om beter te leven

Emotioneel lijden geeft vorm aan een fysieke en psychologische gevoelloosheid. Het is alsof je in een schelp leeft, ver weg van alles en alleen gericht op het ongemak. Lichaamsbeweging stelt ons in staat om interne en externe ruimtes te veroveren, het is een non-verbale taal die het zelfbewustzijn kanaliseert, bevrijdt en activeert.

Het is dus niet verrassend dat de therapeut deze stijl voorstelt. Als we je aanmoedigen om het te doen, de stap te zetten en je verlegenheid kwijt te raken, zul je er veel baat bij hebben. Het is het proberen waard.