Asymmetrische wederkerigheid: een obstakel in menselijke relaties
Evenwicht vormt een basisonderdeel van de meeste van onze relaties. We weten anderzijds allemaal dat een volledig evenwicht onmogelijk is. Het is namelijk nooit mogelijk om een perfecte balans te verwezenlijken tussen wat mensen geven en wat ze krijgen. De persoon die het meeste ontvangt, is meestal de persoon die dit het meest verdient. Wanneer er echter een asymmetrische wederkerigheid in een relatie bestaat, dan leidt dit meestal tot een slechtere relatie.
Anderzijds is het begrip “geven” een heel ruim begrip. Het betekent dat je de andere persoon iets materieels of spiritueels geeft. Dit kan genegenheid, tijd, luisteren, enzovoort zijn.
Als er in een relatie of in een vriendschap sprake is van asymmetrische wederkerigheid, dan gebeurt na verloop van tijd meestal het volgende. Eén partij voelt zich goed bij het ontvangen en levert geen enkele inspanning om iets terug te geven. Deze houding kan een relatie beschadigen.
“Onrechtvaardigheid toelaten betekent de weg openen voor iedereen die volgt.”
-Willy Brandt-
De oorzaken van asymmetrische wederkerigheid
Het is de moeite waard dat we onszelf de volgende vraag stellen. Waarom laten relaties soms toe dat asymmetrische wederkerigheid optreedt? De meestvoorkomende oorzaak van dit fenomeen is het resultaat van twee soorten situaties.
In beide situaties bestaat het idee dat de ene persoon in de relatie een grotere vermogen of een grotere plicht heeft dan de andere persoon.
De eerste situatie treedt op wanneer een persoon een zekere vorm van speciale sterkte bezit. We geven enkele voorbeelden. Misschien hebben ze betere vaardigheden om problemen op te lossen. Het kan ook dat ze meer kennis bezitten dan de andere persoon.
Of misschien zijn ze gewoon emotioneel sterker dan de mensen om zich heen. De andere persoon in de relatie wil dan dat deze persoon de problemen oplost. Ze willen dat ze hen helpen om door een situatie heen te komen zonder enige compensatie voor hun bijdrage.
Dit soort situatie geldt soms ook voor de overheid. We hebben het hier inderdaad over de welzijnszorg. De basis van dit idee is dat een persoon met een bepaalde soort kwetsbaarheid niet hoeft te beantwoorden wat de ander hem geeft.
Sommige situaties rechtvaardigen deze asymmetrische wederkerigheid. Toch is dit echter alleen van toepassing op heel specifieke omstandigheden. Meestal geldt dit ook slechts tijdelijk.
De meest kwetsbare persoon wordt gedwongen te geven
De tweede situatie waarin asymmetrische wederkerigheid optreedt, is tegengesteld aan de vorige. Het gebeurt wanneer één van de partijen zijn of haar waardigheid kwijt is. Het idee bestaat dan dat ze alles moeten geven wat ze hebben in ruil voor heel weinig. De reden is dat hun behoeften op één of andere manier minder belangrijk zijn dan de behoeften van anderen.
Dit is wat er door de geschiedenis heen met mensen in slavernij gebeurd is. Mensen hebben toen ideeën gecreëerd dat sommige mensen geen rechten hebben. De reden was hun huidskleur of omdat ze tot een bepaalde cultuur behoren. In deze gevallen moeten de slachtoffers van vervolging alles geven wat ze kunnen zonder iets in ruil te verwachten.
Dit gebeurt ook in vele relaties. We zien het vooral in familierelaties of bij stellen. Hier bestaat dan het idee dat de meest broze of kwetsbare partij meer verplichtingen heeft dan de andere persoon of de andere mensen.
We geven een voorbeeld. De persoon die geen beroep gestudeerd heeft, moet de mensen dienen die wel gestudeerd hebben. Een ander voorbeeld is de meest onzekere persoon die zich aan anderen moet onderwerpen om door hen aanvaard te worden.
De effecten van asymmetrische wederkerigheid
In menselijke relaties is er altijd sprake van enige asymmetrische wederkerigheid. Wanneer deze wederkerigheid echter buitenproportioneel wordt, dan zal het voor de betrokkenen erg schadelijke effecten laten ontstaan.
Het creëert namelijk na verloop van tijd oneerlijke en ongezonde omstandigheden. Het is oneerlijk omdat de ene persoon het instrument van de ander wordt. Bovendien is het ongezond omdat dat gebrek aan wederkerigheid een vorm van geweld is. Het stimuleert ook geweld.
In alle gevallen wordt de persoon die gedwongen wordt te geven zonder te ontvangen, uitgebuit. De relatie kan gedurende een zekere tijd stabiel zijn. Vroeg of laat zal het echter tot een groeiende ontevredenheid leiden. Vaak eindigt dit met het doorbreken van het valse evenwicht.
Het is in elk geval zo dat asymmetrische wederkerigheid de personen die domineren, ook niet veel te bieden geeft. Je hebt de macht en je kan op andere mensen vertrouwen. Dit vermindert echter ook jouw werk.
Soms kan het je zelfs een gevoel van nutteloosheid geven. Het plaatst je namelijk in een behoeftige toestand. Het zorgt er ook voor dat je op de andere persoon steunt. Wat zou er met de meester gebeuren zonder zijn slaaf? Wat blijft er over van de dominante partij wanneer ze niet langer hun zwakkere partner hebben?