Afhankelijke persoonlijkheidsstoornis: wat is het en wie lijdt eraan?

Het onvermogen om alleen te zijn, een bijna verstikkende afhankelijkheid van anderen, onzekerheid, geen persoonlijke verantwoordelijkheid en een obsessieve angst om in de steek gelaten te worden… Dit zijn de ontwrichtende symptomen van een van de meest voorkomende stoornissen die er zijn, maar een die het minst herkend en behandeld wordt. We hebben het over de afhankelijke persoonlijkheidsstoornis.

Om dit soort stoornis iets meer te kunnen begrijpen, zullen we beginnen met een eenvoudig voorbeeld. George is 42 jaar oud en heeft vandaag een sollicitatiegesprek. Als hij die ochtend klaar is met aankleden, suggereert zijn vrouw dat hij beter een andere stropdas om had kunnen doen: de stropdas die hij draagt is te donker, te ernstig. George vat het heel erg slecht op, hoewel hij niets zegt, en de verwarring dringt tot hem door. Al snel begint hij zich af te vragen of het overhemd en de broek die hij koos ook niet de juiste zijn, en of de schoenen wel goed zijn…

Bewondering en uitputting

Verbaasd door twijfels en angsten vertelt hij zichzelf dat hij die baan niet zal krijgen. Bijna zonder dat hij het zich realiseert, begint zijn negativiteit toe te nemen en verandert het uiteindelijk in een obsessie. Hij begint te denken dat als hij die baan niet krijgt, zijn vrouw hem waarschijnlijk uiteindelijk zal verlaten. Maar zijn vrouw, die al weet wat er door zijn hoofd gaat, vertelt hem dat dit niet zal gebeuren en dat ze er is om hem te steunen, dat ze hem vertrouwt en dat er geen reden is om die irrationele angsten te hebben.

Hij lijkt op te vrolijken, maar Eva, zijn vrouw, ademt diep in, en voelt opnieuw de wanhoop. Ze weet dat ze hem de hele dag door zal moeten aanmoedigen en steunen… en misschien wel de hele week. Ze weet dat George zich misschien niet sterk genoeg voelt om het sollicitatiegesprek bij te wonen. Ze begrijpt ook dat het gedrag van haar man niet normaal is. Soms is het heel moeilijk voor haar om bij hem te blijven en voelt ze zich steeds meer uitgeput. Ze denkt dat het zijn persoonlijkheid is en dat hij nooit zal veranderen.

Hier ligt echter de wortel van het probleem: denken dat dit soort gedrag normaal is en dat er niets aan gedaan kan worden. We koppelen de persoon gewoon aan dit persoonlijkheidspatroon en laten hem doen wat hij wil en gaan waar hij wil. We accepteren hem zonder te begrijpen dat waar hij aan lijdt een stoornis is, een ziekte. Een soort gedrag dat de persoon en zijn omgeving tenietdoet.

Afhankelijke persoonlijkheidsstoornis of het breekbare ego

Onder de tien soorten persoonlijkheidsstoornissen die zijn opgenomen in de DSM-V (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders), is de meest voorkomende de afhankelijke persoonlijkheidsstoornis. De aandoening wordt in essentie gekenmerkt door een opmerkelijk gebrek aan zelfvertrouwen en de constante noodzaak geruststelling, zekerheid en steun te krijgen. Tijdens de puberteit kunnen er soms tekenen worden waargenomen, maar de symptomen zijn veel extremer en duidelijker wanneer iemand de leeftijd van 40 jaar bereikt.

Aan de andere kant, zoals we aan het begin al noemden, zijn mensen met een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis zich er zelden van bewust dat ze lijden aan een ziekte. Ze vragen alleen om hulp wanneer ze aan het einde van hun latijn zijn en zien dat ze geen controle hebben over wat er aan de hand is.

Kenmerken van mensen met een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis

• Onvermogen om alleen te zijn
• Vermijden van verantwoordelijkheden
• Extreme passiviteit
• Moeilijkheden met het aanvaarden van of geconfronteerd worden met kritiek
• Onvermogen om om te gaan met het eindigen van een relatie
• Obsessieve angst om verlaten te worden
• Extreme passiviteit in interpersoonlijke relaties
• Gebrek aan initiatief: ze kunnen geen beslissingen nemen zonder de steun of het advies van anderen.

Wat zijn de oorzaken en hoe wordt de diagnose gesteld? Wie heeft er gewoonlijk last van?

Het is op dit moment nog onbekend wat de oorzaak van deze aandoening is. Het is duidelijk dat het tijdens de volwassenheid verschijnt en dat sommige patiënten een angststoornis ervaren die geassocieerd wordt met de fysieke scheiding van hun ouders in hun jeugd of adolescentie. Het moet echter worden opgemerkt dat dit niet altijd het geval is.

Anderzijds is de geschatte prevalentie van deze ziekte bij de algemene bevolking twee procent (hoewel we weten dat veel mensen nooit de diagnose zullen krijgen). Het komt ook vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.

Wat betreft de wijze waarop deze diagnose wordt gesteld, is het belangrijk om hierbij het werk van artsen te benadrukken. Die zijn bijna altijd het eerste aanspreekpunt, de eerste stap naar een diagnose, en ze moeten deze patiënten doorverwijzen naar gespecialiseerde professionals.

De patiënt zal eerst een bloedonderzoek krijgen om elke mogelijkheid van hormonale onbalans uit te sluiten. Daarna worden de symptomen en de medische voorgeschiedenis van de patiënt geanalyseerd.

Behandeling voor afhankelijke persoonlijkheidsstoornis

Zoals bij elke aandoening is elke patiënt uniek. Soms kunnen er meer complicaties zijn, zoals depressie, angststoornissen of een persoonlijkheidsstoornis, die de medische problemen die moeten worden aangepakt verder doen toenemen.

Hierbij mag echter niet worden vergeten dat de combinatie van psychotherapie en medische behandeling in de meeste gevallen zeer effectief is. Cognitieve gedragstherapie, bijvoorbeeld gericht op denkpatronen, overtuigingen of het onvermogen om beslissingen te nemen, is het meest succesvol. We mogen niet vergeten dat het hier gaat om langetermijnbehandelingen, behandelingen die vaak worden gecombineerd met antidepressiva of kalmerende middelen, en waarbij de vooruitgang regelmatig wordt geëvalueerd.

En tot slot mogen we de steun van familie en vrienden van de patiënt niet vergeten. Dit nauwe contact is de derde pijler in de behandeling, waarbij de patiënt voortdurend inspanning, betrokkenheid en een sterke wil moet combineren om de levenskwaliteit te verbeteren en hiervoor te strijden.

Afbeeldingen van MEGHAN HOWLAND