Afbuiging als verdedigingsmechanisme

Afbuiging zorgt ervoor dat het individu niet in contact komt met zijn ongemakkelijke emoties. Het ontkoppelt hen echter ook van de wereld om hen heen. Ontdek hier meer over dit verdedigingsmechanisme.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Elena Sanz.

Laatste update: 05 augustus, 2023

Emoties begeleiden ons vanaf onze geboorte. Ze fungeren als onze gidsen en kompassen. Emoties vertellen ons wat we moeten doen en hoe we moeten handelen. Ze zijn echter vaak zo ongemakkelijk en onverdraaglijk dat we een bepaald mechanisme in werking stellen om te vermijden dat we ermee in contact komen. Dit staat bekend als afbuiging.

Geen stilte kunnen verdragen op een sociale bijeenkomst, oogcontact vermijden of onophoudelijk praten met anderen zijn enkele voorbeelden van dit mechanisme.

Deze acties, die geen reden of doel lijken te hebben, zijn eigenlijk een schild dat we opwerpen tussen onszelf en de werkelijkheid. Het doel is om onaangename gewaarwordingen waarmee we geconfronteerd worden af te leiden.

Lees verder om beter te begrijpen waarom deze situaties zich voordoen en wat de gevolgen zijn van deze verdedigingsmethode.

Afbuiging: een verdedigingsmechanisme uit de Gestalttherapie

De Gestalttheorie, waarnaar Dr. Fritz Perls verwijst in zijn boek, De Gestaltbenadering en Ooggetuigen van Therapie beweert dat individuen een gezonde balans hebben tussen contact en terugtrekken uit de omgeving. Met andere woorden, we zijn in staat om contact te maken (om onze behoeften te bevredigen) en terug te keren naar het punt van oorsprong (als we bevredigd zijn).

Vanuit een ‘primitief’ gezichtspunt zou het natuurlijk zijn om op zoek te gaan naar voedsel als we honger hebben, en ons dan terug te trekken als we genoeg hebben gehad. Maar mensen zijn veel complexer.

Daarom is het mogelijk dat deze dynamiek eigenlijk betekent dat je weet hoe je anderen moet benaderen op zoek naar steun of socialisatie, en dat je je vervolgens terugtrekt om van eenzaamheid te genieten.

Helaas kunnen veel individuen problemen ondervinden op een van deze punten. Dit is waar verdedigingsmechanismen vandaan komen. Onze voorouders ontwikkelden bepaalde strategieën om situaties draaglijker te maken als ze moeite hadden om contact te maken of zich terug te trekken.

Ontegenzeggelijk waren deze toen nuttig. Vandaag de dag zijn ze dat echter niet meer. In feite beperken ze ons alleen maar en weerhouden ze ons ervan een volwaardig leven te leiden.

Afbuiging als verdedigingsmechanisme

Afbuiging is een mechanisme dat in gang wordt gezet door individuen die het moeilijk vinden om in contact te komen met anderen, met de omgeving of met hun eigen emoties. Ze vermijden of ontwijken ongemak op verschillende manieren. Het doel is om de ervaring ‘af te koelen’ zodat elk contact niet zo direct of intens is.

Het is begrijpelijk dat emoties zoals verdriet, angst, schaamte, woede en kwetsbaarheid voor velen heel ongemakkelijk en onaangenaam zijn. Dus als ze niet weten hoe ze deze emoties onder ogen moeten zien of hoe ze ermee om moeten gaan, is de optie om ze af te leiden.

Afleiding op dagelijkse basis

Je hebt dit afweermechanisme waarschijnlijk al meer dan eens geactiveerd. Lees de volgende voorbeelden en kijk of je afleiding toepast:

• In ongemakkelijke situaties ontwikkel je een nerveus lachje. Het helpt je te vermijden wat je echt voelt.
• Als iemand je iets vraagt over een onderwerp dat pijnlijk voor je is, antwoord je met “Ik voel me helemaal prima. Alles is oké” en verander je snel van onderwerp.
• Je kiest ervoor om abstract te praten in plaats van concreet. Of je praat over het verleden terwijl je het over het heden zou moeten hebben.
• Je vermijdt oogcontact omdat je je daar ongemakkelijk bij voelt. Misschien zijn de mensen waar je mee te maken krijgt onbekend voor je of intimiderend, waardoor je je gespannen en nerveus voelt.
• Als je pijnlijke ervaringen vertelt of deelt, doe je dat met een glimlach en gebruik je humor, ironie of sarcasme. Je doet alsof de situatie je niet raakt.
• Je kunt niet tegen stilte in een gesprek. Daarom begin je, zonder dat je het door hebt, eindeloos te praten over welk onderwerp dan ook. Snel en intens praten helpt voorkomen dat je oprecht bent in wat je zegt en hoe je je gedraagt.
• Soms is het moeilijk voor je om naar anderen te luisteren en weet je niet hoe je dat moet doen. Als iemand een intieme ervaring met je deelt of je confronteert met een verzoek dat je niet leuk vindt, red je je gezicht door te zeggen “Het is niet erg” of “Maak je geen zorgen.” Dit voorkomt dat ze dieper op de zaak ingaan of dat het gesprek op dezelfde voet verdergaat.

Afbuiging en ander gedrag

Het is belangrijk om te begrijpen dat afweermechanismen op zichzelf niet negatief zijn. In feite vervullen ze een functie en zijn ze aanwezig in alle mensen. Sterker nog, we gebruiken ze bij veel gelegenheden. Het probleem ontstaat wanneer we ze misbruiken en ze ons beperken of schaden.

Degenen die vaker hun toevlucht nemen tot deze mechanismen, hebben de neiging om ze onderdeel te maken van hun persoonlijkheid. Dit kan komen doordat ze, toen ze deze mechanismen voor het eerst aanleerden of ontwikkelden, geen andere strategieën hadden.

Niemand houdt ervan om in contact te komen met zijn negatieve emoties. Maar volgens onderzoek (Engelse link) gepubliceerd in SAGE Open hoeven mensen zich niet te ‘verdedigen’ met vermijdingsgedrag als ze in hun kindertijd steun en emotionele opvoeding krijgen, met dergelijke emoties leren omgaan en meer adaptieve strategieën aangeboden krijgen.

Volgens Perls, de bedenker van de Gestalttherapie, zijn er vijf soorten verdedigingsmechanismen. Samen met afbuiging zijn dat:

• Projectie.
• Samenvloeiing.
• Retroflectie.
• Introjectie.

Omgaan met afbuiging

In werkelijkheid is afbuiging niet altijd negatief en er is geen reden om het uit te bannen. In feite helpt het mensen om diplomatiek te zijn, te verzoenen en de harmonie in de omgeving te bewaren als dat nodig is.

Maar als het overmatig of rigide wordt gebruikt, leidt het tot het loskoppelen van het heden, emoties en andere mensen. Als zodanig verhindert het individuen om oprecht te zijn en het leven te leven zoals het werkelijk is.

Iemand die afbuiging laat zien, moet de emotionele steun aangeboden krijgen die hij of zij in eerste instantie niet kreeg, wat hem of haar er in eerste instantie toe aanzette om af te buigen. Bijvoorbeeld, misschien kregen ze in hun kindertijd bij het uiten van hun emoties niet de verwachte reactie van hun omgeving. Vandaar dat dit het begin was van hun afbuiging.

Door ze een veilige ruimte te bieden die hun herverbinding met de realiteit van het heden bevordert en aanmoedigt, samen met hun gewaarwordingen en emoties, kan het proces dat onderbroken werd hervat en geheeld worden. Dit is het belangrijkste doel dat in de psychotherapie wordt nagestreefd.

Afbuiging moet geen gewoonte worden

Kortom, afbuiging is een van de verschillende manieren die we onbewust gebruiken om om te gaan met realiteiten die te moeilijk voor ons zijn om mee om te gaan of om te vermijden dat we ons verbinden met onaangename gewaarwordingen, stimuli en impulsen.

Hoewel het een proces is dat soms normaal en nuttig is, is het belangrijk dat het niet de gebruikelijke manier van handelen wordt, omdat het kan leiden tot gevoelens van ontevredenheid en frustratie, en zelfs burn-out.

Als je jezelf herkent in een van de bovenstaande dingen, moet je overwegen om professionele ondersteuning te zoeken. Die kan je handvatten geven om je emotionele wereld beter te beheren.