19 psychologische therapievormen

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 07 oktober, 2022

Er bestaan veel verschillende psychologische therapievormen. Ze hebben echter allemaal hetzelfde doel, één gemeenschappelijk therapeutisch doel. Ze proberen veranderingen te maken in iemands gevoel van welzijn.

Dus in plaats van ons af te vragen welke van deze strategieën het beste of het slechtste is, moeten we ons juist afvragen wat we precies nodig hebben.

Hiervoor is een zeer eenvoudige reden. Soms is het zo dat wanneer iemand zich realiseert dat hij baat zou kunnen hebben bij therapie, hij er nog steeds allerlei verkeerde ideeën op nahoudt over wat therapie precies inhoudt.

De meeste mensen zien namelijk het klassieke plaatje voor zich. Waarbij de patiënt op een bank ligt te praten en de therapeut op een stoel ernaast aantekeningen zit te maken.

Dit klassieke idee van de psychoanalyse blijft sterk geworteld in het collectieve onbewuste. Het komt dus vaak voor dat mensen niet eens weten dat er ook andere psychologische therapievormen en methoden bestaan. En dit is ook een van de redenen waarom mensen zich afvragen wat de beste vorm van therapie is.

Voordat je echter de ene therapievorm boven de andere plaats, willen we graag een paar dingen verhelderen.

Wat therapie inhoudt

Elk model maakt gebruik van een reeks kenmerkende technieken die voor sommige mensen nu eenmaal beter geschikt zijn. Tegelijkertijd mogen we ook niet vergeten dat de ene methode zich vaak richt op een specifiek doel waar de andere methode helemaal niet mee bezig is.

Toch is het ook zo dat alle psychologische therapievormen één algemeen doel hebben. De term ‘therapie’ komt van namelijk van het Griekse woord ‘therapeutikós’, wat ‘hij die om een ​​andere persoon geeft’ betekent. In dit geval is het een professioneel die ervoor is opgeleid om om een andere persoon te geven.

Het doel van de therapeut is niet zozeer om voor de patiënt te ‘zorgen’, maar eerder om geschikte strategieën en hulpmiddelen te faciliteren. Zodoende kan de patiënt zijn evenwicht vinden en een gevoel van welzijn ontwikkelen. We hebben het dus over een actief en proactief proces tussen twee of meer mensen. Het is een intense werkrelatie.

Hoewel het soms moeilijk is, is het een reis vol ontdekkingen, creativiteit en interpersoonlijke dynamiek. Een relatie waarbij het niet de moeite waard is om stil te zitten, waarbij de therapeut zich niet beperkt tot het geven van advies of richtlijnen over wat zijn patiënt moet doen.

Richard Lazarus legt het als volgt uit: “het doel van therapie is om mensen te leren problemen te zien als uitdagingen in plaats van bedreigingen.”.

De verschillende psychologische therapievormen

Emotionele problemen, angsten, trauma’s, persoonlijke crises, relatieproblemen, kinderziekten… Er zijn genoeg redenen waarom mensen ervoor kunnen kiezen een therapeut te raadplegen. Het kan echter nooit kwaad om iets meer te weten over de verschillende psychologische therapievormen waar je uit kunt kiezen.

Ze kunnen allemaal effectief zijn als je kiest voor een bekwame en goed opgeleide professional. We weten al dat we als patiënt of cliënt een actieve rol moeten aannemen.

Tegelijkertijd is het ook belangrijk om ongeveer te weten welke benadering elke therapievorm gebruikt. Zodat we in ieder geval een idee kunnen krijgen of een bepaalde therapievorm wel past bij onze kenmerken en behoeften.

Laten we daarom eens kijken naar de voornaamste psychologische therapievormen en wat ze kunnen bieden.

A. Cognitieve gedragstherapieën

Cognitieve gedragstherapieën zijn gebaseerd op het begrijpen van de manier waarop mensen denken (cognitieve benadering) en de manier waarop ze zich gedragen (gedragsmatige benadering).

Het doel van deze aanpak is om ons te leren dat verandering mogelijk is. Om dit te bereiken, moeten we echter eerst leren onze gedachten, houding en gedrag te verbeteren.

• Bij deze therapievorm tracht de therapeut om de problemen van de patiënt te identificeren. Deze fungeren vervolgens als leidraad om zijn disfunctionele denkpatronen te veranderen.
• Om dit te bereiken, analyseert de therapeut het gedrag van de patiënt op functionele wijze om erachter te komen wat zijn ‘slecht aangepaste’ gedragingen zijn.
• Wanneer hij deze eenmaal geïdentificeerd heeft, gebruikt de therapeut diverse technieken om de patiënt te leren problemen op te lossen, hem vaardigheidstraining te geven, cognitieve herstructurering te bevorderen, enzovoort.

Tegelijkertijd wordt er binnen deze therapievorm ook gebruikgemaakt van andere therapeutische praktijken. Deze zouden we dus ook even moeten bekijken.

1. Acceptatie en commitment therapie

• Acceptatie en commitment therapie helpt bij de behandeling van depressie.
• Het doel is om de patiënt te trainen in psychologische flexibiliteit. Zodoende kan hij de focus van zijn gedachten verbeteren en verandering bevorderen.
• De therapeut maakt gebruik van een reeks oefeningen om de patiënt te helpen zijn emotionele probleem te herkennen en te zien welk effect het heeft op zijn gedachten en gedrag. Ook helpt het patiënten om zich aan zichzelf te binden.

2. Gedragstherapie

• Gedragstherapie is nuttig voor de behandeling van fobieën en verslavingen.
• Zoals de naam al doet vermoeden, heeft het als doel om de patiënt naar zijn eigen aangeleerde of geconditioneerde gedrag te laten kijken, zodat hij kan zien wat voor impact dit gedrag heeft op zijn leven.
• Als dit eenmaal gelukt is, is het doel duidelijk. De patiënt moeten leren om ‘los te laten’ zodat hij zichzelf ‘opnieuw kan conditioneren’. Op die manier kan hij gedrag ontwikkelen dat veel meer omvattend is.

3. Cognitieve analytische therapie

• Korte en nauwkeurige therapieën zijn erg handig om bepaald gedrag, vervormde gedachten of gedragsproblemen te verbeteren. Deze therapievorm is gebaseerd op 12 sessies.
• Ziekenhuisafdelingen voor geestelijke gezondheidszorg maken er vaak gebruik van.
• Cognitieve analytische therapie bestaat uit een combinatie van cognitieve therapie en analytische psychologie.
• Het doel is om de patiënt te helpen begrijpen waarom hij op een bepaalde manier denkt of zich op een bepaalde manier gedraagt. De therapeut leert de patiënt verschillende confrontatietechnieken aan om verandering mogelijk te maken.

4. Rationeel-emotieve gedragstherapie

• Rationeel-emotieve gedragstherapie is bedacht door Albert Ellis en helpt bij het behandelen van woede, angst, frustraties, sociale fobie, verlegenheid en seksuele disfuncties.
• Het doel is om emotionele en gedragsproblemen op te lossen door middel van een meer directe, filosofische en empirische benadering.
• De therapeut maakt gebruik van reden en rationaliteit om de patiënt bewust te maken van zijn emoties, evenals zijn destructieve en beperkende gedachten. Gedachten die zich op een meer onbewust of automatisch niveau afspelen. Vaak is het zo dat de patiënt deze gedachten bij zichzelf niet goed kan herkennen.
• Later geeft de therapeut de patiënt een aantal strategieën om hem te helpen constructievere gedachten te ontwikkelen.

B. Psychoanalytische en psychodynamische therapieën

Een van de bekendste psychologische therapievormen die er bestaan, is ongetwijfeld de therapievorm die gebruikmaakt van het theoretische model dat bijna een eeuw geleden door Sigmund Freud werd gecreëerd.

Hoewel de meeste mensen er weleens van gehoord hebben, is het noodzakelijk om de dynamiek, principes en doelstellingen ervan te kennen, voordat we voor een therapievorm binnen dit kader kiezen.

Laten we eens kijken naar enkele van de eigenschappen ervan.

• Psychoanalytische therapie is gebaseerd op het principe dat mensen soms een reeks onbewuste conflicten manifesteren. Deze conflicten vinden hun oorsprong in hun verleden, vooral hun kinderjaren.
• Veel van deze conflicten zijn het gevolg van slecht onderdrukte instinctieve impulsen.
• Het doel van een psychoanalyticus is om al deze onbewuste conflicten naar de bewuste wereld te laten komen. Om dit te doen, maakt hij gebruik van emotionele catharsis of hypnose. Dit kan helpen om de verdedigingsmechanismen die de meesten van ons gebruiken om het oorspronkelijke probleem te vermijden, te identificeren en weg te werken.

Dit zijn de belangrijkste psychologische therapieën binnen deze benadering.

5. Psychoanalytische therapie

• Psychoanalytische therapie helpt om trauma’s uit de kindertijd, fobieën en depressie te behandelen.
• Deze therapie onderzoekt de onbewuste geest en hoe deze onze gedachten en gedragingen beïnvloedt.
• Het richt zich vooral op het analyseren van ervaringen uit de kindertijd en probeert te achterhalen hoe deze gebeurtenissen het leven van de patiënt beïnvloed hebben.
• Deze therapievorm strekt zich vaak uit over een lange periode.

6. Dynamische interpersoonlijke therapie

• Dynamische interpersoonlijke therapie helpt ons onze relaties met anderen te verbeteren.
• Het duurt niet lang en het helpt ons bepaalde problematische banden te begrijpen die we met sommige mensen kunnen hebben.

7. Jungiaanse therapie

Jungiaanse therapie is een therapievorm die zeer nuttig is bij het behandelen van verslavingen, depressie en angst. Het kan zelfs helpen om iemands persoonlijke groei te bevorderen.

• Het doel van Carl Jung was om zich te verdiepen in het onbewuste van de patiënt. Dit deed hij door middel van de archetypen die naar voren komen in zijn dromen en zelfs in zijn artistieke uitingen.
• Dit type therapie is gebaseerd op het gesprek tussen de therapeut en de patiënt. Het doel is om een ​​vertrouwensrelatie, gelijkheid, ondersteuning en samenwerking tussen beide op te bouwen.
• Samen voeren ze droomanalyses, woordassociatietests en creatieve activiteiten uit.

C. Humanistische therapieën

Humanistische therapieën horen ook bij de psychologische therapievormen en zijn tegenwoordig erg populair en worden zeer gewaardeerd. Ze zijn erg handig en hebben dan ook vaak de voorkeur van professionals en mensen in het algemeen.

Dit is met name te danken aan de grote verscheidenheid aan gebruikte technieken en de therapeutische strategieën waarop ze zijn gebaseerd.

Carl Rogers was de vader van deze aanpak. Hij streefde er vooral naar om wat optimisme in de psychotherapie te brengen, onze persoonlijke groei te bevorderen en ons dichter bij verandering te brengen om ons maximale menselijke potentieel te bereiken.

Dit zijn enkele van de kenmerken van deze vorm van therapie:

• In plaats van zich te verdiepen in onze pijn of trauma’s, houden humanistische therapieën zich meer bezig met het bieden van alternatieven voor deze staten. Ze stellen ons in staat een actieve rol te spelen in onze eigen verandering.
• Ook zijn ze bedoeld om ons een meer hoopvolle visie op onszelf te bieden. Humanistische therapeuten geloven in de goedheid van de mens, in welzijn en gezondheid als natuurlijke neigingen. Het uiteindelijke doel is daarom om ons te helpen de ‘afwijkingen’ die ons verwijderen van dit magische punt van evenwicht, aan de kant te zetten. Om de ware betekenis van ons leven te vinden.
• In het humanistische model wordt het heden gewaardeerd als het perfecte moment om problemen op te lossen. Het verleden is, in tegenstelling tot de psychoanalyse, niet meer zo belangrijk.

8. Existentiële therapie

• Existentiële therapie helpt ons betekenis te vinden, een vitaal doel. Het doet dit door ons aan te sporen na te denken over ons eigen bestaan.
• Het helpt ons verantwoordelijkheden en nieuwe persoonlijke uitdagingen te accepteren, om zo succes te behalen.
• Deze therapie beschouwt emotionele problemen, innerlijke conflicten en angsten als stenen die obstakels vormen op de weg naar onze doelen. Bovendien speelt deze therapievorm zich volledig af in ons ‘hier en nu’.
• Existentiële therapeuten bieden hun patiënten strategieën om authentieker te leven, betekenis in hun leven te vinden en oppervlakkige dingen buiten beschouwing te laten. Ze helpen hen in ieder geval om het te proberen.

9. Gestalttherapie

Het doel van gestalttherapie is om te werken aan ons zelfbewustzijn om onze problemen met meer zelfvertrouwen op te lossen. Het helpt de patiënt ook om persoonlijke zorgen buiten beschouwing te laten. Om persoonlijke vrijheid te bereiken en voldoende vastberadenheid te verwerven om zijn maximale potentieel te bereiken.

• Gestalttherapie werd tegen het einde van de jaren 1940 ontwikkeld door Fritz Perls. Hij veronderstelde bijvoorbeeld dat elke persoon een geheel was, waar gedachten, sensaties, emoties of acties nooit geïsoleerd konden plaatsvinden.
• De therapeut zou proberen zijn patiënten altijd op hun gemak te stellen, te allen tijde actieve deelnemers te laten zijn om hun eigen weerstand te zien en zich volledig bewust te zijn van het belang van hun emoties, gedachten, ideeën, herinneringen, enz.
• Er kan gebruik worden gemaakt van creatieve technieken om zelfontdekking mogelijk te maken.
• Patiënten worden ook aangemoedigd om verantwoordelijkheid te nemen tegenover zichzelf en de samenleving als geheel.

10. Cliëntgerichte therapie

• Cliëntgerichte therapie helpt ons onze behoeften te begrijpen om zo onze persoonlijke groei te stimuleren.
• We hebben het over een van de meest interessante therapieën op dit gebied. Hier zal de humanistische therapeut ons helpen onze behoeften te verduidelijken en de waarden te versterken die ons identificeren. Bovendien helpt hij ons om onszelf te accepteren en te werken aan onze sterke punten.
• Evenzo is het belangrijk om te onthouden dat dit een therapievorm is waarbij de patiënt zo min mogelijk gestuurd wordt. De patiënt, niet de therapeut, voert een groot deel van het therapeutische proces uit.
• Gedurende het hele proces hebben drie belangrijke dimensies de overhand: empathie, onvoorwaardelijke positieve acceptatie en authenticiteit of congruentie.

11. Kortdurende therapie: oplossingsgerichte therapie

• Zoals de naam al aangeeft, duurt deze therapie niet lang en probeert het een of andere disfunctionele gedachte te veranderen, de relatie tussen geliefden of gezinsleden te verbeteren of de patiënt te helpen zijn emotionele en sociale balans te vinden.
• Dus in plaats van zich te concentreren op de zwakheden of beperkingen van een persoon, probeert oplossingsgerichte therapie de sterke punten en het potentieel van een persoon te vergroten om hem vooruit te helpen.
• De therapie is gebaseerd op een reeks vragen die een proces van reflectie en zelfkennis mogelijk maakt.

12. Transactionele analyse

• Transactionele analyse is een zeer effectieve therapievorm om iemands psychologisch welbevinden te verbeteren en herstructurering en persoonlijke verandering mogelijk te maken.
• Het is ook opmerkelijk dat deze benadering in veel psychiatrische ziekenhuizen wordt gebruikt voor de behandeling van verschillende aandoeningen.
• Het werd aan het einde van de jaren 50 bedacht door Eric Berne. Transactionele analyse of therapie is gebaseerd op de theorie dat er in elk individu drie ego-posities verenigd zijn: de ouder-, kind- en volwassene-egopositie.
• Het doel van de therapeut is om de patiënt te helpen gebruik te maken van een meer inclusieve persoonlijkheid op basis van deze psychologische transacties. Zo vertegenwoordigt de volwassene-egopositie bijvoorbeeld het meest rationele deel van het zelf, is de kind-egopositie gekoppeld aan het spontane deel en de ouder-egopositie aan de normatieve en ethische aspecten van het zelf…

13. Transpersoonlijke therapie

Transpersoonlijke therapie is een van de psychologische therapievormen die in de jaren 60 ontwikkeld werd door Abraham Maslow.

Zijn doel was om zijn patiënten te helpen de ware betekenis van hun leven te ontdekken, en hun behoeften op te lossen op basis van de hiërarchie die door dit essentiële doel of deze betekenis was vastgesteld.

In deze tak van de psychologie worden aspecten als geweten, spiritualiteit, diepe innerlijke kennis, mededogen en universele broederschap benadrukt.

De therapeut heeft een zeer specifieke rol. Hij moet een open geest, groot respect, onschuld en het vermogen hebben om verbaasd te zijn. Hij moet zijn patiënt laten zien dat alles wat de patiënt doorgeeft nieuw en waardevol is.

De methodologie die werd gebruikt om dit eigenaardige therapeutische proces te stimuleren, is dus een mix van spirituele tradities, waarbij vaak gebruik wordt gemaakt van een van de volgende dynamica:

• Yoga.
• Creatief schrijven.
• Geleide visualisaties.
• Meditatie.
• ‘Ontmoetingen’ met iemands innerlijke kind.
• Symbolische kunst.

D. Artistieke therapieën

Het is mogelijk dat van alle psychologische therapievormen, het grote publiek deze therapieën het minst serieus neemt. Terwijl ze net zo bevrijdend en genezend kunnen zijn als de andere.

Zoals we aan het begin van dit artikel al zeiden, het is erg belangrijk om eerst te achterhalen wat je wilt bereiken. Vervolgens kun je kijken welke therapievorm het beste is voor jou.

Jezelf op artistieke wijze uitdrukken is een manier om vorm te geven aan je emoties.  Zodoende kun je je emoties bevrijden, je eigen zelfontdekking aanmoedigen en je problemen op een veelzijdige manier benaderen.

Laten we daarom eens kijken naar de artistieke therapieën die binnen ons bereik liggen.

13. Artistieke psychotherapie

Kunsttherapie of artistieke psychotherapie maakt gebruik van hulpmiddelen zoals doeken, verf of klei om mensen hun innerlijke werelden te laten uiten. Op die manier kunnen mensen hun problemen en conflicten naar buiten brengen. Zodat ze niet op een later moment op een andere manier naar buiten komen.

Het goede aan dit soort therapie is dat het de patiënt een vorm van expressie biedt die voor hem misschien veel natuurlijker is. Hierdoor kan hij meer zeggen en minder verbergen.

14. Dramatherapie

• Dit type therapie maakt gebruik van dramatische kunst om verlichting te bieden en fysieke en emotionele integratie te bevorderen.
• Het maakt ook gebruik van theatrale improvisaties of specifieke scripts om het individu in zijn persoonlijk universum te laten duiken, zijn sociale vaardigheden te verbeteren en meer zelfvertrouwen te krijgen.

15. Muziektherapie

Muziektherapie is een zeer veelzijdige en creatieve vorm van therapie. Het is net zo intens als genezend. De veranderingen die het voorbrengt zijn bijna direct. Dit kan vaak vooral goed worden gezien bij patiënten met een autismespectrumstoornis, dementie of angst. Het individu reageert direct en ervaart een hele golf aan emoties en sensaties.

E. Andere psychologische therapievormen

Zoals je hebt gezien, past een groot deel van de psychologische therapievormen die er bestaan in vier zeer duidelijke benaderingen. Er zijn echter nog meer opties die niet duidelijk onder een van deze benaderingen vallen. Toch is het het ook waard om iets meer over deze therapievormen te leren.

16. Systemische therapie

Gezinstherapie of systemische therapie is een van de psychologische therapievormen die zeer nuttig zijn voor groepen mensen die familie van elkaar zijn.

Het doel is om de relatie zelf en de communicatiestijl ervan te verbeteren. Ook tracht het de complexe interacties vast te stellen die een negatieve invloed hebben op de samenhang van deze groep mensen.

Meestal richt de therapie zich vooral op de ‘indexpatiënt’. Dat wil zeggen, op het lid van het gezin dat een soort klinische stoornis heeft of problematisch gedrag vertoont.

17. Interpersoonlijke psychotherapie

• Interpersoonlijke psychotherapie is een therapeutische discipline die tracht de kwaliteit van onze interacties en communicatiestijlen te verbeteren.
• De fundamentele opvatting van interpersoonlijke psychotherapie is dat veel van onze psychologische symptomen het resultaat zijn van die complexe, schadelijke of ambivalente interacties, die een hoge mate van angst opwekken. Soms kan zelfs ons eigen onvermogen om beter met anderen om te gaan negatieve gemoedstoestanden versterken.

Het doel van deze vorm van therapie is daarom om de patiënten hulpmiddelen te bieden om deze dimensies te verbeteren.

18. Psychoseksuele therapie

Bij psychoseksuele therapie kan een goede professional je helpen openlijk en oprecht je seksuele problemen te onderzoeken. Hij helpt je om erover na te denken en ze te analyseren. Vaak hebben geliefden te maken met emotionele blokkades die moeten worden opgelost.

19. Psychodrama

Wellicht heb je weleens gehoord van het psychodrama van Jacob Levy Moreno. Sterker nog, misschien heb je op je werk weleens enkele van de dynamica moeten oefenen.

• We hebben het over een soort groepspsychotherapie waarbij dramatische expressie, theatrale spelen of lichaamsbeweging worden toegepast. Dit zijn therapeutische hulpmiddelen die worden gebruikt om je relaties met anderen en je zelfvertrouwen te verbeteren.
• Ook nodigt het je uit om spontaan te zijn en dit levert meestal goede resultaten op in de groepsdynamiek.

Tot slot willen we benadrukken dat er nog veel meer psychologische therapievormen bestaan. Degene die we hier hebben genoemd worden echter het meest gebruikt, leveren de grootste voordelen op en kunnen ons de beste resultaten bieden.

Aarzel dus niet om een ​​van deze psychologische therapievormen te proberen als dat nodig is. We hebben allemaal het recht om ons beter te voelen, te genieten van een groter gevoel van welzijn en om te groeien als mensen.