Woede, die oude bekende en een oude vriend van ons
Woede is die oude bekende, die oude vriend die in staat is om ons in enkele seconden te veranderen. Het is dan ook niet zo gemakkelijk om ermee om te gaan.
Sommige mensen drukken hun woede uit op het moment dat ze het voelen. Anderen onderdrukken het of verbergen het achter vriendelijke woorden. Er zijn ook mensen die het omvormen tot een aangenamere emotie. Woede is een ingewikkelde emotie die diepgaande innerlijke reflectie en hernieuwd onderzoek vereist.
Hoe vaak hebben we niet onze stem verheven? Hoe vaak hebben we mensen op een agressieve manier op iets zien reageren dat ze achteraf dom vonden? Het is echter ook waar dat we soms een uitbrander verwachten van onze ouders, partners, bazen of vrienden vanwege van iets dat we verkeerd gedaan hebben. Wat zit er echter achter woede?
Jarenlang heb ik naar vrienden en kennissen geluisterd die beweren dat het goed is om deze emotie te uiten. Ze verklaren met name dat we alles wat we voelen, tot uiting moeten brengen om ons gerustgesteld te kunnen voelen.
Is dit waar? Moeten we het eerste zeggen wat ons voor de geest komt? Om deze emotie, deze oude bekende, beter te begrijpen, zullen we het grondig ontleden. Alles is niet altijd wat het lijkt. Tijd dus om in dit onderwerp te duiken.
Wat is woede?
Meestal voelen we woede wanneer we vinden dat één of meer mensen ons doelbewust beledigd hebben. Het ontstaat meer specifiek wanneer we het gevoel hebben dat ze ons vernederen.
Het heeft dus niet alleen te maken met het feit dat we iets niet bereikt hebben dat we voorgesteld hadden. Woede treedt daarentegen ook op wanneer we ons beledigd of gekwetst voelen.
We kunnen ook woede ervaren wanneer we sociale onrechtvaardigheid waarnemen. Als we op straat lopen en getuige zijn van hoe een vader of een moeder hun kind slecht behandelen, dan kunnen we woede of grote verontwaardiging voelen.
“Iedereen kan boos worden – dat is gemakkelijk maar om boos te zijn op de juiste persoon en in de juiste mate en op het juiste moment en om de juiste reden en op de juiste manier – dat zit niet in het vermogen van iedereen en is niet gemakkelijk.”
-Aristoteles-
Velen van jullie denken nu misschien “Ik ken iemand die echt boos wordt wanneer de printer niet werkt.” Vreemd genoeg kan die persoon zich in deze situatie ook vernederd voelen. Hoe is dit mogelijk?
Wel, die persoon is zo negatief dat hij veel van wat in zijn leven gebeurt, interpreteert als persoonlijke aanvallen. Als de printer niet werkt, dan kan hij iets denken als: “Het leven lacht mij uit en nu heeft het de printer kapot gemaakt.”
Dit voorbeeld kan ons helpen begrijpen dat we geen lichamelijk of extern actief gegeven nodig hebben om ons vernederd of boos te voelen. Het heeft daarentegen alles te maken met hoe we de doelbewustheid van iemand interpreteren. De vraag is dus of andere mensen ons van streek maken of dat wij onszelf van streek maken.
Woede en het ego
Telkens als we met woede reageren, proberen we op één of andere manier ons zelfvertrouwen te beschermen of op te peppen. Wanneer we dus het gevoel hebben dat iemand ons ego bedreigt, dan kunnen we onze woede, die oude bekende, op die persoon richten.
Soms worden we boos omdat iemand naar ons toetert wanneer we met de auto rijden. De reden van onze woede is hier dat we het getoeter interpreteren alsof ze ons beschuldigden van onrechtmatig gedrag. We kunnen dus het gevoel hebben dat ze onze identiteit bedreigen.
Aristoteles, de grote Griekse filosoof, beweerde dat “beledigingen verdragen en je vrienden laten beledigen slaafs is.” Deze uitspraak onthult een eenvoudige rechtvaardiging om onze woede los te laten. Is het de moeite waard om over een belediging boos te worden? Soms investeren we te veel energie in dingen die eigenlijk niet van belang zijn.
Ooit stelden zijn leerlingen aan de boeddha de volgende vraag. “Meester, overal waar we gaan, lachen mensen met ons en beledigen ze ons. Hoe komt het dat dit jou niet in het minst raakt?” Dit was het antwoord van de boeddha. “De belediging kan uit hen komen maar bereikt me nooit.”
Deze waardevolle les verzet zich tegen het betoog van Aristoteles dat eigenlijk lafheid inhoudt. De eerste les houdt lijden in. De tweede omvat vrede en sereniteit. Welke les moet jij dus kiezen om met woede, die oude bekende, om te gaan?
Woede en actie
Wanneer we voelen dat onze identiteit aangevallen wordt, ervaren we een enorme fysiologische activatie. Als gevolg is er sprake van een drang om de persoon aan te vallen die we voor de schade verantwoordelijk achten. Deze aanval kan lichamelijk of verbaal zijn. Dit zal van onze zelfcontrole afhangen en van de manier waarop we de situatie interpreteren.
Als we bijvoorbeeld het gevoel hebben dat onze baas ons aangevallen heeft, dan kan een manier om onze woede uit te drukken zijn dat we in onze job ondermaats presteren. We weten dat als we op een agressieve manier reageren, de gevolgen ernstig kunnen zijn.
We kunnen dan namelijk uiteindelijk onze baan verliezen. In situaties die een risico vormen voor een aspect van ons leven, kiezen we er misschien voor om meer indirecte acties te ondernemen.
Zodra we al onze woede op een andere persoon ontladen hebben, kunnen we ons schuldig voelen. Wanneer we tijd gehad hebben om de situatie te analyseren, voelen we ons wellicht schuldig omdat we beseffen dat we overdreven gereageerd hebben. Een schuldgevoel laat ons dus opnieuw overwegen of onze reactie de meest gepaste was.
Ten slotte willen we het ook over die mensen hebben die altijd boos lijken te zijn. Het is mogelijk dat zij een woede-eigenschap in hun persoonlijkheid hebben. Of ze hebben woede, die oude bekende, tot een manier van leven gemaakt. Dat betekent dus dat ze alleen weten hoe ze met woede moeten reageren.
In feite bestaan er verschillende vragenlijsten en tests om deze emotie te meten, zoals de STAXI-2 (State-Trait Anger Expression Inventory-2). Charles B. Spielberg, Ph. D., heeft deze vragenlijst ontworpen.
Hoe kan ik mijn woede, die oude bekende, beheersen?
Om rustig te worden moet je enkele keren via het middenrif in- en uitademen. Daarnaast kan je erover nadenken of die persoon die jou kwetst, jou echt wou beledigen.
In veel gevallen reageren we omdat we overstelpt worden met vragen. Misschien hebben we een slechte dag gehad. Dan kan alles ons laten ontploffen. We moeten dus inzien of toch minstens de mogelijkheid overwegen dat ook anderen slechte dagen hebben. Op die manier zullen we begrijpen waarom ze zo reageren en niet alles persoonlijk nemen.
Als onze baas ons op een onbeleefde manier aanspreekt over iets dat we gedaan hebben, dan heeft hij misschien al op dezelfde manier tegen een andere werknemer gesproken. We moeten het dan niet persoonlijk nemen. Het is integendeel mogelijk dat we gewoon in het kruisvuur terechtgekomen zijn van hoe de andere persoon reageerde.
Het kan dus lijken alsof anderen de controle over jouw emotionele toestand hebben. Toch heb jij de macht over jouw woede, die oude bekende. Jij beslist of je al of niet boos wordt. Ongetwijfeld is het risico veel te hoog om iets zo waardevol als je geluk in de handen van iemand anders te laten.
Ik nodig jou tot slot uit om jezelf als een actief element te zien wanneer je het gevoel hebt dat anderen jou schade berokkend hebben. Zie jezelf niet alleen maar als een passieve persoon die gewoon reageert. Jij hebt de macht in handen.
