Wereldkunstdag en het effect van kunst op geestelijke gezondheid

Instellingen als de WHO ondersteunen en bevorderen de deelname aan kunst, direct of indirect, omdat dit het welzijn van onze geest ten goede komt. Schilderen, naar concerten gaan of musea bezoeken gaat verder dan entertainment.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Sharon Laura Capeluto.

Laatste update: 17 april, 2024

Het fascinerende aan kunst is dat we ons niet bezighouden met het praktische nut ervan, maar met hoe het ons laat voelen en zelfs onze geestelijke gezondheid beïnvloedt. Wat ons er echt in fascineert is het effect dat het heeft op onze emoties en ervaringen. Zozeer zelfs dat we het overal tegenkomen: in onze huizen, op straat, in gesprekken en zelfs op reis.

De therapeutische kracht van het artistieke bij het verlichten van stress, het bevorderen van sociale verbondenheid en het bevorderen van emotioneel welzijn wordt steeds meer erkend. Het is een onderwerp dat verder gaat dan het verfraaien van de omgeving. En vandaag, op de herdenkingsdatum, nodigen we je uit om dieper in te gaan op de effecten ervan.

Waarom is 15 april Wereldkunstdag?

De International Art Association (Engelse link) heeft deze datum aangewezen als feest ter ere van de geboorte van de legendarische Italiaanse schilder Leonardo da Vinci. Vanaf 2019 is 15 april een dag om de ontwikkeling en promotie van kunst wereldwijd aan te moedigen .

Deze feestdag erkent niet alleen de nalatenschap van Leonardo Da Vinci, maar ook het belang van de kunsten en de activiteiten die betrekking hebben op het fysieke en psychologische welzijn van individuen en de gemeenschap in het algemeen. Kunst verrijkt ons, vergroot onze creativiteit en maakt ons menselijker.

Wat is de relatie tussen kunst en geestelijke gezondheid?

De kunsten zijn moeilijk te definiëren, maar ze hebben twee belangrijke kenmerken. Ten eerste wordt het artistieke object (fysiek of ervaringsgericht) gewaardeerd om wat het is en niet om zijn nut. Ten tweede wekken ze emoties op.

Bovendien overschrijden kunstuitingen zoals schilderkunst, muziek of film grenzen. Ze brengen ze zeer diverse groepen samen en benadrukken ze gedeelde menselijke gevoeligheden. De Negende Symfonie van Beethoven kan bijvoorbeeld je huid doen kriebelen, waar je ook vandaan komt. Een film zoals The Lion King kan je tot tranen toe roeren, ongeacht je cultuur.

Van kunst is ook aangetoond dat het aanzienlijke lichamelijke en geestelijke voordelen heeft. In een rapport van de Wereldgezondheidsorganisatie (Engelse link) wordt de rol van kunst bij de preventie en bevordering van gezondheid en bij de behandeling van ziekten benadrukt.

Een van de manieren is via kunstzinnige therapie, een therapeutische praktijk die kunstzinnige expressie gebruikt als hulpmiddel om het mentale, emotionele en fysieke welzijn te verbeteren. Het is een middel dat de expressie van emoties op een creatieve en gezonde manier bevordert.

Belangrijkste voordelen van kunstzinnige expressie voor de geestelijke gezondheid

Of je nu een instrument bespeelt, poëzie schrijft, knutselt, geniet van een concert of een museum bezoekt, kunst heeft een positieve invloed op jou en je geestelijke gezondheid. Door zowel maker als ontvanger te zijn, krijg je een aantal relevante voordelen.

Vermindert stress

Volgens een publicatie in Behavioral Sciences (Engelse link) is kunst een van de beste technieken om stress en angst te verminderen. Dit komt omdat kunstzinnige bezigheden fungeren als een gezonde ontsnappingsroute om opgehoopte emoties en spanningen los te laten, waardoor een toestand van kalmte wordt bevorderd.

Het is bewezen dat het maken van en/of genieten van kunst chemische stoffen vrijmaakt die geassocieerd worden met ons welzijn, zoals dopamine en serotonine, volgens de Valenciaanse Vereniging voor Emotionele Educatie en Creativiteit (Spaanse link).

Het bevordert de sociale verbondenheid

Heb je je ooit verbonden gevoeld met vreemden door een live concert bij te wonen en samen te zingen? Ben je wel eens bij een schilderworkshop of bij het schilderen van straatgraffiti geweest en heb je daar vrienden gemaakt? Heb je deelgenomen aan een jamsessie en geweldige mensen ontmoet? Het valt niet te ontkennen dat het artistieke ons verbindt op een dieper en betekenisvoller niveau.

Stimuleert de cognitieve functie

De beloningen van artistieke vaardigheden zijn ook opmerkelijk aan de cognitieve kant. Zo dagen disciplines als theater, fotografie of schrijven ons uit om de wereld vanuit onconventionele invalshoeken te bekijken. Dat bevordert mentale flexibiliteit en creativiteit.

Dit soort activiteiten helpt ons om ons vermogen om kritisch te denken en problemen op innovatieve manieren op te lossen uit te breiden.

Bevordert emotioneel welzijn

Onze emoties sluipen binnen in artistieke werken en handelingen. Het is geen toeval dat we blij worden van films of dat we na het spelen met verf minder stress voelen. Kunst is een veilige en speelse plek om complexe emoties, zoals verdriet of boosheid, op een constructieve en therapeutische manier te kanaliseren .

Kunst als een bron van onschatbare waarde voor preventie en behandeling

Hoewel het geen garantie is voor geluk, zorgt het integreren van kunst in ons dagelijks leven ervoor dat we minder snel psychische problemen zoals angst of depressie ontwikkelen.

Er is bijvoorbeeld  aangetoond (Spaanse link) dat kleitherapie alexithymie vermindert bij mensen met een zware depressie, terwijl muziektherapie het sociaal functioneren verbetert bij patiënten met schizofrenie. Dergelijke therapeutische benaderingen dragen ook bij aan het versterken van het gevoel van eigenwaarde en het lichaamsbeeld bij mensen met eetstoornissen.

Zoals een proefschrift van de Miguel Hernández Universiteit (Spaanse link) laat zien, laat kunst ook veelbelovende resultaten zien bij het ondersteunen van mensen die hebben geleden aan een posttraumatische stressstoornis. Denk aan slachtoffers van seksueel misbruik, geweld, terrorisme, oorlog en natuurrampen.

Het helpt hen niet alleen om uit te drukken wat ze hebben meegemaakt. Het helpt hen ook om hun gevoel van hulpeloosheid te verminderen en hun persoonlijke identiteit te behouden.

Kortom, deze bevindingen onderstrepen het belang van het inzetten van de therapeutische kracht van de kunsten om voor onze geestelijke en emotionele gezondheid te zorgen. Dit geldt zowel in specifieke behandelingen als in ons dagelijks leven.

Kunsten die opvallen omdat ze positief zijn in het beheer van emoties

Enkele van de kunstuitingen die ons helpen om met onze gevoelens om te gaan en ze op een gezonde manier te beheren zijn de volgende:

• Lezen.
• Schrijven.
• Luisteren naar of maken van muziek.
• Het creëren of waarderen van beeldende kunst zoals schilderen, beeldhouwen of fotografie.
• Deelnemen aan podiumkunsten zoals dans, theater of improvisatie.

De redenen? Het creatieve proces nodigt ons uit om onze emoties op een niet-bedreigende manier te verkennen. Het biedt ons een veilige en plezierige ruimte om beter te begrijpen wat we voelen.

Het biedt ons zelfs een uitlaatklep om stoom af te blazen en opgebouwde spanningen op een constructieve manier te verlichten door wat we voelen weer te geven door middel van vormen, kleuren, geluiden, scènes of bewegingen.

Het geheim is niet talent, het is openheid

Veel mensen denken dat alleen mensen met uitzonderlijke capaciteiten profiteren van de voordelen van kunst voor hun geestelijke gezondheid. Maar de waarheid is dat we er allemaal waarde in kunnen vinden, hoe mooi onze stem ook klinkt of hoe nauwkeurig we ook schilderen. Het gaat er niet om dat je een gave voor kunst hebt. Het gaat erom dat je bereid bent om het te ervaren.

Als we ons er zonder verwachtingen of eisen voor openstellen, stellen we ons open voor nieuwe manieren van denken, voelen en ervaren van de wereld om ons heen. Dus, weet je… Maak, observeer, deel en waardeer kunst.