Wat zijn roddels en waarom kunnen ze gevaarlijk zijn?

Roddels: we hebben allemaal weleens een aantal gehoord en een aantal verspreid. In meer traditionele, conservatieve tijden verstoorden ze hele families. Vandaag de dag circuleren ze op een andere wijze omdat onze manieren van communiceren ook zijn veranderd.

Het feit is dat roddels het vermogen hebben om enorme wanorde te creëren. Dat gebeurt dan ook dikwijls, zowel op sociaal als op persoonlijk vlak. Niemand wil graag het onderwerp van een roddel zijn omdat roddels nou eenmaal zelden met goede bedoelingen verspreid worden. Het zijn vaak in zekere zin verborgen boodschappen.

Wat zijn roddels?

Normaal gesproken zijn het orale boodschappen: het zijn woorden. De paradox hier is dat er geen bewijs staat om deze boodschappen te ondersteunen. Hoe meer mensen een roddel echter verspreiden, hoe meer mensen het als de waarheid gaan zien. Ze volgen op die manier een soort wet: als je iets vaak genoeg herhaalt, gaan mensen het vanzelf geloven.

De bron van de roddel is vaak moeilijk aan te wijzen. Dat komt mede dankzij het feit dat de specifieke woorden van de roddel vaak gaandeweg veranderen. Ken je het zogenaamde telefoonspel? Hierbij gaat een aantal mensen in een kring zitten, en iemand van hen bedenkt een zin. Deze zin wordt zachtjes door gefluisterd van persoon tot persoon, waarbij de laatste moet laten horen wat hij of zij uiteindelijk verstaan heeft. Het gebeurt vaak dat de uiteindelijke zin totaal niet lijkt op de oorspronkelijke zin. Zo gaat dat vaak ook bij roddels.

In het begin gaat het vaak over een klein iets of twijfel over het een of ander. “Ik heb gehoord dat ze mensen gaan ontslaan,” of “Anna is niet komen opdagen vandaag en ze is al de hele week verdrietig. Ik denk dat ze depressief is…”

Welke regels volgen roddels?

Onze hersenen geven echter de voorkeur aan zekerheden in plaats van hypotheses. Wat dus eerst een hypothese was, wordt uiteindelijk een soort dogma. Om nu  een einde te breien aan het definiëren van roddels, delen we de volgende lijst. Deze bevat de algemene regels die roddels volgen:

• Geheimhouding: De bron is onbekend. Het is overigens ook wetenschappelijk bewezen dat mensen de bron van kennis eerder vergeten dan de kennis zelf.
• Zekerheid: We twijfelen zelden aan roddels simpelweg vanwege de hoeveelheid moeite die dat vergt. Bovendien twijfelt niemand graag aan iemand die ons ervan verzekert dat hij of zij de waarheid spreekt.
• Nieuwsgierigheid: De roddel wekt onze nieuwsgierigheid. Dat kan omdat het om ons gaat, of omdat het om een schandaal gaat.
• Snelheid: Het vermogen van een roddel tot versnelling en vermeerdering maakt hem onstuitbaar.
• Nabijheid: Roddels worden gedeeld binnen relaties.
• Verandering: Je kunt ze zien als bomen. Nieuwe roddels vertakken zich en vullen gaten die zijn achtergelaten door de originele roddel.
• Viraal van aard. Elke ontvanger is een mogelijke mogelijke doorgever van de informatie. De ontvanger voegt vaak tijdens het doorgeven ook nog eens zijn eigen mening toe. De manier en de intonatie verandert tussen elke twee personen ook nog eens.

Hoe kunnen we een einde aan roddels maken?

Het antwoord is net zo simpel als dat het onmogelijk is: weerhoud mensen van communicatie. Dat kan natuurlijk niet! Een realistisch alternatief is ook moeilijk, maar wel net wat haalbaarder. Dit alternatief zou zijn dat we ons kritisch moeten opstellen richting alle informatie die we ontvangen.

We moeten ons afvragen of de bron van de informatie betrouwbaar is. Vraag indien mogelijk aan degene van wie je de roddel hebt gehoord, of zij de informatie zelf volledig vertrouwen. We horen ook na te denken over of de roddel iemand ten voordele komt en of hij of zij de bedenker is hiervan.

Een roddel waar men vooral voorzichtig mee moet zijn, is het soort dat minderheidsgroepen of andere weerloze mensen betreft. Daarom zegt men ook wel dat de geschiedenis wordt geschreven door de overwinnaars. De eerste  prijs die de verliezers moeten betalen, is dat de versie van de overwinnaars het verhaal is dat mensen zullen horen. Denk maar eens aan de dictaturen die Europa in de eerste helft van de 20e eeuw verwoesten.

We hoeven echter geen tijdreis te maken. Hier in het heden kunnen we ook zien dat veel stereotypen over gemarginaliseerde mensen systematisch door roddels onderhouden worden. Roddels onderhouden vooroordelen en discriminatie.