Wat schuilt er achter emotionele afhankelijkheid?
We zijn allemaal afhankelijk vanaf het moment waarop ons leven begint. In de baarmoeder van onze moeder en de eerste keer dat we huilen. Wanneer we voor het eerst vallen en tijdens onze eerste ontmoetingen met onbekende werelden. We zijn praktisch en emotioneel afhankelijk. We hebben andere mensen nodig om dingen voor ons te doen of ons te laten zien hoe we ze moeten doen. We hebben allemaal andere mensen nodig omdat we sociale en emotionele wezens zijn. Betekent dit dat we per se slachtoffer zijn van emotionele afhankelijkheid?
Niets kan zo veel emotionele onrust veroorzaken als een ander mens dat kan. Denk aan je eerste kus, iemand voor de eerste keer in jaren weer zien, of een kalmerende knuffel. Jij ademt, ik adem, wij ademen.
Als tieners vechten we hard voor onze onafhankelijkheid. Daarna realiseren we ons dat echte onafhankelijkheid niet mogelijk is. Onze primaire behoeften reageren niet goed op onafhankelijkheid. Denk aan liefde en genegenheid, ontmoetingen en meningsverschillen. Het creëren van een utopie voor onafhankelijkheid zou niet goed voor ons zijn.
Emotionele afhankelijkheid: een feit van het leven, of onze ketens
Dus als emotionele afhankelijkheid iets natuurlijks is, waarom behandelt de psychologie het dan als een probleem dat vermeden moet worden? Een reden is dat de psychologie niet immuun is voor maatschappelijke trends. Deze trends worden steeds meer individualistisch. Een andere reden is dat afhankelijkheid iets negatiefs kan worden wanneer dit op een bepaalde persoon gefixeerd wordt. Wanneer we iemand anders de verantwoordelijkheid geven om met de grillen en eetlust van ons innerlijke kind om te gaan en we denken dat die persoon onvervangbaar is.
Laten we eens naar een eenvoudig voorbeeld kijken. Anna vindt het tijd voor wat veranderingen in de inrichting van haar woning en ze wil graag een meubelstuk verplaatsen. Het is te zwaar voor haar om zelf te verplaatsen. Ze heeft de hulp van iemand anders nodig. Ze zou zichzelf kunnen helpen door fysica en mechanica te studeren en een krik op wielen te bouwen om het meubilair te verplaatsen. Die oplossing is op dit moment echter niet van toepassing.
De meest voor de hand liggende oplossing is om mensen te vinden die sterker zijn dan zijzelf. Anna denkt aan haar kinderen, maar die zijn op vakantie. In plaats daarvan vraagt ze haar nichten om hulp en die zijn blij dat ze haar kunnen helpen. Anna is dus afhankelijk, maar ze is niet afhankelijk van haar kinderen. Als zij het niet kunnen, is ze in staat om ergens anders hulp te zoeken. Hetzelfde gebeurt met emotionele onafhankelijkheid/afhankelijkheid.
Het wordt gevaarlijk als we afhankelijk zijn van één persoon. Wanneer we van hem verwachten dat hij de verantwoordelijkheid draagt voor onze emotionele staat. Het is gevaarlijk omdat het ons verzwakt. Op de lange termijn zal het de relatie verpesten. Het ergste gebeurt echter voordat de relatie eindigt. We zullen onszelf vernietigen met wanhopige maatregelen om te voorkomen dat we de persoon verliezen waar ons geluk van afhankelijk is.
De vier stappen van emotionele afhankelijkheid
De weg naar emotionele vernietiging die wordt veroorzaakt door afhankelijkheid bestaat over het algemeen uit vier verschillende stappen. We beginnen deze stappen te zetten als we beginnen te vrezen voor verlies. Dit soort angst is meestal ongegrond en maakt afhankelijkheid nog sterker.
Als ik me niet geliefd en nodig zou voelen, als je ontkende dat je je slecht voelt vanwege mij en uit medelijden voor me zorgt, als ik niet eens in staat ben om ervoor te zorgen dat je me gaat haten, nu zul je me moeten zien, of je dat wilt of niet. Vanaf nu ga ik proberen om je bang te maken.
De eerste stap voor een afhankelijk persoon is om zichzelf onmisbaar te maken voor de persoon van wie hij afhankelijk is. Hij noemt en belicht voortdurend de bijdragen die hij levert aan het leven van de ander. ‘Als je mij niet had…’, ‘Wie zou dit anders voor jou doen?’, ‘Je kunt het proberen, maar je zult nooit iemand vinden zoals ik.’
De afhankelijke persoon kan ook proberen een soort garantie of verzekering te worden. ‘Als je bij me blijft, zal het je nooit aan iets ontbreken.’ Hij probeert de ander bij hem te laten blijven, ook al is het maar voor een of ander voordeel.
We lopen naar beneden naar de tweede stap als de eerste stap niet werkt. De tweede kan ook samen met de eerste blijven werken. In deze stap speelt de afhankelijke persoon het slachtoffer om medelijden te krijgen. Zijn dagelijkse strijd wordt een ware tragedie. Als de andere persoon probeert te vertrekken tijdens deze momenten, ziet hij eruit als een monster. Dit is meestal een strategie die een afhankelijke persoon goed kent en waarschijnlijk al eerder gebruikt heeft om aandacht te krijgen.
De derde en vierde stap zijn paradigmatisch. Met deze stappen probeert hij zich te beschermen tegen datgene waar hij het meest bang voor is: onverschilligheid. Deze twee stappen zijn onderling verwisselbaar. Ze kunnen tegelijkertijd gebeuren, de volgorde is niet belangrijk.
Daarnaast verwijzen beide stappen naar oeremoties: haat en angst. Uit angst voor onverschilligheid probeert de afhankelijke persoon ervoor te zorgen dat de ander hem gaat haten. Het is een vorm van zelfbedrog. Hij wil aanwezig zijn in het leven van de ander. Hij probeert een blijvend gevoel en verbondenheid te creëren, ook al is het gevoel haat.
De vierde stap is het uiten van bedreigingen. ‘Als je er zelfs maar aan denkt om te vertrekken, weet ik niet wat ik zal doen’, ‘Als je verdwijnt, heb ik geen reden om te leven’, ‘Als je besluit te vertrekken, beloof ik je dat je me nooit meer zult zien’, ‘Je kunt beter niet huilen als ik weg ben.’ De afhankelijke persoon probeert zijn angst voor verlies te verspreiden. Deze angst is niets meer dan bedrog, maar dit dient als vervanging voor liefde.
De afhankelijke persoon lijdt en laat anderen lijden
Op de een of andere manier wordt de afhankelijke persoon gemarteld door zijn eigen afhankelijkheid. Als hij ergens het slachtoffer van is, is het wel zijn hoop en het toevertrouwen van zijn lot aan iemand anders. Dit dwingt hem om zichzelf op te offeren zodat die persoon niet weggaat. Hij heeft echt het gevoel dat als de andere persoon vertrekt, hij zijn leven zal verliezen. Veel van wat hij zegt is manipulatief, maar daarachter schuilt het ware lijden.
Helaas is het moeilijk om emotionele afhankelijkheid toe te geven. Het risico bestaat dat je laf, zwak van karakter of zelfs dom wordt genoemd. Toch is het vaststellen van afhankelijkheid de eerste stap om dit te herstellen. De sleutel ligt in het begrijpen dat hoewel onze behoeften uniek zijn, er veel mensen zijn die eraan kunnen voldoen en dat de manieren waarop ze kunnen worden bevredigd gevarieerd zijn.
