Wat is ontrouw volgens de psychologie?

Ontdek wat de experts zeggen over ontrouw en hoe dit kan worden overwonnen.

Beoordeeld en goedgekeurd door de psycholoog Sergio De Dios González.

Geschreven door Redactieteam

Laatste update: 15 januari, 2023

In de regel vertegenwoordigt ontrouw een enorm belangrijk persoonlijk drama. Het gaat om de schending van het vertrouwen in een stel, waarbij verbintenis, verlangens, pacten en intimiteit worden ondermijnd. Deze veel voorkomende menselijke ervaring veroorzaakt vaak een breuk in het hart en geeft vorm aan een situatie die niet altijd op de meest efficiënte manier wordt aangepakt.

Er zijn vele redenen waarom een partner ontrouw kan zijn. Relatiedeskundigen beweren dat de dynamiek gebaseerd op verraad veel verder gaat dan karakter, persoonlijkheid of tekorten in een relatie. Maar hoe dan ook, het resultaat is altijd hetzelfde: ontevredenheid, lijden, problemen die zich vastzetten, en het complexe dilemma hoe te handelen na ontrouw.

De oorzaken van ontrouw volgens de psychologie

Zoals we al eerder zeiden, is er niet één oorzaak voor ontrouw. Dat gezegd hebbende, zijn er enkele gemeenschappelijke triggers bij ontrouwe mensen geïdentificeerd.

Neurologische factoren

Interessant genoeg is er steeds meer bewijs voor de betrokkenheid van verhoogd testosteron als voorspeller van ontrouw. Sari van Anders, Ph.D. is klinisch psycholoog aan de Universiteit van Michigan (VS).

Zij heeft enkele fascinerende beoordelingen uitgevoerd van testosteronniveaus bij zowel mannen als vrouwen. Ze ontdekte dat hoe hoger de niveaus van dit hormoon, hoe groter het verlangen om andere seksuele partners te zoeken.

Soorten gehechtheid

Gehechtheid is een affectieve band die een persoon in staat stelt om nabijheid met een ander te bereiken of te behouden. De gehechtheidstheorie van John Bowlby stelt dat, afhankelijk van het type gehechtheid waarmee we zijn opgevoed, het een lager of hoger risico bepaalt als het gaat om het vertonen van gedrag gebaseerd op ontrouw.

• Een angstige gehechtheid definieert personen die het meest bang zijn voor afwijzing. Het zijn profielen met weinig of geen impulscontrole. Dit is een risicofactor als het gaat om het verraden van partners.
• Een ongeorganiseerde gehechtheid identificeert individuen die niet in staat zijn om zich in relaties echt aan partners te hechten. Ze zijn onvoorspelbaar en missen de emotionele volwassenheid waarmee ze stevige en veilige verbintenissen kunnen opbouwen.

Een studie (Engelse link) uitgevoerd met getrouwde stellen gaf aan dat gehechtheidsangst ontrouw in het huwelijk positief voorspelt. Aan de andere kant is gehechtheidsvermijding niet gerelateerd aan ontrouw.

Risicovolle minnaars

Sommige mensen dragen een geaccentueerd gevoel van risico in hun persoonlijkheid. Hun dopamineniveaus zijn hoger en ze hebben intense situaties nodig om verboden of spannende handelingen uit te voeren om hun gevoelens van plezier en bevrediging te intensiveren.

Ze zijn bijvoorbeeld vaak extreem geïnteresseerd in het verraden van hun partners en het hebben van seksuele ontmoetingen buiten hun relatie.

Macht en economisch niveau

In de regel vertonen personen met meer macht en hogere inkomens hogere ontrouwprofielen. Dat is niet alleen omdat ze meer mogelijkheden hebben om dat te doen, maar ook omdat ze zich vaak verbinden met gelijkgestemden, mensen met dezelfde sociale, psychologische en motivationele eigenschappen en het soort eigenschappen dat het overschrijden van grenzen stimuleert.

De resultaten van een onderzoek (Engelse link) toonden aan dat macht positief samenhangt met ontrouw, omdat het vertrouwen in het vermogen om partners aan te trekken erdoor toeneemt. Dit verband werd gevonden voor zowel daadwerkelijke ontrouw als de intentie tot toekomstige ontrouw.

Anderzijds bleek uit onderzoek (Engelse link) naar relaties, ontrouw en financiën dat economische afhankelijkheid de kans op ontrouw vergroot bij zowel mannen als vrouwen.

Volgens de auteur van dit onderzoek is er vijf procent kans dat vrouwen die economisch afhankelijk zijn van hun man ontrouw worden, terwijl deze mogelijkheid bij mannen 15 procent is (American Sociological Association, 2015).

Seksueel verlangen

Seksueel verlangen is de meest voorkomende verklaring voor ontrouw. Libido, het oncontroleerbare verlangen dat niets te maken heeft met verliefdheid, geeft aanleiding tot situaties waarin bepaalde profielen de stoute schoenen aantrekken en ontrouw plegen.

Maar anderen geven, ondanks dat ze zich bewust zijn van seksuele aantrekkingskracht, meer waarde aan de emotionele pacten die met hun partners zijn gesloten en overschrijden die grenzen niet.

Emotionele ontrouw

Tegenwoordig leven we in een steeds meer hyperverbonden en digitale wereld. Dit betekent dat ontrouw die uitsluitend gebaseerd is op het emotionele element (zonder seks erbij) echt veel voorkomt.

Sommige mensen ontwikkelen bijvoorbeeld vriendschappen die een intiemer en medeplichtiger niveau bereiken dan met hun partners. Het komt vaak door het gewicht van de routine, de behoefte aan iets nieuws, of gewoon de zoektocht naar wat niet gevonden kan worden in hun bestaande relatie.

Motieven om ontrouw te zijn

Mannen hebben vaker affaires dan vrouwen en zoeken vaak meer seks of aandacht (Wang, 2018). In feite drukken ze hun liefde op een meer fysieke manier uit, zodat seks vaak een belangrijke weg wordt naar verbinding en intimiteit.

Aan de andere kant, als vrouwen vreemdgaan, proberen ze vaak emotionele leegtes op te vullen (Tsapelas, Fisher & Aron, A, 2010). Ze zijn geneigd te klagen over ontkoppeling en zoeken gewild en gewaardeerd te worden. Bovendien voelen vrouwen zich vaker niet gewaardeerd of genegeerd. Dit brengt hen ertoe de emotionele intimiteit van buitenechtelijke affaires te zoeken.

Doorgaans is een affaire een ‘overgangsfase’ voor een vrouw. Het is als het ware een manier om hun bestaande relatie te beëindigen. Ze zijn serieus op zoek om die af te maken en de ander helpt hen daarbij.

Ontevredenheid

In de meeste gevallen komt ontrouw voort uit gevoelens van persoonlijke ontevredenheid. Dit is een gevoel van ontevredenheid met iemands leven. Maar wanneer ontstaat dit gevoel meestal? In werkelijkheid sleept het zich vaak lang voort voordat de partner de persoon ontmoet met wie hij ontrouw is.

Vaak is ontevredenheid het gevolg van angsten, onzekerheden en besluiteloosheid. Het betekent dat het leven voorbij gaat zonder enige stimulans of persoonlijke betekenis. Dat komt omdat het individu niet moedig genoeg is om situaties die hem ongelukkig maken onder ogen te zien, op te lossen en beslissingen te nemen.

Andere keren neemt de ontevredenheid binnen een relatie toe omdat het gewoon niet werkt en er geen beslissingen worden genomen. Als gevolg daarvan houden de partners een steeds afstandelijkere, koude en monotone relatie in stand, waarin de enige oplossing die ze zien vermijding en toenemende ontevredenheid is.

Vertouwen

Maar zoals we al eerder zeiden, is trouw een van de fundamentele pijlers die de stabiliteit van een relatie mogelijk maken. Wordt dit verbroken, dan wekt dat wantrouwen op, wat een belangrijke en noodzakelijke waarde is in een veilige relatie.

De ontevreden persoon in een relatie die ontrouw is, vermijdt de werkelijkheid. In feite zijn ze bang om die onder ogen te zien. Dat kan komen door bepaalde angsten of een laag persoonlijk zelfbeeld. Ze hebben last van crises, wrijvingen en discrepanties, zowel persoonlijk als als partner, door oude onopgeloste conflicten,

Een professional zal de ontrouwe partner kunnen begeleiden bij het aanpakken van hun interne werkelijkheid, problemen met hun zelfbeeld, of hun onvermogen om een stevige en veilige relatie op te bouwen. Ze zullen het individu helpen bij het leren hoe hij de moed en de zekerheid kan krijgen om betere beslissingen te nemen voor het leiden van een gelukkig en vervuld leven.

De effecten van ontrouw

Werkend vanuit een gedragsperspectief noemen de psychologen Kristina Gordon en Donald Baucom de volgende effecten wanneer een bedrogen partner ontrouw ontdekt:

Cognitieve effecten

Een van de eerste reacties van de bedrogen partner is ruminatie. Deze gedachten kunnen zo overweldigend en oncontroleerbaar worden dat ze hun concentratie en vermogen om normaal te functioneren kunnen verstoren.

Een andere belangrijke reactie bij het individu dat ontdekt dat zijn partner ontrouw is geweest, is de manier waarop hij/zij tegen hem/haar en tegen zijn/haar relatie aankijkt. Het vertrouwen is immers geschonden – zowel in deze relatie als voor eventuele toekomstige. In feite voelen ze zich niet langer veilig.

Gedragsreacties

Er zijn verschillende soorten gedragsreacties. Tot de meest voorkomende behoren de uitingen van agressiviteit bij de verradene. Ze kunnen bijvoorbeeld gewelddadig worden tegenover hun partner of een derde.

Anderzijds kunnen ze contact met hun ontrouwe partner vermijden en onmiddellijk uit elkaar gaan. Dit helpt hen het lijden te vermijden dat de ontrouw van hun partner veroorzaakt.

Ze kunnen ook hyperwaakzaamheid vertonen in een poging zichzelf ervan te verzekeren dat de ontrouw is afgelopen, of obsessief vragen stellen over wat er is gebeurd. Ze kunnen ook op een extreem agressieve manier met hun partner communiceren.

Emotioneel

Het emotionele leed is enorm. Gevoelens van woede, spot, depressie, angst, het gevoel een slachtoffer te zijn van iemand die hen dierbaar is, enz.

Bovendien kan de ontdekking van ontrouw soms leiden tot een depressie die verband houdt met het verlies van een geliefde of partner of een verandering in de status quo die eigenlijk gunstig was.

Veel auteurs zijn van mening dat de emotionele reacties die optreden bij het slachtoffer van ontrouw lijken op die welke optreden bij een posttraumatische stressstoornis. Bijvoorbeeld:

• Slaapproblemen.
• Prikkelbaarheid met woedeaanvallen.
• Hyperwaakzaamheid om ervoor te zorgen dat problemen zich niet meer voordoen.
• Een overdreven schrikreactie.
• Een sterke fysiologische reactie op stimuli die hen herinneren aan het verraad. Bijvoorbeeld films, tv, opmerkingen, enz.

Uit onderzoek (Engelse link) blijkt dat ontrouw naast stress ook verhoogde angst en depressie kan veroorzaken.

De effecten van ontrouw worden ook gezien bij kinderen. Een studie (Engelse link) suggereert dat kinderen met ouders die affaires hebben gehad, vertrouwensproblemen kunnen hebben met hun toekomstige romantische partners. Ook zijn ze geneigd zich in hun volwassen relaties op dezelfde manier te gedragen (Engelse link).

Aan de andere kant is gebleken dat vrouwen meer last hebben van emotionele affaires en mannen van fysieke. Dit verschil werd versterkt door een groot onderzoek naar ontrouw(Engelse link).

Is het mogelijk voor een ontrouw persoon om zijn houding te veranderen?

Een ontrouw persoon kan daarmee ophouden, zolang hij het verlangen heeft naar een stabiele relatie. Als dit het geval is, kunnen ze het beste de aandacht van een psychotherapeut zoeken. Die zal hen kunnen helpen die persoonlijkheidskenmerken te beheersen die hen verhinderen trouw te blijven aan hun partner.

Evenzo, als het verlangen van de partner is om de relatie voort te zetten, ondanks de ontrouw, moet het probleem idealiter worden aangepakt via relatietherapie. In dit geval moeten beide partners de wens hebben om het conflict op te lossen. Maar als beide partijen niet meewerken, zal relatietherapie hen niet de gewenste of verwachte oplossing kunnen bieden.