Wat is het voorzorgsprincipe precies?

Het belangrijkste doel van het voorzorgsprincipe is het garanderen van het eindresultaat van de eerlijke rechtsgang. Lees verder voor meer informatie!

Beoordeeld en goedgekeurd door de psycholoog Sergio De Dios González.

Geschreven door Patricia Grande Yeves

Laatste update: 27 december, 2022

Het voorzorgsprincipe maakt deel uit van de gerechtelijke procedure. Bovendien heeft het een zeer specifiek doel: de doeltreffendheid van het proces zelf vergroten. Meer in het bijzonder maakt het een opgelegde straf legitiem.

Het hoofddoel is het resultaat van het proces te waarborgen door middel van verschillende maatregelen en mogelijke problemen die zich kunnen voordoen, te voorkomen. “Voorzorgsmaatregelen” betekent in dit verband: voorkomen dat een bepaald doel wordt bereikt of dat wordt voorzien wat het bereiken van een bepaald doel in de weg kan staan.

Het voorzorgsprincipe is dus juridisch gezien in wezen een garantie. Het verzekert de mensen dat het gegeven vonnis zal worden nageleefd. Ook omdat iemand instaat voor zijn eigen ontwikkeling.

Het voorzorgsprincipe

Het voorzorgsprincipe staat in geen enkele wet of beleid uitdrukkelijk vermeld. Ondanks de aanvaarding ervan in internationale verdragen en andere verklaringen, is er in een aantal landen niet veel gedaan om het voorzorgsprincipe wettelijk te implementeren.

Bepaalde Amerikaanse wetten volgen echter wel het concept van het voorzorgsprincipe. De Occupational Safety and Health Act (OSHA) vereist bijvoorbeeld voorzorgsmaatregelen wanneer er chemicaliën worden gebruikt op de werkplek, vooral wanneer deze op de lijst van kankerverwekkende stoffen staan.

Ieder mens heeft het fundamentele recht op juridische bijstand en het recht om zich te laten vertegenwoordigen in een rechtszaak. Dit is vooral om gelijk te zijn aan de tegenpartij, zodat het niemand op enig moment aan verdediging ontbreekt.

Legale basis

Het voorzorgsprincipe heeft twee juridische grondslagen die betekenis geven aan het bestaan. Hun Latijnse fundamenten zijn periculum in mora en fumus boni iuris.

• Periculum in mora, vertaald als juridische schade, zou worden veroorzaakt door de lange duur van de gerechtelijke procedure. Het verwijst naar het gevaar dat kan voortvloeien uit het feit dat het veel tijd kost om een juridisch conflict op te lossen. Iemand die onder toezicht staat kan bijvoorbeeld proberen te vluchten, zich te verstoppen of te knoeien met bewijsmateriaal dat relevant is voor de zaak. Daarom is het essentieel om snel en doeltreffend te handelen voor, tijdens en na het proces.
• Fumus boni iuris betekent dat de kans op een misdrijf bestaat. Dit betekent dat er voldoende bewijs is om iemand van een misdrijf te beschuldigen, dus de vermeende dader. Men moet deze gronden altijd interpreteren vanuit de proportionaliteit van de reeks beschuldigingen die nog steeds niet zijn opgelost. Dit komt omdat een onevenredige of onredelijke maatregel de rechten van individuen kan schenden, waardoor het voorzorgsprincipe contraproductief kan zijn.

De belangrijkste kenmerken van het voorzorgsprincipe

Het voorzorgsprincipe heeft de volgende kenmerken:

• Instrumentaliteit. Het is alleen gerechtvaardigd in het licht van het hoofdproces, waaruit het zijn resultaat garandeert.
• Voorlopigheid. Het voorzorgsprincipe is niet bedoeld om definitief te zijn. In plaats daarvan verdwijnt het wanneer het niet langer nodig is voor een eerlijk proces.
• Tijdelijkheid. De duur ervan heeft een vervaldatum. Natuurlijk kunnen er uitzonderingen zijn als het de grondrechten aantast.
• Variabiliteit. Het voorzorgsgemiddelde is gemakkelijk te wijzigen wanneer de situatie die tot de adoptie ervan heeft geleid, verandert.
• Bevoegdheid. Het voorzorgsprincipe kan alleen door de rechter worden toegepast. Dat wil zeggen dat alleen een rechter kan besluiten het voorzorgsprincipe op te leggen, omdat veel voorzorgsprincipes de grondrechten aantasten.

Middelen van het voorzorgsprincipe

De twee soorten voorzorgsmaatregelen zijn het voorzorgsprincipe en de voorzorgsaanpak. Ze kunnen ook worden onderverdeeld in dwangmaatregelen en preventieve maatregelen.

Dwangmaatregelen

Een voorzorgsprincipe is een beginsel dat de doeltreffendheid van de gerechtelijke procedure waarborgt. Dit is van toepassing op de persoon of personen tegen wie een onderzoek loopt, en zelfs op gewone verdachten die naar verluidt op heterdaad betrapt zijn.

Laten we met name detentie als een primair voorzorgsprincipe noemen. Een persoon wordt van zijn vrijheid beroofd met het doel dat hij of zij makkelijk beschikbaar is voor de gerechtelijke autoriteit.

Zo kan zich tijdens de procedure een voorzorgsprincipe ontwikkelen. Het is het meest transcendent voor juridische doeleinden. Ook kan een voorzorgsmaatregel worden opgesplitst in een persoonlijke of een vermogensrechtelijke maatregel, afhankelijk van de vraag of het geschil over een persoon of over goederen gaat.

De griffiers van de rechtbank proberen zich ervan te verzekeren dat de persoon of de goederen in kwestie aanwezig zijn wanneer de rechter een definitief vonnis dicteert. Een persoonlijk voorzorgsprincipe heeft tot doel ervoor te zorgen dat de crimineel er is om een bepaalde straf te vervullen.

Het eigendomsprincipe omvat vermogen die in de loop van een rechtszaak relevant kunnen worden, zoals borgsommen of inbeslagnames. Het is de moeite waard om te benadrukken dat voorlopige hechtenis en proeftijd de twee belangrijkste persoonlijke voorzorgsmaatregelen zijn.

Tot slot probeert men met een preventiebeginsel een strafbaar feit of een herhaalde overtreding te voorkomen. Het doel ervan is het waarborgen van sociale controle en veiligheid. Deze zijn tegenwoordig erg populair.

Interdictief

Het interdictieve voorzorgsprincipe daarentegen beïnvloedt en beperkt bepaalde rechten. In bepaalde gevallen maken deze deel uit van de voorzorgsmaatregelen. Dit komt doordat zij een alternatief bieden voor voorlopige hechtenis. Ook gebruikt men het om de slachtoffers tijdens de gerechtelijke procedure te beschermen.