Wat is het verschil tussen oprechtheid en oprechticide?

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Adriana Díez.

Laatste update: 27 december, 2022

Is het altijd een goed idee om altijd de waarheid te vertellen? Hechten we echt waarde aan oprechtheid? Wanneer getuigt iets van oprechtheid, en wanneer van oprechticide? Wat we met dit laatste bedoelen is het vertellen van de waarheid zonder tact, zonder grenzen en zonder na te denken over wat de ander voelt of wilt. Daar bovenop komt ook nog dat het gebruik van oprechtheid zonder na te denken kan leiden tot het onnodig kwetsen van iemand.

Oprechtheid versus oprechticide

Het beste wat je kunt doen is de waarheid gebruiken om te helpen, en oprechtheid om te bouwen. Gebruik het nooit om andere mensen een kopje kleiner te maken! Onthoud altijd dat de waarheid een krachtig wapen is en je empathie en sociale intelligentie nodig hebt om het op een juiste manier in te zetten.

En zelfs als je niet aan het liegen bent wanneer je oprechticide pleegt, zelfs als je de waarheid vertelt, wanneer je zoiets doet zonder aan de ander te denken of om de druk maar van jezelf af te halen, help je de ander hier niet mee. Je gebruikt de waarheid dan niet zoals je dat zou moeten doen. Wat je doet is feiten gebruiken om anderen te kwetsen — vooral als je ze op het foute moment inzet.

Betekent dat dan dat je maar moet liegen om andermans gevoelens te besparen? Het antwoord op die vraag is niet zo simpel. Het valt niet in zwart-witte termen als ‘liegen‘ en ‘de waarheid vertellen’ te omschrijven. Er zijn momenten waarin de waarheid totaal niet zal helpen of dingen juist erger maakt. Het beste wat je dan kunt doen is proberen te over te brengen wat je graag duidelijk wilt maken, maar doe dit dan wel met wat gevoeligheid. Probeer het juiste moment en de juiste plaats hiervoor te vinden en bedenk een manier waarop je het gesprek het beste kunt hebben.

Wat gebeurt er in je brein wanneer je liegt?

Een studie die onder andere gepubliceerd is in de Nature Neuroscience bewijst het een en ander. Zo is het zo dat naarmate we vaker liegen, onze amygdala — een hersengebied dat actief wordt wanneer we liegen — steeds minder en minder activiteit laat zien. Dat wil zeggen dat hoe vaker je leugens vertelt, hoe minder gevoelig je brein hiervoor wordt.

Hieruit kunnen we dus concluderen dat wanneer je liegt, je hersenen op den duur in een staat van rust raken. Het went in principe aan het liegen. Het is echter niet je bedoeling om te liegen. Je wilt juist leren om de waarheid ergens uit te halen en deze te delen. Je sociale relaties zullen echter niet lang standhouden als je geen verbaal filter ontwikkelt. Dan maakt het namelijk niet uit of wat je zegt geworteld is in de realiteit of niet.

Zoals we al zeiden word je niet beter in het een of ander door oprechticide te plegen. Je zelfvertrouwen wordt er niet beter op en hetzelfde geldt voor je relaties met anderen. Wat echter wel helpt, is gevoeligheid richting anderen. Er zijn bepaalde waarheden die je het beste kunt leveren met een lichte soort fijnheid. Ook zijn er waarheden die je het beste voor jezelf kunt houden tot een later moment en er zijn ook weer anderen die je het beste helemaal niet kunt delen. Dit omdat ze simpelweg zo belangrijk niet zijn. Soms is het ook beter om informatie beetje bij beetje te delen zodat de ander de tijd krijgt om deze langzamerhand tot zich te nemen.

Is het goed om altijd de waarheid te vertellen, of is dat oprechticide?

De psychologe Claudia Castro Campos heeft een onderzoek uitgevoerd over liegen. Hieruit volgden een paar interessante feiten. Zo demonstreerde ze dat gemiddeld genomen iedereen elke dag zo’n één tot twee leugens vertelt. Het maakt niet uit of het grote of kleine leugens zijn. Het punt is dat we ze gebruiken om de realiteit naar onze eigen voorkeuren willen vormen.

Er bestaat een populair gezegde met betrekking tot het feit dat dronken mensen en kinderen nooit liegen. Dat gebeurt omdat de gebieden in je hersenen die ons sociaal remmen en censureren gedempt worden. Dit zien we met name bij dronken mensen en bij kinderen. Natuurlijk dient dit niet hetzelfde doel bij kinderen als bij dronken volwassenen, want bij kinderen zijn de hersenen immers nog volop in ontwikkeling. Wel blijkt hieruit dat onze maatschappij en het vermogen van onze eigen hersenen ons erop voorbereidt om de waarheid te leren verbergen. Zo leren we tr liegen of om een glimlach te geven om het effect van iets negatiefs maar te verminderen.

Er zijn mensen met goede sociale vermogens. Dit zijn degenen die weten hoe je oprecht kunt zijn zonder een ander te kwetsen. Dat staat niet gelijk aan liegen, maar aan het overbrengen van informatie op een passende manier. Het gaat er niet om wie de meest oprechte persoon is; het gaat erom wie de waarheid op de beste manier kan overdragen. Het belangrijkste hier is in elk geval dat je trouw aan jezelf blijft en onthoudt dat je het vermogen hebt om anderen veel pijn te doen. De waarheid, wanneer deze besproken wordt op een intelligente manier met goede bedoelingen, zal altijd zijn vruchten afwerpen.