Wat is gewetenswroeging en hoe ga je ermee om?

Er zijn verschillende strategieën om van gewetenswroeging af te komen, zoals vergeving, acceptatie en zelfcompassie. Als je meer wilt weten over andere sleutels, lees dan verder!

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog José Padilla.

Laatste update: 16 juli, 2024

Gewetensvol berouw stelt ons in staat om onze fouten te erkennen, de overtredingen die we hebben veroorzaakt te herstellen en het verwerpelijke gedrag dat we vertonen te veranderen. Ondanks de deugdzame kant van gewetenswroeging, is het een ongemakkelijke ervaring als het invasief wordt en opdringerige gedachten en onaangename emoties opwekt.

Hoe kunnen we er in deze context mee omgaan om onze gemoedsrust te herwinnen? We zullen nu een definitie geven om het beter te begrijpen en een aantal aanbevelingen doen om het te helpen elimineren.

Wat is gewetenswroeging?

Dit is een psychologische toestand die geassocieerd wordt met spijt en schuld voor het begaan van een schadelijke of immorele daad.

Wanneer het ervaren wordt, is het individu zich bewust van zijn of haar persoonlijke verantwoordelijkheid voor de wandaad, wenst het nooit gedaan te hebben en wenst het slachtoffer van zijn of haar daad genoegdoening te geven. Er zijn twee componenten die met wroeging te maken hebben: cognitief en emotioneel.

De eerste omvat reflectie, herziening en evaluatie van de discrepanties tussen het schadelijke gedrag en de eigen morele normen en waarden. Het omvat ook het vermogen om wangedrag toe te geven en verantwoordelijkheid te aanvaarden voor de gevolgen van iemands daden.

De cognitieve dimensie stelt de persoon in staat om te weten wat hij/zij verkeerd heeft gedaan en hoe hij/zij het anders had kunnen doen. Aan de andere kant omvat de emotionele component, die ook geassocieerd wordt met de cognitieve component, alle gevoelens die de persoon ervaart als gevolg van zijn/haar daden en beschuldigende reflecties: verdriet, schuld, schaamte, angst.

De intensiteit en het voortduren van deze stemmingen zijn recht evenredig met de ernst van de fout en het niveau van ontwikkeling van moreel bewustzijn. De onderlinge relatie van beide is de sleutel tot de ervaring van gewetenswroeging.

Als er bijvoorbeeld wel schuld (emotie) wordt gevoeld, maar deze is niet gekoppeld aan een reflectie die de wortels van de malaise blootlegt, zou er geen sprake zijn van wroeging, omdat de persoon niet zou weten waarvoor hij/zij berouw moet hebben.

Als er wel reflectie is, maar geen emotie, dan zou er geen affectieve mobilisatie zijn die de persoon ertoe zou aanzetten om zijn gedrag te corrigeren.

Hoe kun je gewetenswroeging overwinnen?

Hoewel gewetenswroeging geen slechte zaak is, omdat het helpt om fouten te herkennen en te herstellen, willen veel mensen zonder wroeging leven. Hier volgen enkele algemene richtlijnen over hoe je ermee om kunt gaan als het zich voordoet.

1. Accepteer je emoties

Vermijd het onderdrukken, bekritiseren, afwijzen of veroordelen van de emotie die je voelt. Valideer je ervaring en accepteer je gevoelens zoals ze zijn. Acceptatie is een houding die negatieve emoties vermindert (Engelse link) en je psychologische gezondheid bevordert, waardoor je beter kunt omgaan met de emotionele component van spijt. Volg deze richtlijnen om te accepteren hoe je je voelt:

• Merk de emoties op.
• Vermijd weerstand tegen hun aanwezigheid.
• Onthoud dat je niet bent wat je voelt.
• Houd een dagboek bij over je emoties.
• Beoefen mindfulness (mindfulness) om aanwezig te zijn bij je gevoelens.

2. Neem afstand van je gedachten en accepteer ze

Acceptatie van gedachten ontwikkelt zich op dezelfde manier als emotionele acceptatie: niet oordelen, vermijden, bekritiseren of onderdrukken…. Het doel is om de invloed van de cognitieve component van gewetenswroeging te verminderen.

Aan de andere kant zal afstand nemen je helpen om ze vanuit een ander perspectief te zien, één van waaruit ze niet zo’n sterke invloed hebben. Hier zijn enkele technieken om afstand te nemen van je gedachten:

• Observeer wat je denkt.
• Verbaliseer wat je denkt.
• Erken dat je gedachten iets zijn dat je hebt, niet dat je bent.
• Schrijf een ander verhaal dan je gedachten suggereren.
• Accepteer dat wat je denkt een gedeeltelijke beschrijving van de werkelijkheid is.

3. Behandel jezelf met compassie

Om gewetenswroeging te elimineren, moet je zelfcompassie hebben. Hierdoor zul je in staat zijn om jezelf vriendelijk te behandelen, zonder straf en verwijten.

Deze warme, empathische en begripvolle houding ten opzichte van jezelf zal je verbetering en je morele en persoonlijke groei vergemakkelijken. Er zijn verschillende manieren om zelfcompassie te beoefenen, maar Kristin Neff, een expert op het gebied van compassie, stelt in haar boek Be Kind to Yourself drie centrale assen voor om het toe te passen:

• Volledig aanwezig zijn op het huidige moment: doe het zonder het te bekritiseren. Zie de realiteit onder ogen, accepteer het ongemak en erken het lijden dat wordt veroorzaakt door gewetenswroeging.
• Wees aardig voor jezelf: stop met jezelf te veroordelen en jezelf slecht te behandelen in je innerlijke dialogen. Troost jezelf te midden van gewetenswroeging en behandel jezelf alsof je je beste vriend ondersteunt bij het overwinnen van deze moeilijkheid.
• Erken je gedeelde menselijke ervaring: accepteer dat je, net als iedereen, fouten maakt, dat je niet perfect bent, dat je slechte beslissingen neemt en dat spijt soms een onvermijdelijk gevoel is.

4. Vergeef jezelf

Zelfvergeving is een proces van verzoening waardoor je wrok los laat. Je laat haat en pijn los en behandelt jezelf met mededogen en vrijgevigheid. Dit helpt je om de gewetenswroeging los te laten, omdat je gedreven wordt om te veranderen en beter te worden. Volg deze volgorde van tips om jezelf te vergeven:

• Confronteer jezelf en erken dat je de bladzijde moet omslaan.
• Neem verantwoordelijkheid voor de gevolgen van je daden.
• Beken je fouten en accepteer dat je niet perfect bent.
• Leer van de ervaring en verander je manier van handelen.

5. Uit je gevoelens

Het uiten van je gevoelens is goed voor het verminderen van gewetenswroeging, omdat het je helpt beter te begrijpen wat er met je gebeurt en de ervaring te verwerken.

Door met een vertrouwde vriend of familielid te praten kun je ook nuttige adviezen krijgen over hoe je met je ongemak om kunt gaan. Dit soort sociale steun is de sleutel om je niet te laten overmeesteren door je nare emoties. Doe het volgende:

• Woon psychotherapiesessies bij.
• Breng tijd door met je dierbaren.
• Zing liedjes waardoor je je beter voelt.
• Schrijf, teken of acteer je emoties.

6. Beoefen dankbaarheid

Dankbaar zijn verschuift je focus van de negatieve naar de positieve dingen die je zijn overkomen. Dankbaarheid helpt om de onaangename emotionele en cognitieve impact van een schuldig geweten te verminderen. Het helpt ook om het algehele welzijn te vergroten. Hier zijn enkele ideeën over hoe je dankbaar kunt zijn:

• Maak een lijst van je prestaties en wees dankbaar.
• Houd de goede dingen die je overkomen bij.
• Schrijf een bedankbrief aan iemand die belangrijk is in je leven.

7. Erken je fout en bied je excuses aan

. Accepteren dat je fout zat en je excuses aanbieden aan de ander of aan jezelf is nodig om schuldgevoelens en gewetenswroeging te overwinnen. Deze daad zet je aan om de cyclus te sluiten en het proces van herstel en verzoening met anderen en met je morele geweten te beginnen. Houd deze ideeën in gedachten:

• Denk na over je daden.
• Bepaal waar je gefaald hebt.
• Bied specifieke excuses aan aan wie dat nodig is.

8. Maak het goed

Het heeft geen zin om je te verontschuldigen als je het niet goedmaakt wanneer dat mogelijk is. De beste manier om gewetenswroeging weg te nemen is door je fout goed te maken, waardoor je ook je spijt toont en jezelf een tweede kans geeft om het beter te doen. Om het goed te maken, doe je het volgende:

• Accepteer je fout.
• Identificeer de gevolgen van je acties.
• Bepaal wat je kunt terugbetalen en hoe je dat kunt doen.
• Maak een actieplan om je herstel uit te voeren.
• Kies de juiste plaats en tijd om de aangerichte schade te herstellen.

9. Zet je in voor verandering

Spijt zou je moeten leiden tot een pact met verandering, een overeenkomst om je daden niet te herhalen. Onderhandelen met jezelf of met de betrokkenen en beloven om het in de toekomst beter te doen, vermindert de intensiteit van gewetenswroeging omdat het nieuwe mogelijkheden opent om het goed te maken en anders te handelen. In dit geval raden we het volgende aan:

• Leer van de fout.
• Creëer nieuwe gewoonten.
• Ontwikkel verantwoordelijk gedrag.
• Zoek steun of begeleiding van wijze mensen.

Wat zijn de gevolgen van gewetenswroeging?

Als gewetenswroeging voortdurend, intens en obsessief is, heeft het negatieve gevolgen voor de persoon die het voelt. Aan de ene kant kan het schuldgevoel dat ermee gepaard gaat de persoon predisponeren tot buitensporig verdriet, wat kan leiden tot depressieve toestanden .

Op dezelfde manier kan gewetenswroeging angst opwekken. Het berouwvolle subject begint te anticiperen op een toekomst waarin het enige wat hij of zij doet is zijn of haar fout te reproduceren.

Deze verwachtingen veroorzaken zorgen, angsten, opdringerige gedachten en rusteloosheid, waardoor ze niet van het moment kunnen genieten. Een ander gevolg is dat het kan leiden tot isolatie, als gevolg van schaamte en angst. De persoon neemt afstand van mensen om zich niet veroordeeld te voelen of om te voorkomen dat hij/zij iemand anders opnieuw pijn doet.

Deze terugtrekking maakt het voor anderen onmogelijk om emotionele steun te bieden, wat het overwinnen van gewetenswroeging verder vertraagt. Gerelateerd aan het bovenstaande, geeft schuldgevoel de persoon het gevoel dat hij/zij, als gevolg van zijn/haar wandaden, vooral als hij/zij schade heeft toegebracht aan een andere persoon, het niet waard is om geliefd te worden.

Onwaardigheid leidt ertoe dat de persoon zijn relaties saboteert om zijn overtuiging te bevestigen dat hij het niet verdient om geliefd te zijn.

Moreel geweten is je bondgenoot

Spijt is niet prettig om te ervaren, maar het is een uitstekende gelegenheid om je als mens te verbeteren en dingen in de toekomst anders te doen.

Spijt is een eigenschap die ons laat zien dat we gevoelig zijn en in staat om verantwoordelijkheid te nemen. Weet je, het is mogelijk om met spijt om te gaan en het te gebruiken voor je morele en persoonlijke groei.

Zelfvergeving, daden van herstel, toewijding aan verandering en acceptatie van emoties en gedachten zijn enkele van de strategieën die je kunnen helpen om je goed te voelen. We nodigen je uit om na te denken over hoe jij omgaat met spijt als je fout zit.