Wat is de reden achter de verschillende religies?

4 minuten

Laatste update: 17 juni, 2018

Op dit moment hoef je alleen maar naar de westerse cultuur te kijken om te zien dat religies als privé worden beschouwd. Religie is iets dat iedereen voor zichzelf houdt. Dit is secularisme. Mensen kunnen religieus zijn, maar achter gesloten deuren.

Dit geldt echter alleen in theorie. In sommige landen zijn grote religies namelijk nog zeer sterk aanwezig. De religieuze minderheden zijn verboden vanwege secularisatie. Maar de meerderheidsreligies worden op een voetstuk geplaatst als het gaat om vertegenwoordiging in collectieve acties.

Ongeacht de sociale of wettelijke normen die religieuze praktijken belemmeren, beleeft iedereen zijn religie op een andere manier. Mensen kunnen het op vier verschillende manieren ervaren.

Religies versus vroomheid

Alvorens over religieuze oriëntatie te spreken, is het essentieel om een onderscheid te maken tussen religie en vroomheid. Religies zijn tijdloos en universeel (ze veranderen niet met de tijd of over afstand). Vroomheid is de manier waarop gelovigen hun religie beleven. Vroomheid is een subjectieve ervaring die afhangt van elk type en elke persoon. En van de manier waarop hij leeft en zijn religie vertegenwoordigt.

De manier waarop mensen hun religie beleven (vroomheid of religieuze oriëntatie) hoeft niet per se overeen te stemmen met de regels van de religie. Tussen alle vormen van religie in verschillende omgevingen zijn er binnen de sociale psychologie vier soorten religieuze oriëntaties die vooral opvallen. Dit zijn: extrinsieke oriëntatie, intrinsieke oriëntatie, zoekende oriëntatie en religieus fundamentalisme.

Religieuze man die zijn lichaam heeft versierd, want dat hoort bij verschillende religies

Extrinsieke en intrinsieke religieuze motivatie

Dit zijn de eerste twee categorieën die worden gebruikt om naar religie te kijken. Ze maken een onderscheid tussen mensen die religies gebruiken als een middel om een doel te bereiken – om persoonlijke of sociale verworvenheden te bereiken (bijv. acceptatie) – en de mensen die het interpreteren als een doel op zichzelf (bijvoorbeeld privé bidden). Mensen met extrinsieke oriëntatie gebruiken religie, terwijl mensen met een intrinsieke oriëntatie het gebruiken om hun leven te motiveren.

Wanneer religie een fundamenteel motief voor het leven is, het centrum en absolute criterium voor iemands beslissingen, is het intrinsiek. Aan de andere kant beschouwen mensen met een extrinsieke oriëntatie religie als utilitair en instrumentaal. Ze zien het als een middel voor hun eigen interesses en doeleinden (veiligheid, sociale status, vermaak, zelfrechtvaardiging, ondersteuning voor een persoonlijke levensstijl, enz.). Voor veel mensen geldt dat ze beide oriëntaties hebben.

Mensen die de steen in mekka aanbidden, want dat hoort bij religies als de Islam

Zoekende oriëntatie

Intrinsieke en extrinsieke oriëntaties hebben ook een andere sub-oriëntatie – dat is de zoekende oriëntatie. Het stelt een fundamentele vraag over het bestaan als geheel. Mensen met deze oriëntatie beschouwen religieuze twijfels als iets positiefs en hebben open meningen over religieuze kwesties.

Zoekende oriëntatie stimuleert en bevordert een open en dynamische dialoog over de grote existentiële vragen die we hebben over tegenstrijdigheden en tragedies. Zoekende oriëntatie is cognitief open, kritisch en flexibel. Het is ook een houding die wordt bepaald door twijfels en het zoeken naar persoonlijke identiteit.

Jonge boeddhistische monniken, want er bestaan allerlei verschillende religies

Religieus fundamentalisme

Religieus fundamentalisme is het geloof dat er een reeks religieuze leringen bestaat die de fundamentele waarheid over de mensheid en God (of goden) vormt. Deze waarheid staat tegenover en is in strijd met de kwade krachten. De volgelingen oefenen het uit in overeenstemming met de fundamentele en onveranderlijke praktijken uit het verleden.

Mensen die een fundamentalistische oriëntatie, beweren een speciale relatie met God te hebben. Ze hebben de neiging te geloven dat hun groep altijd gelijk heeft, terwijl alle anderen ongelijk hebben. Dit zorgt ervoor dat ze vooroordelen cultiveren en behouden. Hierdoor creëren ze een afstand tussen zichzelf en andere groepen en daarom kunnen ze hen ook niet leren kennen. Hun ervaring laat hen alleen hun stereotypen opnieuw bevestigen. Fundamentalisten hebben meestal ook een extrinsieke oriëntatie.

Er bestaat nog een andere fundamentalistische religieuze organisatie binnen het fundamentalisme – intratextueel fundamentalisme. Mensen met deze oriëntatie geloven in de waarheid in heilige teksten. Deze mensen volgen hun religieuze sacramenten het meest en hun religieuze interpretatie is heel letterlijk.

Mensen die een kruis aanbidden, want dat hoort bij religies als het christendom

Vroomheid

Er zijn veel manieren om religies aan te houden. Elke groep en elke persoon is anders. Hoewel het type religie en de context ervan de religieuze ervaring van elke persoon zal beïnvloeden, passen mensen zich er op verschillende manieren aan aan. Geen enkele religie is beter of slechter dan de andere. Zelfs fundamentalistische religieuze oriëntaties zijn niet slecht of slechter dan andere.

Het probleem doet zich voor wanneer we proberen onze religies aan anderen op te dringen. Jezelf aanpassen aan een andere vorm van vroomheid is niet eenvoudig en vereist tijd. Coëxistentie kan en zou vreedzaam moeten zijn als er respect is. Op dezelfde manier zouden staten hun bevolking geen religie mogen opleggen. Noch zouden ze religie moeten stimuleren zonder na te denken over de gevolgen.