Wat hebben we geleerd van de helden van Fukushima?

In de Japanse cultuur wekken degenen die grote individuele acties uitvoeren, die leiden tot het benadrukken van de deugden van het individu, geen bewondering op. In deze cultuur telt het gevoel van het collectief, zoals bewezen door de helden van Fukushima.

Beoordeeld en goedgekeurd door de psycholoog Sergio De Dios González.

Geschreven door Edith Sánchez

Laatste update: 11 april, 2023

Het eerste wat de helden van Fukushima de wereld leerden is dat Japan en het Westen radicaal anders denken als het gaat om heldendom. In feite doopten westerse kranten deze mannen en vrouwen tot helden. In Japan toonden ze echter een zekere minachting voor hen en zagen ze hun offer niet als verrassend.

Rondom deze groep helden staan twee vaak herhaalde woorden: plicht en eer. Beide termen zinspelen op waarden die diep geworteld zijn in de Japanse cultuur. Ze beschouwen deze kwaliteiten niet als ongewoon, maar als een ethisch minimum waaraan alle Japanners moeten voldoen.

Het team was zich er duidelijk van bewust dat deze taak hen vroeg of laat het leven zou kosten. Ze werden blootgesteld aan een stralingsniveau dat ernstige ziekten veroorzaakt, vooral kanker. Ze wisten heel goed wat ze riskeerden, maar het gevoel van plicht tegenover anderen overheerste bij hen, wat in hun cultuur synoniem is met eer.

De tragedie in Japan

De tragedie in Fukushima wordt beschouwd als een van de twee grote kernrampen in de geschiedenis, samen met Tsjernobyl. Atoombommen tellen in dit verband niet mee, want die werden opzettelijk gedropt voor oorlogsdoeleinden. In Fukushima en Tsjernobyl ging het, zij het met de medeplichtigheid van menselijke fouten, om ongelukken.

Op 11 maart 2011 werd Japan aan de noordwestkust getroffen door een aardbeving van 9,0 magnitude, die een verwoestende tsunami veroorzaakte.

Dit leidde tot storingen in de kerncentrale van Fukushima (Spaanse link), eigendom van het bedrijf TEPCO. Er was een elektrische storing in het hoofdsysteem en het door de tsunami meegevoerde water schakelde de elektrische noodsystemen uit.

Hierdoor stortte de koeling van de centrale in. Het gevolg was een reeks explosies die op hun beurt leidden tot het vrijkomen van radioactieve besmetting. Het gebied werd volledig geëvacueerd, maar het gevaar van een grootschalige kernexplosie dwong veel TEPCO-werknemers (Spaanse link) terug te keren naar de locatie om die te vermijden.

De Fukushima 50

Oorspronkelijk bleven 180 TEPCO-werknemers achter die alles deden om de ramp in te dammen. Deze helden gingen aanvankelijk de centrale binnen in een groep van 50, die de naam de Fukushima 50 kregen. Het waren allemaal vrijwilligers, en velen van hen waren gepensioneerd of waren dicht bij hun pensioen.

Daar was een praktische reden voor: oudere mensen waren duidelijk dichter bij de dood, en het duurt een aantal jaren voordat door straling ontketende kanker optreedt. Op grond van deze gegevens was het waarschijnlijk dat velen zouden sterven voordat de ziekte zich volledig openbaarde. Ze kwamen binnen in speciale pakken, maar die beschermden hen niet tegen onzichtbare radioactieve deeltjes.

Hun centrale opdracht was de reactoren koel te houden. Door hun zware pakken konden ze zich echter niet vrij bewegen, en het betreden van het rampterrein was door de extreme temperatuur als het betreden van de hel, waardoor ze zich ernstig ongemakkelijk voelden.

Maar als ze niet konden voorkomen dat de centrale ontplofte, zouden de gevolgen zeer ernstig zijn, niet alleen voor Japan maar voor de hele planeet.

Plicht en eer

Terwijl het Westen hen helden noemde, groeide in Japan de maatschappelijke minachting voor hen. Immers, iedereen in het land herinnert zich het lijden dat veroorzaakt werd door de straling van de atoombommen waarvan ze eerder slachtoffer waren geweest.

Daarom kon niemand begrijpen hoe het bedrijf TEPCO gefaald had bij de bouw van de centrale. Ze waren verplicht geweest om onfeilbare systemen te maken.

Daarom dachten de meeste Japanners dat het minste wat ze konden doen was te proberen de fouten te herstellen. Ze vonden dat ze als leden van het bedrijf TEPCO verplicht waren verantwoordelijkheid te nemen voor hun onzorgvuldigheid.

Bovendien dachten veel van de werknemers er net zo over. Als gevolg daarvan voerden ze hun werk uit met hun landgenoten in gedachten en met het idee dat ze gewoon hun plicht deden.

De Japanse cultuur ziet het collectieve leven niet als een optelsom van individualiteiten. De bevolking ziet een bedrijfs- en landproject waarin het team de essentie van alles is. Ze houden niet van ‘genieën‘ die boven anderen uitsteken.

Ze hechten vooral waarde aan het vermogen om met en voor anderen te werken. Uiteindelijk is dat het geheim van hun succes in de wereld. Inderdaad, collectieve zingeving op zijn best is de grote leer van de helden van Fukushima.