Wat als we het etiket "narcistisch" misbruiken?

Narcistische persoonlijkheidsstoornis is een psychiatrische aandoening. We moeten het gebruik ervan niet bagatelliseren door een egoïstische vriend, een baas die we niet mogen, of een ruziezoekende ex-partner als narcistisch te bestempelen.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 19 augustus, 2023

Als je het etiket ‘narcistisch’ hoort, aan wie denk je dan? Misschien die collega die een beetje een corporate klimmer is? Een moeder die systematisch de behoeften van haar kinderen negeert? Die vriend voor wie liegen net zo natuurlijk is als ademhalen?

We leven allemaal met problematische mensen en niet allemaal voldoen ze aan de klinische criteria van deze psychiatrische aandoening. We maken echter een tijd door waarin termen als ‘giftige’ mensen of gaslighting bijna de norm geworden zijn.

Bovendien gebruiken we in onze gesprekken voortdurend de term narcisme. In feite gebruiken we het om talloze figuren in onze sociale omgeving te beschrijven. We zijn inderdaad geneigd de wereld te zien als vol narcisten.

Velen houden vol dat alleen degenen die het ongeluk gehad hebben een narcist te ontmoeten begrijpen hoe ze zijn. Anderen denken dat het een ondergediagnosticeerde aandoening blijft. Hoe het ook zij, het lukraak gebruiken van de term narcisme bagatelliseert de werkelijke impact van deze persoonlijkheidsstoornis.

Sommige mensen hebben narcistische trekken. In feite zijn we allemaal enigszins narcistisch. Dat gezegd hebbende, de psychiatrische aandoening zelf omvat een reeks bredere, meer problematische en schadelijke dimensies, die een specifieke psychologische kwaadaardigheid opsporen. In feite komt deze stoornis niet zo vaak voor als je waarschijnlijk denkt.

Narcistisch zijn is niet hetzelfde als een narcistische persoonlijkheidsstoornis hebben

Veel patiënten komen naar psychologische therapie omdat ze misbruikt zijn door een persoon met een narcistische persoonlijkheidsstoornis. Inderdaad, mensen met deze psychiatrische aandoening brengen uiteindelijk meestal schade toe aan de geestelijke gezondheid van de mensen met wie ze samenleven.

Ze laten psychische effecten achter en kunnen zelfs trauma’s veroorzaken. Bovendien krijgen degenen die aan de stoornis lijden meestal te maken met aandoeningen als eenzaamheid, verslavingen en depressie.

Daarom is het belangrijk te begrijpen dat narcistisch zijn niet hetzelfde is als lijden aan een narcistische persoonlijkheidsstoornis. Want, al klinkt het misschien verrassend, we manipuleren allemaal, liegen, proberen onze gebreken te verbergen, en onze talenten meer op te laten vallen.

Bovendien kunnen we op bepaalde momenten bevangen worden door het verlangen het middelpunt van de belangstelling te zijn. We kunnen ook allemaal afgunst voelen en soms zelfs een beetje arrogant zijn.

Er ontstaat een probleem als al deze trekken samen voorkomen (opgeteld bij andere) en stabiel zijn in de loop van de tijd. In feite valt de narcistische persoonlijkheidsstoornis op een spectrum van minder tot ernstiger. Dit betekent dat er functionele mensen zijn die, ook al lijden ze aan deze aandoening, zich goed kunnen aanpassen en zich in de maatschappij kunnen redden.

Het probleem escaleert echter wanneer ze kwaadaardig narcisme vertonen.

De prevalentie van deze stoornis ligt tussen 0,5 en 5 procent van de bevolking

Het misbruik van het narcistische etiket strookt niet met de werkelijkheid en de wetenschappelijke literatuur. Onderzoek (Engelse link) gepubliceerd in The American Journal of Psychiatry stelt dat de incidentie van narcistische persoonlijkheidsstoornis tussen 0,5 en 5 procent van de bevolking ligt. Dit cijfer is al jaren hetzelfde gebleven.

Narcistische persoonlijkheidsstoornis verschijnt meestal samen met andere klinische problemen. Bijvoorbeeld bipolaire stoornis, antisociale persoonlijkheidsstoornis, histrionisch, schizotypisch, passief-agressief, enz

Mensen met narcistische persoonlijkheidsstoornis zijn leugenaars, en ook zelfzuchtige en verraderlijke individuen. Ze vertonen werkelijk problematisch gedrag dat schadelijk is voor hun omgeving en ook voor henzelf. Ze bestaan in cycli van hoge zelfvernietiging en worden vaak uiteindelijk ziek.

Het etiket ‘narcistisch’ mag niet lichtvaardig gebruikt worden.

Narcistische persoonlijkheidsstoornis kan alleen gediagnosticeerd worden door een gespecialiseerde deskundige. Het is een klinische aandoening die in de DSM-V (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) opgenomen is in het deel over groep B-stoornissen.

Iemand op een pejoratieve manier het etiket narcist geven, alleen omdat je hem niet mag of omdat hij je lastig valt, is een vergissing. Zoals we eerder zeiden, hebben we allemaal meer dan één narcistische eigenschap. In feite komt dat gedrag ons soms ten goede omdat het ons ertoe aanzet meer te bereiken en ambitieuzer te zijn.

Gezond narcisme bestaat en niet iedereen die een of andere narcistische eigenschap vertoont heeft een geestelijk probleem. Zo heeft een moeder die emotioneel koud is niet per se NPD (narcistische persoonlijkheidsstoornis).

De broer die in het middelpunt van de belangstelling wil staan, de vriend die veel selfies neemt, de bedrijfsklimmer die promotie wil maken, of de professor die naam wil maken, moeten niet als “narcist” bestempeld worden.

Ambitie, gebrek aan empathie, ijdelheid en egoïsme hebben altijd bestaan en zullen altijd blijven bestaan, net als mensen die moeilijk zijn om mee samen te leven. Daarom moet je proberen niet bevooroordeeld te zijn, anders zou je kunnen merken dat je de figuren onderschat die echt gevaarlijk zijn.