Vittorio Guidano: het zelf dat het leven ervaart

Guidano's therapie suggereert dat ervaringen uit de kindertijd het volwassen leven dicteren. Lees hier meer.

De Italiaanse neuropsychiater, Vittorio Guidano, ontwikkelde een therapeutische benadering die putte uit twee duidelijke invloeden. Dat waren de evolutietheorie van Piaget en de hechtingstheorie van Bowlby. Guidano’s therapie was post-rationalistisch van aard. Hij beweerde dat de mens twee facetten heeft: een ik dat de feiten ervaart en een ik dat ze probeert te verklaren.

In dit dubbele proces van experimenteren en verklaren van de feiten beweerde Guidano dat het individu zijn kennis opbouwt, bestaande uit zijn identiteit en zelf.

De opbouw van kennis volgens Vittorio Guidano

Voor deze auteur werd de verwerving van kennis beïnvloed door twee aspecten:

• De sociale context waarin we opgroeien. Als mensen is ons vermogen tot sociaal leren, vergeleken met dat van andere soorten, buitengewoon indrukwekkend. Zo besteden we in onze kindertijd een enorme hoeveelheid tijd aan het observeren van wat anderen doen. Daaruit leiden we zo veel van de regels af waardoor we in de toekomst geregeerd zullen worden.
• We bouwen de betekenis op van wat er om ons heen gebeurt volgens de principes van orde en samenhang. Onze visie op de wereld vormt een geheel dat we hebben opgebouwd door stukken die op hun randen passen samen te voegen. Dit samenvoegen vormt een persoonlijke mijlpaal, omdat de vorm van de randen beladen is met subjectiviteit. Het gaat om uiterst persoonlijk werk. Dit is beïnvloed door de volgorde waarin we ons aan deze ervaringen hebben blootgesteld, maar ook door de thematiek ervan.

De manier waarop we ons gedragen met onszelf en met anderen is geleerd in de vroege jeugd, via onze ouders.

Het zelf dat het leven ervaart: organisaties van persoonlijke betekenissen

Betekenis geven staat gelijk aan het actief verwerken van de omgeving. Bovendien is alle kennis zelfreferentieel. We eigenen ons de feiten uit onze geschiedenissen toe. Vervolgens veranderen we ze in nieuwe elementen die onze verhalen voeden.

Daarom zijn onze identiteiten voortdurend in ontwikkeling, waarbij nieuwe delen ontstaan en andere afsterven. We maken inderdaad nieuwe interpretaties van wat ons overkomt en nemen ook nieuwe ervaringen op. In feite bouwen we met elke herinnering ons leven opnieuw op.

Persoonlijke Betekenis Organisaties (PBO) zijn het resultaat van deze reconstructie. Ze zijn de integratie van de psychologische en emotionele processen die gedurende de levensgeschiedenis van elk individu zijn ontstaan. Daarnaast zijn ze flexibel en veranderen voortdurend. Ze zijn echter ook stabiel omdat ze geïntegreerd zijn en continuïteit in de tijd hebben.

Wanneer ontstaan psychische stoornissen?

Psychische stoornissen ontstaan wanneer het ik dat de feiten probeert te verklaren het ik dat ze ervaart niet herkent. Vittorio Guidano identificeerde vier soorten problematische PMO’s:

• Depressief. Ze worden gekenmerkt door het presenteren van een negatief zelfbeeld en anticipatie op verlies. Deze mensen hebben een vermijdende gehechtheidsstijl.
• Fobisch. Ze worden gekenmerkt door een positief zelfbeeld, maar met een constante perceptie van gevaar. Deze personen hebben een gehechtheidspatroon aangeleerd dat exploratief gedrag verhindert.
• Obsessief. De visie van het individu op zichzelf is ambivalent. Ze zoeken voortdurend naar zekerheid omdat hun gehechtheidspatroon gemengd is. Er is zowel vermijding als dwang.
• Eetstoornis. Psychogene eetstoornissen (in feite anorexia en boulimia nervosa). Het zelfbeeld dat deze personen presenteren is meestal dubbelzinnig. In feite zijn ze voortdurend op zoek naar acceptatie. Hun zelfconcept reageert op een tegenstrijdige hechtingsstijl, waarin het uiterlijk werd beloond ten koste van de steun aan het kind.

Niemand van ons heeft toegang tot absolute zekerheid. Daarom is het essentieel om te leren omgaan met de afwezigheid van kennis, of met de twijfels die de kennis die we bezitten in ons opwekt. Daarnaast is het belangrijk voor een therapeut om zijn cliënten te leren onzekerheid te verdragen. Het leven is inderdaad vaak onzeker.

De Moviola-techniek

De therapie van Vittorio Guidano streefde ernaar mensen te laten veranderen door het proces van zelfobservatie. Dit wordt namelijk bereikt door de Moviola-techniek. De techniek laat de cliënt een bepaalde gebeurtenis in zijn leven reconstrueren. Dan herinneren ze zich, als ware het een film, de opeenvolging van gebeurtenissen waaruit die bestond.

De psycholoog treedt op als een filmeditor. Ze kunnen vooruit, achteruit of inzoomen. Zo kunnen ze een gedetailleerder beeld van een bepaalde scène te krijgen en die beter te analyseren. De doelstellingen van deze techniek zijn:

• Bouw de ervaring opnieuw op en voed het met nieuwe details.
• Maak een analyse van de emoties die iemand ervaren heeft. Ook de evaluaties en interpretaties analyseren die aanwezig waren toen die emoties gevoeld werden.

Zo kruipt de cliënt voor het eerst in de huid van het personage dat hij vroeger was. Dit om de scène opnieuw te beleven, maar met aandacht voor de nieuwe details. Daarna doen ze het opnieuw. In dit geval worden ze echter een waarnemer die probeert te begrijpen hoe en waarom het personage zich zo voelde.

Het doel van de therapie

Het belangrijkste doel van de therapie (Spaanse link) is dat de cliënt flexibelere manieren ontwikkelt om zichzelf te beschrijven. Bovendien herbeoordelen ze de emoties die ze voelden, samen met hun gedachten op dat moment.

Het leven bekijken vanuit een externe positie van een waarnemer is als iemand die door een verrekijker naar een enorm bos kijkt. In feite kunnen ze nieuwe interpretaties vormen, hun ervaringen opnieuw ordenen en er afstand van nemen. Daardoor raakt hun aandacht afgeleid van alle emoties die hun blik zouden kunnen vertroebelen.