Hoe verdedig je jezelf tegen passief-agressief gedrag?

Passief-agressief gedrag wordt gekenmerkt door afhankelijkheid en manipulatie. Deze slinkse houding is een combinatie van overtuigend pessimisme en negatieve gedragingen die zo sterk zijn dat ze anderen meeslepen tot op een punt van diepe mentale en emotionele uitputting. Samen zorgen deze kenmerken voor een opstandige persoonlijkheid die, helaas, heel gewoon is. Dit type gedrag maakt alle soorten relaties ingewikkeld, of ze nu romantisch, platonisch of familiair zijn. Hoe kunnen we ons verdedigen tegen passieve agressie?

Agressief gedrag is iets dat de meesten van ons vrijwel onmiddellijk herkennen. Over het algemeen is elk van ons wel opmerkzaam genoeg om dit type gedrag te kunnen identificeren. Of het nu komt door hun gewelddadige houding of communicatiestijl, of hun superioriteitscomplex en min of meer expliciete agressie, we herkennen agressieve mensen zo.

Dit gezegd hebbende, we kunnen passief-agressief gedrag niet altijd zien aankomen. Het is niet altijd even makkelijk om die bepaalde houdingen of reacties, die heen en weer slingeren tussen charismatisch en behoudend, te vertalen. Wat wel opvalt is de vijandigheid omhuld in ironie, sarcasme en ‘goede manieren’. Het is een persoonlijkheidstype dat verwarrend is en voor misvattingen zorgt. Beetje bij beetje worden we ons echter maar al te bewust van de concrete schade die deze persoon veroorzaakt.

Het is het tevens waard om op te merken dat passieve agressie tot op enkele jaren geleden nog werd omschreven als een persoonlijkheidsstoornis. Dit klinische label verdween echter met de vierde editie van de DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, letterlijk: diagnostisch en statistisch handboek voor psychische stoornissen). Nu wordt het gecategoriseerd als een type gedrag, een ‘non-pathologisch’ persoonlijkheidstype.

In de jaren 90 werd deze zogenaamde stoornis ‘overdiagnosed’, zoals dat in het Engels genoemd wordt. De controversie was zo groot dat deskundigen tot de consensus kwamen dat het niet logisch was om verzet, pessimisme of verhulde agressie te pathologiseren. Het zou alleen correct zijn in het geval dat een persoon deze dominante, pessimistische en vernietigende houding permanent heeft.

Kenmerken van passief-agressief gedrag

We kunnen allemaal weleens passief-agressief gedrag vertonen. Zonder dat we dit doorhebben, zijn er bepaalde triggers die onderdrukte vijandigheid en geïrriteerde en chagrijnige reacties genereren. Het is dan ook altijd belangrijk om te begrijpen wat er achter bepaalde typen passief-agressief gedrag schuilgaat.

Laten we eens kijken naar enkele van de meest algemene kenmerken:

Passief-agressief taalgebruik

Achter passief-agressief gedrag gaat altijd woede schuil. Maar de aanwezigheid van deze emotie wordt niet erg goed verborgen en blijkt vaak vooral uit het taalgebruik van de passief-agressieve persoon. Insinuaties komen veel voor, het soort dat pijn doet en dat de luisteraar uit het veld slaat. Het gebruik van verwarrende en zelfs tegenstrijdige boodschappen komt ook vaak voor, net zoals de volgende uitspraken:

• ‘Ik begrijp niet wat je wilt zeggen’ (ook al weet hij of zij heel goed wat we proberen over te brengen).
• ‘Wat je wilt’ (bevestigingen die de discussie zo snel mogelijk beëindigen om oprechte en direct emotionele communicatie te kunnen vermijden).
• ‘Waarom doe je zo? Je neemt alles veel te serieus’ (de passief-agressieve persoon maakt gebruik van dit soort uitspraken om de luisteraar te vernederen en tot het uiterste te drijven).

Vijandigheid en uitstelgedrag

Passief-agressieve personen mogen dan aardig en ruimdenkend overkomen, maar dat beeld van hen stort in zodra we ze beter leren kennen. Dan zien we hun ware, passief-agressieve kant.

• Ze zijn vaak verlegen en zeer kritisch op alles om zich heen.
• Ze kunnen oneerbiedig zijn, waar ze trots op zijn omdat ze graag tegen de gevestigde orde ingaan en zichzelf als rebels zien…
• Ze zijn eraan verslaafd om anderen overal de schuld voor te geven.
• Wrok en gemopper zijn twee diepe wortels in het hart van de passief-agressieve persoon.
• Ze houden niet van autoriteit of adviezen van andere mensen.
• Gepaard met hun vijandigheid gaat hun neiging tot uitstel. Ze doen niet wat ze beloven, ze beginnen aan dingen en maken ze niet af. Ze vergeten veel en zorgen niet voor wat ze hebben, of het nu om objecten gaat of persoonlijke relaties.

Emotionele afhankelijkheid

Het is interessant om te zien hoe hun vijandigheid en opstandige en vijandige houding uiteindelijk leidt tot een enorme emotionele afhankelijkheid van anderen.

Hun ‘ik kijk op je neer maar heb je ook nodig’ is zonder twijfel hun meest kenmerkende motto. Het is een eigenschap waarachter een zwak persoon met ontzettend veel onzekerheden schuilgaat. Dit is een persoon die voor alles afhankelijk is van anderen, maar tegelijkertijd niet achter zijn verbitterde en keiharde schild vandaan komt.

Hoe ga je om met passief-agressieve personen?

Achter passief-agressief gedrag bevinden zich meerdere en soms hele ingewikkelde werkelijkheden. Depressie, angststoornissen, aandachtstekortstoornis (ADD) en aandachtstekort-hyperkinetische stoornis (ADHD), laag zelfvertrouwen, een slechte jeugd, of zelfs bepaalde biologische of omgevingsfactoren.

Als je je ervan bewust bent dat jouw dagelijkse gedrag en houding als passief-agressief valt te omschrijven, dan is het het beste om een goede therapeut te zoeken die jou kan helpen om je woede en frustratie te begrijpen en sturen. Daarnaast is het geen slecht idee om de volgende basisstrategieën in gedachten te houden:

• Probeer te begrijpen waarom je je op deze manier gedraagt en waarom je op deze manier reageert.
• Denk na en bezin voordat je wat zegt of doet.
• Stel vast wat jou het meeste beïnvloedt, wat jou zorgen baart, en probeer het te confronteren.
• Versla je negativiteit.
• Beoefen mindfulness.
• Ontwikkel je emotionele intelligentie.

Als we daarentegen te maken hebben met passief-agressieve personen, dan is het negeren van deze personen een van de beste manieren om hun invloed op ons te beperken. Over het algemeen heeft een passief-agressief persoon een zeer laag gevoel van eigenwaarde en ontbreekt het hem aan emotionele assertiviteit. Het is iemand die niet weet hoe hij zich moet gedragen wanneer hij het gevoel heeft dat zijn gedrag geen effect heeft.

Hoe meer diegene voelt dat wij ons iets aantrekken van zijn woorden en houding, hoe meer macht hij heeft. Als hij daarentegen ziet dat het ons niets kan schelen, zal hij niet door blijven gaan en zal zijn psychologische invloed op ons kleiner worden. Zoals we echter al zeiden, is het altijd goed om te weten wat er achter dit soort gedrag schuilgaat. Als de passief-agressieve persoon een familielid is, kunnen we hem of haar aanmoedigen om op zoek te gaan naar professionele hulp.

Tot slot willen we je achterlaten met dit interessante feit over de oorsprong van deze term en het eerste gebruik ervan. Dit was gedurende de Tweede Wereldoorlog toen enkele militair psychologen opmerkten dat veel soldaten opstandig gedrag vertoonden. Ze vertoonden passief en negatief verzet tegen het uitvoeren van opdrachten. De ware reden voor het gedrag van deze soldaten was post-traumatische stress…