Traumagerelateerde dissociatie en de behandeling ervan

Hoewel dissociatie een afweermechanisme is dat ons in staat stelt te ontsnappen aan de herinnering aan ongunstige gebeurtenissen, veroorzaakt het op de lange termijn problemen en lijden. Lees hier meer.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 12 juli, 2023

Traumagerelateerde dissociatie is een concept dat veel vragen en misvattingen oproept. Ten eerste moeten we begrijpen dat het geen zwakte impliceert en ook geen pathologisch mechanisme is. Het is een adaptieve psychologische reactie die individuen helpt om te gaan met een pijnlijke gebeurtenis.

De menselijke geest gebruikt dissociatie om het individu te scheiden van de negatieve ervaring en zo hun emotionele pijn tot zwijgen te brengen. Dit geavanceerde overlevingsmechanisme heeft echter een psychologische prijs. In feite kan het iemands geheugen en identiteit fragmenteren. Het is een complexe mentale realiteit die we in dit artikel gaan onderzoeken.

Trauma-gerelateerde dissociatie

Trauma-gerelateerde dissociatie is een neuropsychologisch verdedigingsmechanisme dat probeert het individu af te scheiden van externe en interne ervaringen om de pijn te verminderen.

Het vervaagt het geheugen en neemt afstand van bepaalde gedachten en emoties. Immers, als de herinnering aan een dramatische gebeurtenis permanent op de voorgrond zou staan, zouden ze zich volledig overweldigd voelen.

Een onderzoek (Engelse link) uitgevoerd door de Universiteit van Maryland (VS) suggereert dat de impact van deze dimensie is verwaarloosd. Ze suggereren dat een groter bewustzijn van dissociatieve processen nodig is omdat ze significant correleren met zelfdestructief en suïcidaal gedrag.

Hoewel het waar is dat deze reactie het individu probeert te beschermen tegen lijden, heeft een gefragmenteerde geest op de lange termijn immense gevolgen op alle niveaus.

Symptomen gekoppeld aan dissociatie

Traumagerelateerde dissociatie werkt door het mobiliseren van verschillende neurologische gebieden, om de inprenting van de pijnlijke herinnering en het daaruit voortvloeiende lijden te reguleren.

De amygdala in de hersenen activeert de productie van cortisol en centra zoals de prefrontale cortex stoppen met normaal werken. De hippocampus, het centrum van het emotionele geheugen, raakt ook ontregeld.

Dit vertaalt zich in een emotionele gevoelloosheid, geheugenfalen en een verminderd vermogen tot reflectie en redeneren.

Een artikel (Engelse link) van de Universiteit van Leiden (Nederland) benadrukt dat dit mechanisme een uiterst complex proces is dat aanwezig is bij aandoeningen zoals posttraumatische stressstoornis, dissociatieve identiteitsstoornis en borderline persoonlijkheidsstoornis (BPD). Het is nuttig om te weten hoe de symptomen verlopen:

• Angst.
• Suïcidale gedachten.
• Isolatie van emoties.
• Twijfels over identiteit.
• Aanhoudende gevoelens van angst.
• Slaapstoornissen, zoals nachtmerries.
• Anhedonie of het onvermogen om plezier te voelen.
• Zelfvernietigend gedrag zoals zelfbeschadiging.
• Bepaalde periodes niet kunnen herinneren.
• Zich afsluiten van zichzelf en de wereld om hen heen.
• Ergens naartoe gaan en niet weten hoe ze daar zijn gekomen.
• Flashbacks hebben (korte herinneringen aan traumatische gebeurtenissen).
• Het gevoel hebben dat veel prikkels en ervaringen om hen heen niet echt zijn.

Soorten traumagerelateerde dissociatie

Volgens de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders ( DSM-V) kan traumagerelateerde dissociatie zich op de volgende drie manieren manifesteren:

• Dissociatief geheugenverlies. Na een of meerdere traumatische ervaringen ontwikkelt het individu gaten in het geheugen en vergeet bepaalde fragmenten voorafgaand aan of volgend op de negatieve ervaring.
• Depersonalisatie/derealisatiestoornis. Dit zorgt ervoor dat het individu het gevoel heeft buiten zijn eigen lichaam te zijn. Ze geloven ook dat wat er gebeurt of hen omringt niet echt is.
• Dissociatieve identiteitsstoornis. Deze aandoening werd vroeger meervoudige persoonlijkheidsstoornis genoemd. Patiënten die hieraan lijden nemen verschillende identiteiten aan als reactie op een trauma. Een artikel (Engelse link) gepubliceerd in The Journal of Mental Science beweert dat deze aandoening een ernstige vorm van posttraumatische stress is. Bovendien is het een complexe realiteit om te diagnosticeren en te behandelen.

Het ontstaan van traumagerelateerde dissociatie

Traumagerelateerde dissociatie ontstaat meestal na de opeenstapeling van meerdere traumatische gebeurtenissen. Het ontstaat niet altijd na een specifieke gebeurtenis, zoals het verlies van een dierbare. Mensen die sinds hun kindertijd zijn misbruikt, lopen echter een groter risico om dit psychologische verdedigingsmechanisme te ontwikkelen.

De Universiteit van Turijn (Italië) heeft een onderzoek uitgevoerd (Engelse link) waarin wordt beweerd dat meerdere traumatische ervaringen het mentale functioneren in gevaar brengen en dissociatie doen ontstaan. De soorten gebeurtenissen die deze harde realiteit kunnen triggeren zijn de volgende:

• Leven in een oorlogsgebied.
• Opgroeien in een disfunctioneel gezin.
• Lijden onder mishandeling of misbruik gedurende meerdere jaren.
• Leven in een achtergestelde of ongunstige sociale omgeving.
• Getuige zijn van aanhoudende gewelddadige gebeurtenissen.
• Jarenlang werken in een bedreigende en zeer stressvolle omgeving.

Dissociatie kan iemand het gevoel geven dat hij gek wordt en dat hij geen controle meer heeft. De eerste stap is dat ze begrijpen dat deze reactie een normaal mechanisme van hun hersenen is in het aangezicht van lijden en dat het behandeld kan worden.

De behandeling van traumagerelateerde dissociatie

Bij de behandeling van traumagerelateerde dissociatie begint de therapeut altijd met de behoeften en de specifieke realiteit van elke patiënt.

Zoals aangegeven in een artikel (Engelse link) gepubliceerd in het Indian Journal of Psychiatry, moet er een adequate diagnose worden gesteld, waarbij andere oorzaken, mogelijke comorbiditeiten en predisponerende traumatische en persoonlijkheidsfactoren worden uitgesloten.

Laten we eens kijken naar de strategieën die worden gebruikt om deze realiteit aan te pakken en de bruikbare therapeutische modellen.

Strategieën en behandelingen

• Bevorder een gezond zelfbeeld.
• Verander schadelijke denkpatronen.
• Gezonde copingvaardigheden ontwikkelen.
• Bevorder het vermogen tot fysieke en emotionele zelfregulatie.
• Verminder de constante overactivatie van het centrale zenuwstelsel.
• Het individu aanmoedigen om nieuwe doelen en betekenissen op te stellen.
• Een verbinding met de fysieke gewaarwordingen van het lichaam vergemakkelijken als een manier om met emotionele pijn om te gaan.
• Begeleid hen om de emotionele pijn te accepteren die gepaard gaat met dissociatie en om geleidelijk hun eigen identiteit te integreren.
• Maak het hen gemakkelijker om de traumatische ervaring geleidelijk te verwerken.
• Ze hoeven hun traumatische herinneringen niet opnieuw te beleven. Het is beter om hun emoties en disfunctionele gedachten te behandelen en gezonder gedrag te genereren.

Geschikte therapieën voor dissociatie

Een van de meest gebruikte therapeutische benaderingen bij dissociatie is EMDR therapie of eye movement desensitization and reprocessing. Onderzoek (Engelse link) gepubliceerd in The Permanente Journal benadrukt dat EMDR een van de meest effectieve behandelingen is voor alle traumatische processen. Andere therapeutische technieken die nuttig zijn, zijn de volgende:

• Cognitieve Verwerkingstherapie (CPT). Dit is een handig model om gevallen van seksueel misbruik en mishandeling aan te pakken.
• Psychoactieve medicijnen. Dit is een door artsen en psychiatersgewaardeerd alternatief bij de voortgezette behandeling van emotionele dissociatie.
• Traumagerichte cognitieve gedragstherapie. Dankzij technieken als cognitieve herstructurering, emotieregulatie en blootstelling aan aversieve stimuli integreert de patiënt zijn pijnlijke ervaringen.
• Somatische therapieën. Deze werken vanuit het idee dat dissociatie een diepe afdruk van lijden achterlaat in de fysieke sfeer. Het aanpakken van sensaties en somatisch ongemak vermindert geleidelijk de emotionele pijn van de patiënt.

Slotaanbevelingen

Hoewel dissociatie een nuttig mechanisme van de geest is, belemmert het op de lange termijn onze levenskwaliteit. Het is inderdaad waar dat er bepaalde herinneringen, ervaringen en beelden zijn die nooit meer in ons bewustzijn zouden moeten terugkeren.

Traumatische ervaringen moeten echter altijd worden verwerkt en geïntegreerd in de identiteit van de traumaslachtoffer, zodat hun lijdenslast afneemt.

Dit is het doel van psychologische therapie. Aarzel dus niet om gespecialiseerde hulp te vragen als je die nodig hebt.