Stresspiek: wat is het, hoe kun je het herkennen en beheersen?

Heb je het gevoel gehad dat de fysieke en mentale uitputting jouw grens bereikt? Er is een definitie voor deze gevallen, hoewel deze niet voorkomt in psychologiehandleidingen. Hier vertellen we je hoe je dit proces kunt identificeren en aanpakken.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Sara González Juárez.

Laatste update: 08 juni, 2024

Bijna iedereen in onze directe omgeving, of wijzelf, heeft wel eens een stresspiek ervaren. Hoewel deze term geen wetenschappelijke onderbouwing heeft, vat hij in de volksmond een reeks negatieve gevolgen voor de gezondheid samen die we allemaal op een bepaald moment ervaren.

Daarom is het nuttig om de term specifieker te maken en de oorzaken en gevolgen van dit fenomeen gedetailleerd te beschrijven. In deze ruimte gaan we er dieper op in.

Hoe voelt een stresspiek?

Omdat een stresspiek op zich geen nosologische entiteit is, is het nuttig om de symptomen ervan vanuit een subjectief standpunt te schetsen, zodat je het leert herkennen als het zich voordoet. Het kan gedefinieerd worden als een acute en intense stressvolle episode als gevolg van omgevingsfactoren, interne factoren of een combinatie van beide.

Het moet worden onderscheiden van chronische stress, die geen kritieke niveaus bereikt, maar in de loop van de tijd in stand wordt gehouden. Hoewel beide ongunstige effecten hebben, treden ze in dit geval op wanneer het lichaam te lang op zijn hoede is geweest.

Symptomen van een acute toename van stress

Net als alle problemen die voortkomen uit deze spanningstoestand, heeft dit mechanisme dat het sympathische zenuwstelsel activeert om te reageren op een bedreiging, correlaten van de volgende typen:

Lichamelijke

• Spierspanning
• Hoofdpijn
• Maagdarmproblemen
• Slaapproblemen

Cognitief

• Irrationele overtuigingen
• Catastrofale gedachten of rampdenken
• Gevoel van gebrek aan controle
• Onvrijwillige herinneringen aan zeer stressvolle gebeurtenissen (flashbacks)

Emotioneel

• Angst
• Prikkelbaarheid
• Nervositeit
• Desoriëntatie
• Intense rusteloosheid
• Moeite met concentreren
• Doelloze hyperactiviteit
• Slecht functioneren van het werkgeheugen
• Depressieve symptomen (intens verdriet, apathie, enz.)

Wat kan een stresspiek veroorzaken?

We hebben allemaal wel eens last van stressvolle omstandigheden: een slechte dag op kantoor, financiële problemen, ruzie, enz. Zulke scenario’s maken deel uit van het dagelijks leven, maar wanneer meerdere van deze stressoren in een korte periode worden samengebald, kan iemand een crisis krijgen. De meestvoorkomende oorzaken van een stresspiek worden hieronder opgesomd:

• Interpersoonlijke relaties. Misbruik, frequente ruzies of giftige sociale omgevingen, om er een paar te noemen.
• Slechte werkomstandigheden. Onder andere ontslag, onvoldoende salaris, gebrek aan balans tussen werk en privé en pesterijen zijn werkgerelateerde stressoren.
• Zintuiglijke stress. Lawaaierige omgevingen, fel licht, slechte geuren en andere omstandigheden beïnvloeden de geestelijke gezondheid van mensen en dragen bij aan een verergering van stress (Engelse link).
• Rouw. Het overlijden van dierbaren is een belangrijke bron van stress. Afhankelijk van de omstandigheden van het overlijden draagt de intensiteit van het verdriet bij aan een van deze pieken.
• Relatieproblemen. Binnen sociale relaties behoren liefdesrelaties tot de meest emotioneel intense. Als er geen gezonde band kan worden gesmeed, kunnen de daaruit voortvloeiende problemen behoorlijk stressvol zijn.

Aan deze lijst moeten specifieke gebeurtenissen worden toegevoegd die een gevaar vormen voor de fysieke of mentale integriteit van het individu. Verkeersongelukken of aanrandingen op straat zijn twee voorbeelden.

Hoe ga je om met een stresspiek?

Omdat deze pieken vaak het gevolg zijn van meerdere factoren, moeten ze idealiter op een holistische manier worden aangepakt. Voldoende rust, regelmatige lichaamsbeweging en goede voeding werken preventief. Daarnaast zijn er nog andere strategieën die je kunt volgen.

Identificeer de oorzaak

De eerste stap in het omgaan met stress die je overweldigt, is herkennen wat de oorzaak is. Zoals hierboven vermeld, kan de oorzaak bijvoorbeeld een chaotische dag op het werk zijn of een ruzie met je partner. Als je weet wat de oorzaak is, kun je je gemakkelijker richten op het aanpakken en minimaliseren ervan.

Ontspan en adem

Diafragmatische ademhalingsoefeningen zijn een van de nuttigste om met stressvolle situaties om te gaan. Progressieve spierontspanning helpt ook om de fysieke impact van stressoren te verminderen.

Probeer meditatie

Om de last van stressoren te verlichten, kun je het volgende overwegen mindfulness, geleide meditatie, yoga of welke techniek voor jou het beste werkt. Dit helpt je om je te concentreren en die gedachten weg te duwen die je geest beroeren in tijden van emotionele en fysieke stress.

Zoek contact met je dierbaren

Zoek sociale steun bij familie of vrienden om te externaliseren wat je voelt. Ook de hulp van een psycholoog kan helpen bij het omgaan met stress.

Ga er even tussenuit

Op momenten dat emoties je overweldigen, kan het helpen om er even tussenuit te gaan . Maak een wandeling om weer tot rust te komen en kom terug met je emoties gekanaliseerd.

Beheer je emoties

Werk aan je emotionele management en je tolerantie of weerstand tegen stress. Op elk gebied helpt het om je bewust te zijn van wat er gebeurt en hoe we ons daarbij voelen om beter met de stressvolle piek om te gaan.

Sommige van deze technieken, zoals hulpmiddelen voor emotioneel beheer of middenrifademhaling, kun je veel beter onder de knie krijgen met de hulp van een psycholoog. Als je de mogelijkheid hebt om dit soort hulp te krijgen, raden we je aan om er gebruik van te maken.

Wanneer moet ik me zorgen maken?

Een stresspiek zou vanzelf over moeten gaan, met de tijd en het natuurlijk verdwijnen van stressoren. Hoewel het goed is om strategieën te hebben om het ongemak op de piek te verminderen, moet het niet worden verlengd.

Als dit gebeurt, kan zich een acute stressstoornis (Engelse link) ontwikkelen (nu ja, getypeerd in handboeken over geestelijke gezondheid), die het proces tot 48 uur verlengt.

Het is belangrijk om onderscheid te maken tussen het ervaren van zulke episodes, veroorzaakt door onschuldige levensomstandigheden, en het ervaren van een traumatische gebeurtenis. Een acute stressstoornis kan ernstige gevolgen hebben voor de gezondheid en leiden tot een posttraumatische stressstoornis als er niet professioneel mee wordt omgegaan.

Luister naar je lichaam en aarzel niet om hulp te vragen

Twee dingen zijn cruciaal: luister naar je lichaam, want stress is een zeer adaptieve reactie; en ten tweede, aarzel nooit om hulp te vragen.

Zowel je dierbaren als een professional in de geestelijke gezondheidszorg kunnen je door deze onplezierige tijd heen helpen, je herstel bevorderen en toekomstige complicaties voor je gezondheid en welzijn voorkomen.