12 soorten blikken en hun betekenis

Oogcontact is een belangrijk hulpmiddel bij communicatie. Met een directe, vermijdende of nerveuze blik kunnen we vertrouwen uitdrukken, banden versterken en cognitieve processen stimuleren. Wij leggen het verder uit.

Men zegt dat de ogen de spiegel van de ziel zijn, en dat is niet zo vreemd. Vanuit psychologisch perspectief omvat de betekenis van verschillende soorten blikken emotionele nuances die informatie onthullen die verder gaat dan woorden. Soms spreekt de manier waarop wij kijken voor zich en weerspiegelt het gevoelens die niet hardop worden geuit.

De manier waarop je je blik vasthoudt, afwendt of intensifieert, geeft verborgen intenties weer. Als de blik ontwijkend is, wijst dit op onzekerheid, als je je blik neerslaat is dit een teken van verlegenheid en langdurig oogcontact wekt interesse of juist ongemak. Laten we eens kijken welke impact deze actie heeft op de communicatie.

1. Sociaal

Dit oogcontact is gematigd en ontspannen, waardoor je gemakkelijker met anderen kunt communiceren. Hij is niet overdreven opdringerig of ontwijkend, wat vertrouwen en comfort schept. Het drukt ook interesse, beleefdheid en verbondenheid uit, wat belangrijk is in dagelijkse interacties.

Volgens een onderzoek van Scientific Reports verdelen mensen tijdens een gesprek hun blik tussen de ogen en de mond van hun gesprekspartner. Uit dezelfde analyse blijkt dat sociaal oogcontact 60% van het gesprek uitmaakt om iemand te leren kennen, terwijl direct oogcontact 0-45% van het gesprek uitmaakt als het heel kort is.

2. Vast en intens

Dit is een van de krachtigste lichaamstaalvormen. Deze wordt gekenmerkt door directheid, langdurigheid en het feit dat je de ander niet uit het oog verliest. Dit is een van de soorten blikken waarvan de betekenis gericht is op het trekken van de aandacht. Afhankelijk van de context kan het boeiend en interessant zijn, maar ook juist intimiderend en bedreigend.

Uit een onderzoek gepubliceerd in het tijdschrift Visual Cognition blijkt dat direct oogcontact vaak automatisch een glimlach teweegbrengt, omdat we beseffen dat onze blik wordt waargenomen. De mate van sociale angst kan echter per persoon verschillen en heeft invloed op de intensiteit van de handeling. Dit geldt vooral als de handeling te lang duurt en ongemak veroorzaakt.

Wanneer je tijdens een gesprek je gesprekspartner recht in de ogen kijkt, laat je zien dat je geïnteresseerd bent in wat hij of zij zegt en dat je oplet. Wanneer we iemand echter langer dan 10 seconden in de ogen kijken, zonder even weg te kijken, kan dat de ander intimideren en het gesprek spannend maken.

3. Afwijkende of vermijdende blikken

Vanuit het perspectief van lichaamstaal en non-verbale communicatie suggereert het vermijden van oogcontact onzekerheid, desinteresse of verlegenheid. Dit komt vooral voor bij mensen met sociale angst. In veel gevallen kan dit een afweermechanisme zijn om het ongemakkelijke en angstgevoel te verminderen dat ontstaat wanneer men naar iemand staart.

Uit onderzoek is gebleken dat het vermijden van oogcontact verband kan houden met aandoeningen als autismespectrumstoornis, sociale angststoornis en onveilige hechting. Dit kan leiden tot sociaal-cognitieve tekorten en sociale en arbeidsmarktbarrières.

Hoewel veel mensen geloven dat vermijdende blikken synoniem zijn met liegen of bedrog, heeft onderzoek van het Journal of Nonverbal Behavior aangetoond dat leugenaars er de voorkeur aan geven om een directe blik te behouden om oprechter en geloofwaardiger over te komen.

4. Omhoog

Als iemand zijn blik omhoog richt zonder zijn hoofd te bewegen, kan dat verschillende oorzaken hebben. Volgens deskundigen is dit een veelvoorkomend gebaar wanneer we ons iets op het puntje van onze tong proberen te herinneren (Engelse link) of wanneer we een beeld voor ons zien.

Omhoog kijken kan ook irritatie, scepsis of ongeloof uitdrukken, vooral als dit gepaard gaat met een lichte beweging van de wenkbrauwen, een diepe ademhaling of een lichte kanteling van het hoofd. Deze beweging maken we wanneer we informatie horen die we moeilijk kunnen geloven of wanneer we gefrustreerd zijn.

5. Naar beneden

Uit een artikel in Frontiers in Psychology blijkt dat een neerwaartse blik verband houdt met mentale toestanden zoals minderwaardigheid, liegen of verlegenheid. Dit is een veelvoorkomend gebaar bij mensen die erg onzeker zijn, omdat sociale angst de angst om oogcontact te houden vergroot.

Ook door naar de grond te kijken, verminder je visuele afleiding. Bovendien kun je dit onderdeel maken van een normaal gesprek. Wanneer dit type blik echter gepaard gaat met hangende schouders en een neerslachtige houding, kan het wijzen op diep verdriet en kan het erop wijzen dat iemand een moeilijke tijd doormaakt.

6. Verticaal of scannen

Wie heeft zich niet niet geanalyseerd gevoeld toen hij ontdekte dat iemand hem tot in de kleinste details had opgezocht? Met dit type blik kunnen we mensen bewust of onbewust beoordelen. Deze blik kan subtiel en onopvallend zijn, maar ook voor de hand liggend en veroordelend.

De betekenis van deze oogbeweging varieert afhankelijk van de intentie en de gebruikte gezichtsuitdrukking. In een werkcontext kan het bijvoorbeeld een manier zijn om iemands uiterlijk of houding te analyseren. In sociale situaties toont hij of zij daarentegen doorgaans nieuwsgierigheid of interesse.

Als het visuele scannen snel en discreet gebeurt, wordt het onbewust geïnterpreteerd als een automatisch gebaar van observatie. Maar als het om een langere, directere blik gaat, kan het de indruk van afkeuring wekken; vooral als het gepaard gaat met een uiting van kritiek.

7. Rol met je ogen

Niets toont beter afkeuring en ongeduld dan deze simpele uitdrukking. Als iemand met zijn ogen rolt, doet hij dat vaak onwillekeurig als hij wordt geconfronteerd met een situatie die hij frustrerend, onnodig of ongeloofwaardig vindt.

Het is een subtiele of overdreven reactie die, afhankelijk van de situatie en de relatie tussen de personen, wordt opgevat als een teken van disrespect of zelfs spot. Het beïnvloedt de dynamiek van het gesprek.

8. Nerveuze blikken

Als we zenuwachtig of gestrest zijn over een bepaalde situatie, of als we praten met iemand die we interessant vinden, verraadt ons lichaam dit via diverse non-verbale signalen. Onze blik is een van de meest opvallende signalen. Nerveus zien wordt gekenmerkt door het vermijden van oogcontact, snelle oogbewegingen en overmatig knipperen.

Deze manier van kijken komt vaak voor bij sollicitatiegesprekken, eerste dates of spreken in het openbaar. In deze gevallen kun je door te kalmeren en ademhalingstechnieken te gebruiken de situatie beter onder controle krijgen en je sociale vaardigheden verbeteren.

Adaptive Human Behavior and Physiology stelde in een artikel dat de nervositeit kan toenemen bij de eerste interactie met een aantrekkelijk persoon. Dit kan zich uiten in moeite met spreken en veranderingen in gezichts- en stemuitdrukkingen, waaronder een nerveuze blik. Dit soort reacties lijken misschien een belemmering, maar ze getuigen wel van oprechte interesse.

9. Van macht

Van de blikken is dit type in staat om autoriteit, dominantie en zelfvertrouwen uit te stralen middels direct en langdurig oogcontact, zonder overmatig te knipperen of tekenen van nervositeit. Het gaat meestal gepaard met een neutrale of serieuze gezichtsuitdrukking, die zelfvertrouwen en zelfbeheersing uitstraalt tijdens het spreken.

Terwijl een intimiderende blik ongemak of onderwerping opwekt, straalt een krachtige blik veiligheid uit zonder angst in te boezemen.

10. Morbide blikken

Dit zijn blikken waarvan de betekenis aanstoot of afwijzing uitdrukt en die gekenmerkt worden door indringend oogcontact, tot het punt dat het heel ongemakkelijk wordt.

Bij morbiditeit ligt de focus op het lichaam van de persoon en zijn de intenties niet gepast. De meesten van ons voelen zich geïntimideerd als we merken dat iemand ons met een doordringende blik en kwade bedoelingen bekijkt.

11. Blikken van teleurstelling

De blik van teleurstelling weerspiegelt desillusie en afkeuring. Een ouder kan bijvoorbeeld teleurgesteld naar zijn kind kijken als hij/zij iets doet wat hij/zij niet had mogen doen.

12. Blikken van verliefd of gelukkig zijn

Wanneer we kijken naar mensen van wie we houden of tot wie we ons aangetrokken voelen, weerspiegelen onze ogen alle positieve gevoelens die ons wezen overspoelen. Heldere ogen, met verwijde pupillen en een bijzondere glinstering, zijn een spontane uiting van geluk, opwinding of liefde.

Volgens informatie van Evolution and Human Behavior is verwijde pupillen een teken van seksuele aantrekkingskracht en opwinding. We kunnen deze subtiele veranderingen zelfs waarnemen en gebruiken als aanwijzing of iemand romantisch of erotisch in ons geïnteresseerd is.

De manier waarop we eruit zien, helpt ons om zonder woorden te communiceren

Met onze blik en lichaamstaal kunnen we onze emoties, stemming en bedoelingen overbrengen zonder dat we ook maar één woord hoeven te zeggen.

Door onderscheid te maken tussen de verschillende blikken en de betekenis ervan te begrijpen, verbeteren we onze sociale vaardigheden en kunnen we de signalen van anderen beter interpreteren. Dit versterkt onze persoonlijke en professionele relaties.