Severance: werk in ruil voor mentale onderwerping
Je persoonlijke ik volledig kunnen scheiden van je werk-ik klinkt misschien verleidelijk. Het idee is echter zo Kafkaësk dat het ook nogal huiveringwekkend is. Toch is dit precies wat er gebeurt in de succesvolle tv-serie, Severance. De serie wordt geregisseerd door niemand minder dan Ben Stiller.
Dit dystopische scenario had niet op een opportuner moment kunnen verschijnen. Inderdaad, in deze post-pandemische tijden zijn tv-series in de zuiverste George Orwell-stijl altijd welkom. Het script laat ons kennismaken met het raadselachtige bedrijf, Lumon Industries. Wie er wil werken moet een unieke chirurgische ingreep ondergaan.
In feite moet elke werknemer toestemming geven om een chip te laten inbrengen die zijn werk-zelf (innies) scheidt van zijn thuis-zelf (outies). Het doel is -schijnbaar- een perfect evenwicht te bereiken tussen het persoonlijke en het professionele. De bazen willen harmonie op de werkplek bereiken door elke dag het geheugen van de werknemers te wissen als ze het bedrijf binnenkomen en verlaten.
Lumon Industries roept een aseptische ziekenhuisomgeving op, met lange en griezelige witte gangen en minimalistische kamers, waarin de meest onwaarschijnlijke taken worden uitgevoerd. De serie is een metafoor voor de boosaardigheid van een deel van onze huidige arbeidsmarkt. Microwerelden, waarin de mens onderworpen, uitgewist, verstikt en daarnaast gemanipuleerd wordt.
“We zijn mensen, geen delen van mensen. Zelfs met het weinige dat ze ons gegeven hebben zijn dit onze levens. Niemand krijgt het recht je zomaar uit te schakelen.”
-Severance-
Severance en de duistere kant van de bedrijfscultuur
De serie laat ons kennis maken met vier werknemers in de afdeling Macrodata Verfijning van Lumon Industries. Zoals we al eerder opmerkten heeft deze corporatie een geraffineerd proces ontwikkeld waarmee het werkleven van een werknemer gescheiden wordt van zijn privéleven.
Daardoor blijven de angsten (Engelse link) en lasten die elke werknemer elke dag van thuis meebrengt voor de deur van de organisatie.
Tegen de tijd dat ze in de lift stappen, hebben het uitwissen en de overgang van de ene sfeer naar de andere al plaats gevonden. Dit kan eigenlijk een opluchting zijn, een ontsnappingsstrategie aan de problemen van het leven.
Een voorbeeld is Mark Scout, een van de data-entry assistenten die zijn vrouw verloren heeft. Voor hem schijnt het heilzaam te zijn om een deel van zijn dag weg te zijn van de pijn van zijn verdriet. Of tenminste, dat is wat hij aanvankelijk geloofde.
De werkdag ontvouwt zich methodisch in een kamer met vier cubicles waarin twee bureaus, retro-futuristische computers, en stoelen staan. Hier werken de vier protagonisten, die geen contact kunnen hebben met andere afdelingen en ook niet eens weten hoeveel meer werknemers er in het bedrijf zijn.
De serie is een duistere metafoor voor hoe sommige mega-bedrijven hun werknemers behandelen.
Werknemers gevangen in een waakzame en controlerende omgeving
Alle leden van de afdeling Macrodata Verfijning vertonen conformistische persoonlijkheden, behalve de nieuwe werkneemster, Helly. Vanaf haar eerste dag probeert deze rebelse jonge vrouw briefjes te schrijven voor haar uiterlijke zelf om ontslag te nemen. Maar elke wanhopige poging om uit het scenario te ontsnappen – inclusief zelfmoord – verhindert men effectief.
Het is gemakkelijk aan te voelen dat er iets sinisters schuilgaat in Lumon Industries. De duidelijkste aanwijzing is wanneer Mark’s uiterlijke ik Petey ontmoet. Dit individu beweert zijn beste vriend op het werk te zijn en ‘gereïntegreerd’ te zijn. Dat wil zeggen, zijn twee persoonlijkheden zijn samengekomen. Daardoor kan hij zich alles herinneren wat er in de grote en geheimzinnige onderneming gebeurt.
Geleidelijk ontwaakt de conformistische, methodische en gehoorzame Mark en begint hij belangstelling te krijgen voor het reïntegratieproces. Hij begint te beseffen dat het toegeven aan het scheiden van zijn persoonlijk leven en zijn werkleven misschien toch niet de oplossing voor zijn lijden is geweest. In feite lijkt het zijn bestaan verder te verduisteren en bepaalde waarheden te verdoezelen.
“De zekerste manier om een gevangene te temmen is hem te laten geloven dat hij vrij is.”
-Severance-
Het aan de kaak stellen van de arbeidsslavernij in Severance
Severance brengt ons een sinistere metafoor over hoe de almachtige megacorporaties hun werknemers onderdrukken en overheersen. Lumon Industries wordt als Amazon geleid door kwaadaardige Scientologen. In dit geval door een angstaanjagende Patricia Arquette die bijna als een religieuze entiteit vereerd wordt.
De serie dompelt ons onder in een trieste en giftige werkomgeving (Engelse link) die een nooit eindigend soort westers kapitalisme oproept. In feite komt de dystopische microwereld waarin de protagonisten zich bewegen ons echt bekend voor.
Er zijn de interne ruzies, de onverwachte allianties tussen collega’s, de groepsdynamiek, het werken om stimulansen, en zelfs ook een hartstochtelijke verdediging voor vakbondsvorming.
De koudste bedrijfscultuur deconstrueert mensen en schept deze dystopische situaties die uitnodigen tot aanklagen en nadenken. Het stelt ook de eeuwige vraag of we leven om te werken of werken om te leven.
De meelevende omhelzing naar de arbeiders
Al vele jaren worden er tv-series gemaakt over succesvolle persoonlijkheden. Eén zo’n voorbeeld was Suits, maar er zijn vele andere geweest waarin men het perspectief van de CEO belicht. Zij die triomferen en aan de top staan. Severance gaat echter lager op de ladder en omarmt de figuren van de laaggeplaatste werknemers.
Als werkbijen overleven de werknemers in een bedrijf waar van elke CEO wassen beeldjes staan. De serie suggereert dat deze arbeiders nooit die topposities zullen bereiken. Ten eerste omdat ze het te druk hebben met werken. Ten tweede is het beter om niet zoals zij te zijn. Op die manier zullen ze namelijk onethische, machiavellistische en onmenselijke beslissingen vermijden.