Schaamte, een beperkende emotie
‘Wat zullen ze van me denken als ik uitleg hoe ik me echt voel?’, ‘Ik hoop dat ze het me niet vragen, ik zou het echt erg vinden om daar voor al die mensen antwoord op te moeten geven’, of ‘Ik hou er niet van om te moeten praten voor een grote groep mensen, ik word er veel te nerveus van’. Dit zijn enkele dingen die mensen die vaak schaamte ervaren zouden zeggen.
Voorkomen dat we opvallen, er een hekel aan hebben om in het middelpunt van de belangstelling te staan, uitnodigingen voor bepaalde activiteiten afwijzen… Al deze dingen worden veroorzaakt door deze beperkende emotie. Schaamte wil dat we onzichtbaar worden. Wat verbergt zich nog meer achter deze emotie? Laten we hier eens iets dieper op ingaan.
Schaamte, een beperkende emotie die ons verlamt
Schaamte is de vijand van zichtbaarheid. Het is een lastige emotie die ervoor zorgt dat we ons ware zelf verbergen, uit angst dat anderen ons niet leuk zullen vinden of accepteren.
Volgens psycholoog María José Bayill leeft een persoon die schaamte ervaart in constante angst dat anderen zijn zwakheden zullen ontdekken, zwakke punten die min of meer representeren wie hij is als persoon.
Vaak is het zo dat iemand schaamte ontwikkelt vanwege een ervaring waarin hij zich ongemakkelijk voelde. Wellicht hebben de mensen om hem heen hem wel het gevoel gegeven dat hij niet normaal was.
Als gevolg hiervan doet hij nu zijn best om niet aan anderen te laten zien dat hij onvolmaakt is. De afkeuring en afwijzing hebben hem zoveel angst bezorgd dat hij een verdedigingsmechanisme heeft ontwikkeld om ervoor te zorgen dat hij niet gekwetst kan worden.
Dit is tegelijkertijd echter zeer frustrerend voor hem. Het geeft hem namelijk het gevoel dat hij niet in staat is om te zijn wie hij werkelijk wil zijn.
Het ervaren van deze beperkende emotie impliceert echter twee aspecten. Ten eerste gaat schaamte altijd gepaard met gevoelens van schuld en angst.
Ten tweede neemt een persoon die vaak schaamte ervaart zijn toevlucht tot perfectie en controle om zijn gevoel van ontoereikendheid te overwinnen. Deze mechanismen doen echter niets anders dan zijn persoonlijke groei in de weg staan.
Schaamte en zelfvertrouwen: zijn ze aan elkaar verbonden?
Schaamte vertegenwoordigt de angst om jezelf te zijn, om te laten zien wie je werkelijk bent. Zoals we hierboven ook al aangaven, deze beperkende emotie wil dat het slachtoffer onzichtbaar wordt voor anderen.
Het individu is bang voor kritiek en wil niet dat andere mensen denken dat hij waardeloos is. Het ervaren van schaamte staat daarom gelijk aan een gebrek aan zelfvertrouwen en zelf-tolerantie. Dit leidt uiteindelijk tot een laag zelfbeeld.
Schaamte vormt zich om de persoon als een negatief en zelfspottend pantser. Dit verklaart waarom de mensen om hem heen hem kwetsbaar en zwak vinden. We moeten echter opmerken dat de persoon die schaamte ervaart er niet van houdt om op die manier gezien te worden.
Hij wil juist helemaal niet dat anderen zijn zwakheden zien. Zijn angst voor vernedering is echter zo groot dat hij besluit het gewoon maar te verdragen.
Als je je schaamt, voel je je niet op je gemak in je eigen vel. Het betekent dat je een pad van zelfhaat bewandeld. Hierdoor ben je niet in staat om de controle over je eigen bestemming in handen te nemen en te beseffen hoe waardevol je eigenlijk bent.
Degenen die deze beperkende emotie ervaren, leggen hun eigenwaarde in de handen van anderen. De reden hiervoor is dat ze alleen via de ogen van andere mensen kunnen zien wie ze zijn. Ze leven aan de hand van de meningen van andere mensen. Schaamte gaat hand in hand met angst, omdat degenen die het ervaren altijd bang zijn om er niet bij te horen.
Zet je over je angsten heen om zichtbaar te worden
Hoewel deze emotie als zeer complex wordt beschouwd, betekent dit niet dat je schaamte niet kunt elimineren. Hoe doen we dit dan? Of liever: wat kunnen we doen om zichtbaar te worden en onszelf te waarderen?
De eerste stap is om toe te geven en te accepteren dat je je schaamt, dat deze beperkende emotie deel uitmaakt van je emotionele universum. Dan zou je moeten nadenken over de gevolgen ervan, over hoezeer het je leven beïnvloedt, hoe het je beperkt, en alle dingen waar het je van weerhoudt.
Als je hierin oprecht kunt zijn tegenover jezelf, zul je je realiseren dat je onzichtbaar bent geworden voor je eigen ogen en dat je jezelf waardeert aan de hand van een schaal die door anderen is vastgesteld. Je moet hiermee stoppen. Doe in plaats daarvan je best om vooruit te gaan in de richting die jij wilt, ongeacht wat anderen ervan vinden.
De volgende stap is om jezelf te leren kennen. Je moet contact maken met het diepste deel van je wezen en begrijpen waarom je bent zoals je bent. Wees niet bang om jezelf zichtbaar te maken.
Dit is niet makkelijk om te doen, vooral als je je ware zelf voor een lange tijd hebt verborgen. Het goede nieuws is dat het nooit te laat is om jezelf de kans te geven om je eigen beste vriend te worden.
Ook kan het nuttig zijn om uit te zoeken welke situatie ervoor heeft gezorgd dat je zoveel schaamte ontwikkelde. Het startpunt achterhalen kan je helpen om de diepte van de wond te begrijpen, de gedachte dat je de mensen om je heen tekort hebt gedaan.
Een goede oefening
Een zeer krachtige oefening is om naar jezelf te kijken in een spiegel zonder na te denken over wat anderen van je kunnen denken. Wat zie je? Wie ben je? Wat zijn jouw eigenschappen? Wat heb je nodig?
Het idee is om jezelf te bevrijden van verwachtingen, van die mentale valkuilen die je ervan weerhouden om je authentieke zelf te zijn. Je bent niet beter noch slechter dan iemand anders. Als je jezelf vergelijkt met anderen, zul je nooit weten wat je echt waard bent.
In sommige gevallen zijn we misschien boos op de persoon die ons in de eerste plaats een slecht gevoel gaf. Probeer dit er allemaal uit te gooien door te schrijven over je gevoelens en gedachten over de situatie.
Beter nog, je kunt die persoon een brief schrijven waarin je alles zegt wat je altijd al hebt willen zeggen. Met deze oefening kun je het gênante moment opnieuw beleven en weer herinneren hoe je je toen voelde, zodat je vervolgens al die negatieve emoties kunt loslaten.
Zoals je kunt zien, betekent het ervaren van schaamte veel meer dan het niet naar je zin hebben. Deze beperkende emotie zorgt ervoor dat we slaven worden van de verwachtingen van anderen, dat we onszelf minachten en uiteindelijk dat we onzichtbaar te worden. Het is daarom van uiterst belang om in contact te komen met ons ware zelf.