Een reis naar het ontstaan van de filosofie

Thales van Milete wordt door velen gezien als de vader van de filosofie. Uit zijn beroemde woorden “water is het beginsel, of element, van dingen”, kunnen we opmaken dat dit vloeibare element een centrale rol speelde in zijn gedachten. Dacht hij echter ook na over zijn rol in het ontstaan van de filosofie? Werd de filosofie dan echt met hem geboren?

Tijdens deze reis naar het hart van de filosofie, wil ik je kennis laten maken met de donkere en duizelingwekkende grotten van een manier van denken die zijn oorsprong vindt in een oneindige hoeveelheid ideeën. Gelukzaligheid, verdriet, haat, woede, genegenheid… zijn allemaal verbonden aan onze geest en de filosofische beweging van de menselijke geest die probeert te reageren op de betekenis van ons bestaan.

Tegenstrijdigheden aangaande het ontstaan van de filosofie

De oorsprong van de filosofische gedachte vinden is absoluut geen makkelijke opgave. Je zou zelfs kunnen zeggen dat het een vraag is die door de hele geschiedenis heen tot een veelvuldigheid van tegenstrijdigheden heeft geleid. De Grieken beschouwden Thales van Milete uit de zevende eeuw voor Christus als de eerste echte filosoof, maar ook deze kwestie is niet geheel duidelijk.

In eerste instantie zagen de Grieken filosofie als een rationele manier van denken. In die zin is het niet nodig om je tot buitengewone elementen te keren om de werkelijkheid te kunnen verklaren. Ook hechtten de Grieken veel waarde aan de eenvoudige afwijzing van tegenstrijdigheden, door altijd de logica als grondbeginsel te zien.

Kunnen we met oog op deze Griekse definitie van filosofie stellen dat Thales van Milete de eerste filosofische denker was in de geschiedenis van de mensheid? Is het mogelijk dat anderen hem voor waren, of bespreken we deze filosoof omdat de lessen van andere grote denkers ons voor zijn tijd simpelweg niet wisten te bereiken?

Hypothesen over het ontstaan van de filosofie

Vandaag de dag zijn er twee stromingen als het aankomt op de kwestie waar het ware hart van de filosofie ligt. De ene stroming is ervan overtuigd dat de oorsprong van de filosofie gevonden kan worden in de Oriënt, hoewel anderen deze oorsprong terugleiden naar het oude Griekenland.

De oosterse oorsprong van de filosofie

Binnen de oosterse stroming bestaan er hypothesen die stellen dat de Grieken slechts de boodschappers waren van filosofie. Volgens deze groep denkers reisden de eerste Hellenistische filosofen naar Babylonië en Egypte en leerden zij daar over wiskunde en astronomie, kennis die zij later binnen hun eigen cultuur verspreidden.

Desalniettemin werd deze stroming in stand gehouden door Alexandrijnse filosofen die rondliepen in de tijd van de keizer Alexander. Deze stroming werd openlijk tegengesproken door de Griekse stroming, waardoor het lijkt op een manier om de denkers binnen deze stroming in diskrediet te brengen.

Christelijke apologeten probeerden deze theorie ook in stand te houden, maar uiteindelijk slaagde de occidentale stroming erin om deze hypothesen, die eigenlijk alleen maar waren gecreëerd met het doel om andere hypothesen te confronteren, onderuit te halen.

De meerderheid van historische studies toont echter aan dat de Babylonische astronomie over het algemeen verdeeld kan worden in astrologie en voorspelling. Tegelijkertijd ontbreekt het de Egyptische wiskunde aan een noodzakelijk level van abstractie, waardoor het ook nooit verder ging dan het praktische nut om land op te meten.

De Griekse oorsprong van de filosofie

Moderne stromingen, die bijna allemaal tot stand zijn gekomen in de twintigste eeuw, stellen allemaal dat het hart van de filosofie gevonden kan worden in de Hellenistische wereld. Er zijn zelfs meerdere bekende figuren die dit beamen:

De oorsprong van de filosofie volgens J. Burnet

Burnet is ervan overtuigd dat filosofie op radicale wijze opduikt als de vrucht van de genialiteit van het Hellenistische volk. Hij noemt dit ook wel ‘het Griekse wonder’. Alle antecedenten en conjecturale elementen doen er wat hem betreft niet toe; het was simpelweg een zeer getalenteerd volk.

De oorsprong van de filosofie volgens F.M. Cornford

Cornford plaatst de geboorte van de filosofie in de religieuze gedachtegang. Elk mythische aspect van deze overtuigingen vertegenwoordigt eigenlijk een wereld die is aangepast aan rationele speculatie, waardoor het er ook een consequentie van is.

De oorsprong van de filosofie volgens J.P. Vernant

Volgens Vernant vormen conjecturale elementen de basis voor de geboorte van rationaliteit. Het gebrek aan priesterlijke kasten, de aanwezigheid van wijsheid, de zoektocht naar vrijheid, geschrift, en de overheersing van een voortdurende behoefte aan kennis hebben allemaal geleid tot de geboorte van de filosofie.

Het is zeer ingewikkeld om te bepalen waar het ware hart van de filosofie ligt, omdat menselijke samenlevingen duizenden jaren teruggaan. Het gebrek aan schriftelijk bewijs maakt dit een zeer lastige opgave, maar ook een zeer aangename en opwindende opgave. Hoe het ook zij, rede en gedachten vormen de basis voor onze zoektocht naar onze oorsprong, de oorsprong van onze wereld en de waarheid.