Raak jij verstijfd wanneer je onder druk staat?

Soms is een blik al voldoende om ervoor te zorgen dat je je concentratie en beoordelingsvermogen volledig verliest. De druk die je voelt wanneer een supervisor, leraar, baas, of een ander machtig persoon je in de gaten houdt, kan ervoor zorgen dat je onmiddellijk verstijft van de angst. Ineens doe je alles veel slechter. Je laat dingen vallen, je weet niet wat je moet zeggen of hoe je moet reageren. Je woorden en daden beginnen simpelweg te wankelen.

Soms worden deze reacties niet bij je opgewekt doordat je in de gaten wordt gehouden door een machtig persoon, maar kan een agressieve of intimiderende boodschap ervoor zorgen dat je zo reageert. Wanneer iemand je bijvoorbeeld een agressieve vraag stelt of op een bijna wrede wijze kritiek levert op iets dat jij gedaan hebt. Wat ervoor zorgt dat je niet in staat bent te reageren, en wat de weg vrijmaakt voor onzekerheid en zelfs verlamming.

Wanneer je op een later moment nadenkt over wat er is gebeurd, lijkt het bijna niet te bevatten dat je, als volwassene, niet in staat was om op een samenhangende manier te reageren. Je stoort je aan de situatie, het maakt je boos en gefrustreerd, en uiteindelijk geef je volledig jezelf de schuld voor wat er gebeurd is. Zou een soortgelijke situatie zich echter nog een keer voordoen, dan zou je wederom verbijsterd raken en zou de hele cyclus zich opnieuw voltooien. 

Je raakt verstijfd wanneer je innerlijke of uiterlijke druk ervaart

Er bestaan twee vormen van druk: innerlijke en uiterlijke. Uiterlijke druk is het soort druk dat we hierboven omschreven hebben, wanneer iemand die op een bepaalde manier macht heeft invloed probeert uit te oefenen op jouw woorden en handelingen.

Er is sprake van uiterlijke druk wanneer iemand jou probeert te beïnvloeden met het doel om je te intimideren of beperken. Deze mensen maken hun intenties meestal niet goed duidelijk; ze rechtvaardigen hun eigen handelingen onder het voorwendsel dat ze de kwaliteit willen verhogen, de tijd beter willen benutten, jouw training willen verbeteren etc.

Dit soort druk is echter alleen succesvol wanneer het samengaat met nog een andere soort druk: innerlijke druk. De meest duidelijke vorm van innerlijke druk is de drang om de machtspersoon te behagen.

Deze innerlijke druk wordt vaak geuit in de vorm van angst om aan iemands verwachtingen te kunnen voldoen. En kan gepaard gaan met andere vormen van innerlijke druk, zoals de drang om het beeld van een competent persoon hoog te houden, of gewoon de drang om niet belachelijk over te komen op anderen. Met andere woorden, de drang om een deuk in je ego te vermijden.

Je wordt juist zenuwachtig doordat deze twee verschillende soorten druk samenkomen. Dit gebeurt in slechts enkele seconden, en je bent je totaal niet bewust van alle factoren die in dit soort situaties meespelen. Er wordt door middel van een blik, een vraag of een opmerking simpelweg een eis geuit, en jij weet spontaan niet hoe je hierop moet reageren. Je lijkt wel een kind die een uitbrander heeft gekregen, die noch aan de ander zijn verwachtingen kan voldoen, noch de kracht heeft om te reageren.

Het kan zijn dat je, in dit soort situaties, gewoon probeert om jezelf in goed daglicht te plaatsen. Terwijl je pen valt en je hand trilt wanneer je hem oppakt, zet je een nerveuze glimlach op en geef je, zonder te weten waarom, toe dat die ander gelijk had en biedt je je excuses aan voor je onhandigheid. Of je blijft simpelweg stil en begint vanbinnen aan een heel proces van zelfbestraffing.

Je verstijft omdat je een wond hebt die nog niet geheeld is

Psychische beperkingen fabriceren geen gebreken. Ze komen voort uit onzekerheid, of ze geven blijk van een bepaalde angst die je hebt. Er is waarschijnlijk sprake van een onopgeloste gebeurtenis, of een hoop verschillende onopgeloste gebeurtenissen uit het verleden die jou influisteren dat je onderuit kunt gaan, dat je kunt falen.

Eén verklaring voor deze verbijstering die je ervaart wanneer je onder druk staat, is dat je leven begon in een omgeving waar sprake was van minachting, vernedering en devaluatie. Jouw gezin, school, of de plek waar je in opgroeide werd waarschijnlijk geplaagd door kritiek, en dit heeft je waarschijnlijk al naar meerdere plekken achtervolgd. Of wellicht heb je in je jeugd wel een traumatische ervaring mee moeten maken die zijn stempel heeft gedrukt op jouw identiteit: het verlies van een van je ouders, een ziekte, een lichamelijke beperking etc.

Volgens deze verklaring, raak je dus eigenlijk verbijsterd en verstijfd in situaties waarin je je weer voelt als dat afhankelijke en bange kind dat je ooit was. Achter al deze mentale blokkades gaan twee dingen schuil: angst en schuld.

Bestaat er een uitweg? Natuurlijk. Het kan zelfs een zeer fascinerende reis zijn, een geweldige uitdaging waarbij je gebruik kunt maken van de werkelijkheid zelf om te groeien. Je moet die plaats zelf bereiken, voordat iemand je ernaartoe brengt, je moet jezelf sterker maken. Wacht niet tot de omstandigheden je in een situatie brengen die jou kan verlammen. Doe het zelf, op zo een manier dat je voldoende controle hebt over je omgeving, zodat je de situatie beetje bij beetje in de hand kunt krijgen.