Psychologische problemen als gevolg van zelfeisen

Hoewel bewuste zelfeisen essentieel zijn voor je persoonlijke groei, is disfunctioneel perfectionisme of overmatige zelfeisen schadelijk voor je lichamelijke en geestelijke gezondheid.

Hoewel het belangrijk is om doelen te stellen en ernaar te streven ze te bereiken, kan ambitie tot het uiterste gaan zeer schadelijk zijn voor je gezondheid. Sterker nog, buitensporige zelfeisendheid, gekoppeld aan disfunctioneel perfectionisme, kunnen psychologisch ongemak veroorzaken. Je kunt bijvoorbeeld gevoelens van schuld en zelfkastijding ervaren.

In dit artikel onderzoeken we enkele mogelijke oorzaken van zelfeisendheid, de psychologische problemen die het met zich mee kan brengen en enkele strategieën om het te veranderen.

Zelfeisen

Zelfeisendheid manifesteert zich in de manier waarop je je gedrag richt op het bereiken van onrealistische doelen of het voldoen aan zelfopgelegde normen die te rigide en veeleisend zijn. Dit vertaalt zich in ontevredenheid met wat je doet, een onvermogen om je prestaties te erkennen en een sterke en schadelijke neiging tot zelfkritiek (Spaanse link).

Als je te veel eisen stelt aan jezelf, heb je zelfs de neiging om je prestaties alleen te evalueren aan de hand van absolute criteria. Met andere woorden, je hebt het gevoel dat je de dingen gewoon goed of fout hebt gedaan. Je beoordeelt niet objectief alle andere factoren die je succes of falen zouden kunnen hebben beïnvloed.

Als gevolg daarvan heb je een onstabiel en veranderlijk gevoel van eigenwaarde. Je kunt bijvoorbeeld heel snel van trots en vreugde naar frustratie en boosheid gaan.

Als je te veel perfectionistisch bent, vind je externe validatie extreem belangrijk en ben je bang voor mogelijk negatieve beoordelingen.

Samengevat zijn zelfeisendheid en perfectionisme multidimensionale kenmerken. Aan de ene kant creëer je deze buitensporig hoge prestatienormen. Aan de andere kant genereer je gevoelens van angst omdat je bang bent niet aan die normen te voldoen.

Waar komt zelfeis vandaan?

Omdat het een multidimensionaal kenmerk van je persoonlijkheid is, kan zelfeis verschillende oorsprongen hebben in relatie tot je eigen specifieke levensverhaal.

Het is mogelijk dat je dit soort perfectionisme hebt aangeleerd. Het kan zelfs zijn oorsprong hebben in de culturele normen van je opvoeding. Een andere mogelijkheid is dat je het rechtstreeks van je familie hebt geleerd.

Misschien overschatten je ouders bijvoorbeeld je cijfers of waren ze te streng voor je. Deze leerstof uit je kindertijd kan in je volwassen leven worden geïnstalleerd en ertoe leiden dat je schadelijke patronen van zelfeis ontwikkelt.

Aan de andere kant kan zelfeis ook op verschillende momenten in je persoonlijke geschiedenis ontstaan. Het kan te maken hebben met een tijd waarin je het gevoel had dat je beter je best had kunnen doen om een doel te bereiken. Of aan een moment in je verleden dat je geloofde dat je, door beter je best te doen, een sociaal geaccepteerde prestatienorm zou bereiken.

Natuurlijk kunnen deze disfunctionele vormen van perfectionisme ook voortkomen uit de sociale relaties die je hebt opgebouwd. Misschien vergeleek je jezelf op een bepaald moment met iemand anders en wilde je die imiteren. Of je vond het nodig om jezelf buitensporig te pushen om deel uit te maken van een groep of om geaccepteerd te worden door je partner.

In werkelijkheid kan de zelfeisendheid op verschillende momenten in je verleden begonnen of toegenomen zijn.

Wat voor effect heeft zelfeisendheid op jou?

In het algemeen kan het hebben van weinig of geen flexibiliteit in de criteria die je hebt opgebouwd de bron van je lijden zijn. Sterker nog, als je overmatig veeleisend bent, kan dat symptomen van depressie en angst opwekken. Dat komt omdat je het gevoel hebt dat je gewoon niet goed genoeg bent, wat je perceptie van je eigen persoonlijke waarde beïnvloedt.

Dit kan een negatieve invloed hebben op je gevoel van eigenwaarde en ertoe leiden dat je te competitief wordt. Ook kun je gevoelens van isolatie ervaren die ook je emotionele relaties kunnen beïnvloeden.

Bovendien kunnen deze hoge niveaus van zelfhandhaving vaak leiden tot passiviteit. Het is zelfs mogelijk dat je, door de onbereikbare aard van je normen, verlamd raakt. In feite ben je niet in staat om te handelen vanwege de angst die de mogelijkheid om te falen in je opwekt.

Hierdoor laat je uiteindelijk kansen liggen of gebruik je je tijd niet optimaal. Als gevolg daarvan voedt het de cyclus van verwijten omdat je acties niet overeenkomen met het geïdealiseerde model dat je voor jezelf hebt opgebouwd.

Bovendien is het zelfs mogelijk dat je lichaam wordt beïnvloed. De stress die vaak gepaard gaat met zelfeisen kan namelijk slapeloosheid, maag- en darmproblemen, constante vermoeidheid en spierspanning veroorzaken.

Is het mogelijk om dit gedrag te veranderen?

Zoals we al eerder zeiden, leer je zelfeis aan. Daarom kun je het ook afleren. Een goede eerste stap is om de manier waarop je tegen jezelf praat te veranderen. Vervang bijvoorbeeld “Ik moet” of “Ik moet” door een beleefde “Ik wil” of “Ik zou graag.”

Dit zal geleidelijk de manier veranderen waarop je je eigen prestaties evalueert. In feite is het de eerste stap naar het op een andere manier zien van de reflectie die je innerlijke spiegel je geeft.

Je prestaties waarderen en de moeite die je hebt gedaan om ze te bereiken erkennen, kan een andere strategie zijn om je perfectionisme te beheersen. Onthoud dat sommige uitingen van zelfeis gezond zijn. Het zijn de soorten die je naar doelen leiden, die je in staat stellen om je fouten te herkennen en te transformeren, en die je helpen in je persoonlijke groei.