Psychisch geweld: als druppels water op een steen

Als we denken aan aan het woord ‘misbruik’, komt er gelijk het plaatje in ons hoofd op van fysiek geweld. Maar fysiek geweld is slechts een vorm van geweld. In dit artikel gaan we het hebben over een andere vorm van geweld dat tegelijkertijd kan voorkomen of op zichzelf. We hebben het over psychisch geweld.

Manipulatie, vernedering en beledigingen komen vaker voor dan een fysieke pak slaag. Maar deze worden niet veroordeeld of over gesproken. Waarom is dat? De redenen lopen uiteen. Sommige zijn hetzelfde als bij fysiek geweld, zoals een gevoel van schaamte bij het slachtoffer. En andere redenen zijn alleen van toepassing op psychisch geweld, zoals de moeilijkheid van het detecteren van het misbruik door de afwezigheid van fysieke tekenen.

Psychisch geweld binnen- en buitenshuis

Psychisch geweld kan vooral plaatsvinden binnenshuis, maar ook op het werk, in de media en in de samenleving in het algemeen. In veel gevallen zonder dat we het ook maar doorhebben, zonder dat we in staat zijn de ‘subtiliteit’ te detecteren. Maar hetzelfde kan niet gezegd worden over de schade die het veroorzaakt.

Psychische agressie speelt vaak al voor een langere tijd en is als kleine druppels water op een steen. Het veroorzaakt continu erosie die moeilijk te lijmen is. Erosie die moeilijk waar te nemen is als we het alleen in het moment observeren.

Iets vergelijkbaars gebeurt met psychisch geweld. De agressor creëert langzaam maar zeker angst en afhankelijkheid in het hoofd van het slachtoffer.

Terwijl dit soort agressie kan plaatsvinden in elke omgeving is de meest voorkomende de omgeving van familie en dan voornamelijk binnen een relatie. Eén iemand geeft de ander het gevoel dat hij waardeloos is. Hij maakt de ander ten overstaan van andere mensen belachelijk, kwetst, beoordeelt of bedreigt hem.

Het slachtoffer raakt langzaam de wil en moed kwijt om uit te gaan, bepaalde plekken te bezoeken, vriendschappen te onderhouden, zij ouders en familieleden te zien etc. Vanuit dit soort geweld wordt afhankelijkheid geboren. Het slachtoffer voelt zich compleet waardeloos. Daardoor wordt hij in alles afhankelijk van zijn partner.

Psychisch geweld bij kinderen

Over het algemeen wordt aangenomen dat buitensporige discipline toepassen op kinderen leidt tot sterke en gedisciplineerde volwassenen. Maar dit is niet het geval. Uit een dergelijke strenge opvoeding komen alleen gefrustreerde kinderen, adolescenten en volwassenen voort, vol met complexen en een erg laag zelfbeeld.

Ouders die hun kinderen mentaal aanvallen realiseren zich niet dat ze gedrag smeden dat ze terug kunnen verwachten als hun kinderen ouder zijn. Vooral tijdens de adolescentie, wat op zichzelf al een gecompliceerde periode is voor hen.

Waarom wordt psychisch geweld niet gemeld?

Om deze vraag te kunnen beantwoorden moeten we verschillende factoren in ons achterhoofd houden en aandacht besteden aan specifieke omstandigheden. Maar er zijn ook enkele gemeenschappelijke of frequente patronen in dit soort situaties.

Om te beginnen wordt het niet gemeld omdat het slachtoffer zich vaak niet bewust is van het geweld. De aanvaller is zo ‘precies en berekenend’ dat het niet wordt opgepikt als iets slechts. In tegenstelling wordt vaak gedacht dat het erbij hoort, dat het normaal is en zelfs verwacht. Het typische ‘hij doet het omdat hij van me houdt’ hoor je vaak.

Aan de andere kant, als de persoon het gedrag van de ander wel is opgevallen, is het ook nog eens erg lastig om te bewijzen (in tegenstelling tot fysiek geweld). In het merendeel van de gevallen merken familie en vrienden van het slachtoffer bij beide partijen veranderingen in het gedrag of attitude. Bovendien kan een gedeelte van de verbale agressie plaatsvinden in de sociale context.

Ook wordt psychisch geweld niet gemeld uit angst. Soms moet het slachtoffer gewoon terugkeren naar huis en verder leven met de misbruiker uit angst dat er iets zal gebeuren met zijn kinderen of met een lid van de familie.

Tenslotte is er in veel landen wat betreft huiselijk geweld sprake van een gebrek aan toewijding van de autoriteiten en een gebrek aan wetgeving, zowel in het geval van fysiek geweld als in het geval van mentaal geweld, wat het heel moeilijk maakt voor slachtoffers om de situatie aan te geven.

Wat kan je doen om aan het misbruik te ontsnappen?

Een goede optie voor slachtoffers om de situatie te veranderen is om contact op te nemen met mensen die eenzelfde soort situatie hebben meegemaakt. Er zijn organisaties en stichtingen die hen kunnen helpen. Als je zelf slachtoffer bent van psychisch geweld, neem wat afstand, zoveel als mogelijk is, van de misbruiker, zodat het probleem geen tragische of onherstelbare consequenties zal hebben.

Ook therapie en praten met mensen die dichtbij staan kan precies zijn wat het slachtoffer nodig heeft om erover heen te komen. Met de ondersteuning van naasten en de lessen die hun ervaringen hebben opgebracht zal het makkelijker zijn om vooruit te kijken. Laten we zelf ook niet vergeten dat het vergroten van het zelfvertrouwen van slachtoffers, hen sterker kan maken tegen dit soort agressie.