Psychasthenie: vermoeidheid van de ziel of irrationeel lijden

Psychastenie bestaat uit voortdurende zorgen, angst en obsessie zonder vorm of reden, die leiden tot toestanden van absolute uitputting. Het werd voor het eerst vastgesteld in 1903. Vandaag de dag wekt het nog steeds grote belangstelling.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 26 december, 2022

Psychasthenie is een van de oudste termen in de wereld van de psychologie. Het ontstond voor het eerst in 1903 om het lijden van de menselijke ziel te definiëren, de pijn van hen die zich verloren voelen en zichzelf niet vertrouwen. Deze existentiële angst leidt het individu tot permanente verstoring, obsessief denken, fobieën en de toestand van aanhoudende en bijna altijd irrationele angst.

Tegenwoordig wordt dit begrip niet meer op dezelfde manier opgevat. In feite wordt het nu opgevat als een persoonlijkheidstrek, die deel uitmaakt van inventarisaties zoals de MMPI. Het was de psychiater Pierre Janet die deze dimensie introduceerde aan het begin van de 20e eeuw. Het werd genoemd in zijn uiterst belangrijke werk, Obsessions and Psychasthenia.

We zouden de psychasthenicus kunnen definiëren als iemand die niet in staat is het lawaai in zijn hoofd uit te schakelen, de zorgen die zijn geest aantasten, en de problemen waarvan hij niet weet hoe hij ze moet oplossen. Dit voortdurende gepieker onderwerpt hen aan grote uitputting en een diepe weerloosheid. Bovendien ervaren ze een groot gebrek aan controle over wat er om hen heen gebeurt.

Figuren als Carl Jung en Karl Jaspers waren geïnteresseerd in deze persoonlijkheidstrek. Tegenwoordig is psychasthenie gekoppeld aan de obsessieve-compulsieve stoornis.

Psychasthenie

Tegenwoordig maakt psychasthenie deel uit van subschaal 7 van de MMPI persoonlijkheidsinventaris. Het beschrijft een problematische manier van zijn en handelen, en van vatbaar zijn voor een obsessieve-compulsieve stoornis.

Het is een kenmerk dat getypeerd wordt door voortdurende twijfels, aangrijpende angsten, en een bijzondere lichamelijke toestand die gekenmerkt wordt door grote uitputting.

Hoewel deze term in het verleden gebruikt werd als een diagnostische categorie, wordt het tegenwoordig alleen gezien als een persoonlijkheidstrek. Daarom komt het niet voor in de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM- V).

Maar gezien het belang ervan voor de psychologie is het de moeite waard er meer over te weten te komen.

Psychasthenie was een soort neurose

De psychiater Pierre Janet verdeelde neurosen in twee soorten: de hysterische en de psychasthenische. De eerste definieerde in principe emotionele stoornissen die gepaard gingen met toevallen of verlammingen. De laatste was echter complexer.

Deze individuen vertoonden een probleem als het ging om het accepteren van de werkelijkheid en veranderingen in het leven. Ze bleven steken in het vitale lijden, niet in staat om verder te gaan. In feite zaten ze gevangen in het soort ontkenning, obsessie en wanhoop van degenen die weigeren te accepteren wat hen omringt.

In feite was de psychasthenicus een zeer prikkelbare neuroot. Ze waren ondergedompeld in hun eigen lijden omdat ze niet wisten hoe ze naar de toekomst moesten kijken. Deze ontkenning leidde er geleidelijk toe dat ze een steeds pathologischer gemoedstoestand ontwikkelden.

De kenmerken van psychasthenie

Er is een breed scala aan symptomen bij psychasthenie. Momenteel is deze persoonlijkheidstrek nuttig voor ons. Dat komt omdat het, zoals we al eerder zeiden, de neiging heeft om de patiënt die aan een obsessieve-compulsieve stoornis (OCD) lijdt te definiëren. Patiënten vertonen bepaalde volgende kenmerken. Ze:

• zijn angstig. Ook herkauwen ze en hebben obsessieve gedachten.
• voelen een gebrek aan controle.
• zijn bang, onzeker en beducht.
• ervaren negatieve gedachten en uitgesproken hopeloosheid.
• vinden het moeilijk om beslissingen te nemen.
• hebben irrationele angsten en fobieën.
• vinden het moeilijk om hun emoties te reguleren.
• hebben de neiging tot zelfkritiek.
• voelen zich vreemd wanneer ze met de wereld worden geconfronteerd. In feite begrijpen ze het niet en voelen ze zich er geen deel van. Dit leidt hen tot intellectuele en sociale remming.
• kunnen geen verandering accepteren en zijn mentaal onbuigzaam.
• hebben het gevoel dat alles moeite kost. Dit betekent dat ze de neiging hebben om rondjes te draaien, waardoor ze in toestanden van grote lichamelijke uitputting terechtkomen.
• lijden aan slapeloosheid.
• hebben last van nerveuze tics en psychosomatische ziekten.

Zielsmoeheid

Aan het begin van de 20e eeuw noemde men psychasthenie zielsmoeheid. Hoewel deze omschrijving nogal poëtisch is, zit de lijder in werkelijkheid gevangen in een existentiële hoek zonder te weten waar hij heen moet. Vanaf dat punt lijkt de wereld vreemd en zonder betekenis voor hen. Ze trekken zich terug in hun eigen innerlijk en glijden weg van alles en iedereen.

Als ze vluchten, versterken ze hun angst. Dan worden onzekerheid, irrationeel denken, obsessie en zelfs paniek teruggevoed. Deze angst zonder concrete oorsprong komt vaak voort uit hun vitale verwarring dat ze hun plaats in de wereld niet kunnen vinden. Hun ziel vindt niets om zich aan vast te klampen. Te midden van deze cyclus van eenzaamheid en angst ontstaat extreme uitputting.

Tegenwoordig is dit soort definitie echter niet meer van toepassing. Toch wordt de term psychasthenie nog steeds gebruikt om de manifestatie van obsessief-compulsieve stoornissen te beschrijven. Onderzoeken (Engelse link) uitgevoerd door de Psychiatrische Afdeling van het Hôtel-Dieu Ziekenhuis (Parijs) gaven aan dat behandelingen met antidepressiva zoals tianeptine zeer effectief zijn.

Tijden veranderen, maar de klinische realiteit blijft overeind. Alleen worden ze tegenwoordig effectiever behandeld en garanderen ze een betere kwaliteit van leven voor de lijder.